Assemble: Συνέντευξη με την ακτιβιστική κολεκτίβα που κέρδισε το βραβείο Turner

Από τις πιο ενδιαφέρουσες υποψηφιότητες του φετινού Βραβείου Turner, η 18μελής κολεκτίβα «Assemble» διευρύνει αποφασιστικά τους ορίζοντες του βραβείου που είναι γνωστό για τις προκλητικές προτάσεις του. Οι «Assemble», οι πλείστοι από τους οποίους είναι αρχιτέκτονες ή φοιτητές αρχιτεκτονικής, εργάζονται στο πλαίσιο της τέχνης και του σχεδιασμού με κεντρικό σημείο ενδιαφέροντος το έργο, αλλά και την εργασία στον δημόσιο χώρο. Οι δράσεις της κολεκτίβας γίνονται πάντα σε συνεργασία με το κοινό και εστιάζουν στην αντιμετώπιση της «απόστασης που υπάρχει ανάμεσα στο κοινό και στις διαδικασίες μέσα από τις οποίες δημιουργούνται τόποι».

Η υποψηφιότητά τους για το Βραβείο Turner στηρίζεται στο πρότζεκτ στην κοινότητα Granby Four Streets στο Τόξντεθ Λίβερπουλ, όπου, σε συνεργασία με τους κατοίκους και τοπικές οργανώσεις, οι Assemble έσωσαν το ιστορικό οικιστικό συγκρότημα από την κατεδάφιση και «ανάπτυξη» που σχεδίαζε το δημαρχείο στη θέση του. Μιλήσαμε με την Alice Edgerley, εκ μέρους της κολεκτίβας, λίγο πριν την ανακοίνωση του νικητή του βραβείου.

Τι θα σήμαινε για σας αν κερδίζατε το Βραβείο Turner;

Θα ήταν τέλεια! Προταθήκαμε για το πρότζεκτ μας στο Granby Four Streets [στο Λίβερπουλ], όπου στήσαμε μια κατά κάποιο τρόπο κοινωνική επιχείρηση όπου οι κάτοικοι της κοινότητας αυτής δημιουργούν και κατασκευάζουν προϊόντα βασισμένα στην ιστορία και τον χαρακτήρα της περιοχής και συγκεκριμένα των εγκαταλελειμμένων μεζονέτων της περιοχής Toxteth. Με την έκθεση του Turner Prize στη Γλασκώβη λανσάραμε αυτή την κοινωνική επιχείρηση. Αν κερδίσουμε το βραβείο, τότε αυτό θα δώσει πολύ περισσότερη στήριξη και προσοχή σε αυτή την ομάδα και θα της επιτρέψει να συνεχίσει με ουσιαστικό τρόπο. Για τους Assemble, σίγουρα θα είμαστε πολύ ικανοποιημένοι και ενθουσιασμένοι με την υποψηφιότητα, αλλά ως προς το πού πάμε από δω… υποθέτω ότι θα πρέπει να περιμένουμε και να δούμε.

«Cineroleum», ένα άδειο βενζινάδικο μεταμορφώθηκε σε σινεμά, 2010.

Ενώ εργάζεστε στο ευρύτερο πλαίσιο της αρχιτεκτονικής, ένα ιδιαίτερα ανταγωνιστικό πεδίο, αντιπροτείνετε τη συνεργασία σαν βασικό εργαλείο. Δουλεύοντας και σε μεγάλες ομάδες, καθώς και με τις τοπικές κοινότητες, πώς αντιμετωπίζετε θέματα οργάνωσης και ιεραρχίας;

Η ίδια η διαχείριση των Assemble είναι ένα πρότζεκτ εξίσου μεγάλο όπως τα πρότζεκτ πάνω στα οποία δουλεύουμε. Είναι μια συνεχής διαδικασία και ο τρόπος που διαχειριζόμαστε τους εαυτούς μας αλλάζει καθώς η δουλειά εξελίσσεται. Είναι πολύ σημαντικό για μας να έχουν όλοι λόγο, συνεισφορά και έννομο συμφέρον στη διαχείριση του οργανισμού. Όταν ξεκινήσαμε με το πρότζεκτ Cineroleum, δουλεύαμε εθελοντικά και όλοι μας είχαμε άλλες δουλειές παράλληλα. Όλοι δούλευαν σε όλες τις πτυχές του πρότζεκτ. Είκοσι περίπου άτομα δούλεψαν πάνω στον σχεδιασμό και την ανάπτυξη του πρότζεκτ, αλλά στην πραγματικότητα ενεπλάκησαν περίπου διακόσια άτομα, αν συμπεριλάβουμε και όλους εκείνους που βοήθησαν στην κατασκευή του. Τα έργα μας ήταν το αποτέλεσμα της δουλειάς τόσων πολλών ανθρώπων, εκτός από εμάς, που στην αρχή δεν θέλαμε να δώσουμε ένα όνομα στην ομάδα – θέλαμε η προσοχή να είναι εστιασμένη στα πρότζεκτ και όχι σε εμάς ως ομάδα. Μετά το Cineroleum και το Folly for a Flyover ήρθε η πρώτη πληρωμένη ανάθεση. Αυτό συνέπεσε με την επιστροφή στο πανεπιστήμιο πολλών από τα μέλη της ομάδας, και έτσι μείναμε μόνο 7-8 άτομα. Σε εκείνο το σημείο προσπαθούσαμε να εργαστούμε στο πρότζεκτ όλοι μαζί, αλλά τα χρήματα δεν έφταναν για να πληρωθούν όλοι. Δοκιμάσαμε να πληρώνουμε με την ημέρα, αλλά έτσι καταλήξαμε να χάσουμε πολλά χρήματα. Έναν χρόνο μετά, αναθεωρήσαμε τον τρόπο λειτουργίας της ομάδας και είναι με αυτόν τον τρόπο που εργαζόμαστε ακόμη: ο καθένας εργάζεται ως ελεύθερος επαγγελματίας για το Assemble, έτσι το 50% από τα έσοδα πηγαίνει για την πληρωμή όσων εργάζονται σε ένα συγκεκριμένο έργο και το υπόλοιπο 50% πηγαίνει προς αυτό που αποκαλούμε «φόρο Assemble»: καλύπτει όλα μας τα έξοδα και πληρώνει για μια σειρά από διαχειριστικούς ρόλους που αναλαμβάνουν άτομα της ομάδας. Για παράδειγμα υπάρχουν ο υπεύθυνος Προσωπικού που έχει την ευθύνη να αποφασίζει ποιος θα δουλέψει σε ποιο πρότζεκτ, ο γραμματέας που αναλαμβάνει την επικοινωνία με τα ΜΜΕ, απαντά σε email, οργανώνει σεμινάρια και άλλες διαχειριστικές υποχρεώσεις. Υπάρχει ακόμα ένα άτομο που είναι υπεύθυνο για την οργάνωση του χώρου των εργαστηρίων μας και πρόσφατα προσλάβαμε έναν οικονομικό διευθυντή που ανέλαβε τα λογιστικά μας και όλες τις υποχρεώσεις σε σχέση με τη διαχείριση των οικονομικών.

«Folly for a Flyover», ένα παραμελημένο σημείο κάτω από έναν αυτοκινητόδρομο στο Hackney Wick, μετατρέπεται σε χώρο τεχνών και νέων δημόσιων χώρων, 2011.

Αυτό που είναι πολύ σημαντικό είναι πως προτείνετε έναν πολύ λειτουργικό τρόπο εργασίας, ο οποίος είναι ταυτόχρονα εξαιρετικά εναλλακτικός.

Ναι, έτσι λειτουργούμε ως επιχείρηση όσον αφορά την ανάπτυξη των πρότζεκτ. Επίσης επιδιώκουμε τη συνεισφορά όσων περισσότερων ανθρώπων γίνεται: έχουμε για παράδειγμα τακτικές συναντήσεις αξιολόγησης, όπου αγοράζουμε δείπνο για όλους και μένουμε στο γραφείο μέχρι αργά για να συζητήσουμε για τα πρότζεκτ μας. Γενικά συνηθίζουμε να συζητούμε τα ευρύτερα ερωτήματα με όλους. Το ενδιαφέρον είναι ότι αυτό το σύστημα λειτουργούσε πολύ καλά πριν 2-3 χρόνια, αλλά τώρα το επανεξετάζουμε γιατί οι ανάγκες για το πρότζεκτ πάνω στο οποίο δουλεύουμε τώρα άρχισαν να είναι λίγο διαφορετικές. Αναλάβαμε κάποια πιο παραδοσιακά αρχιτεκτονικά πρότζεκτ που γίνονται στο γραφείο, αλλά ταυτόχρονα δουλεύουμε και ως σύμβουλοι για εργαστήρια σε σχολεία, έτσι μπορεί να είμαστε έξω δουλεύοντας με παιδιά για μερικές εβδομάδες. Και το πώς κοστολογούνται όλα αυτά είναι κάτι το οποίο αναθεωρούμε αυτή τη στιγμή. Έτσι ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζουμε τη διαχείριση της ομάδας αντανακλάται στο είδος της δουλειάς πάνω στην οποία δουλεύουμε κάθε φορά και αλλάζει με βάση αυτήν. Επίσης, στο πλαίσιο των έργων εμπλεκόμαστε στα διάφορα στάδια της ανάπτυξης, έτσι εκτός από τον σχεδιασμό και την κατασκευή των έργων αναπτύσσουμε οδηγίες για έργα και στήνουμε την επιχείρηση που θα αναλάβει τη διαχείριση και τη λειτουργία. Σε κάποιες περιπτώσεις είμαστε στο διοικητικό συμβούλιο κάποιων από τα έργα πάνω στα οποία δουλέψαμε. Αυτό σημαίνει ότι αυτό που κάνουμε έχει πολύ να κάνει με τη δημιουργία σχέσεων και ρόλων παράλληλα με τον σχεδιασμό και την παράδοση ενός έργου. Ζητούμενο είναι να τα κάνουμε όσο το δυνατόν πιο δημόσια και προσβάσιμα σε διάφορες ομάδες.

«Granby Four Streets», ιδέα για θερμοκήπιο μέσα σε ένα από τα σπίτια της περιοχής Toxteth.

Η πρώτη σας «επίσημη» ανάθεση ήταν ο σχεδιασμός της γκαλερί Goldsmiths, πάνω στην οποία εργάζεστε τώρα. Βλέπετε «κινδύνους» σε αυτή τη μετάβαση προς μια πιο «ενήλικη» πρακτική; Υπήρχε μια κοινή συναίνεση στην αποδοχή αυτής της δουλειάς;

Το έργο αυτό μαζί με το πρότζεκτ στο Λίβερπουλ είναι τα μεγαλύτερα πρότζεκτ που είχαμε μέχρι τώρα. Όσον αφορά τη συναίνεση: εάν υπάρχουν άτομα στην ομάδα που θέλουν πολύ να δουλέψουν πάνω σε συγκεκριμένα πρότζεκτ, κανένας δεν μπορεί να τους σταματήσει και πιστεύω αυτή είναι η δύναμη του Assemble, αυτό σημαίνει ότι καταλήγουμε να δουλεύουμε πάνω σε πολλά διαφορετικά πρότζεκτ. Η γκαλερί του Goldsmiths αποτελεί ένα πιο παραδοσιακό αρχιτεκτονικό πρότζεκτ, αλλά πολύ μεγαλύτερης κλίμακας. Στην αρχή μας φάνηκε τρομακτικό, το πώς θα το φέρουμε εις πέρας, πώς θα το προσεγγίσουμε, αλλά σταδιακά βρίσκουμε τον τρόπο… Είναι θετικό το ότι μπορούμε να δοκιμάζουμε τους εαυτούς μας σε νέες καταστάσεις και να διαπιστώνουμε αν η μέθοδός μας μπορεί να εφαρμοστεί σε διαφορετικές περιπτώσεις, μόνο έτσι θα μπορέσουμε να εξελιχτούμε πραγματικά. Πολλές φορές προκύπτουν τα ίδια ερωτήματα, για παράδειγμα το πώς θα κάνεις ένα έργο όσο πιο δημόσιο ή η αμφισβήτηση του τι ο κόσμος θεωρεί άχρηστο ή χρήσιμο, είτε αυτό είναι είδος υλικού, ένας χώρος ή μια ομάδα ανθρώπων.

«A Showroom for Granby Workshop (2015)», εγκατάσταση από τους Assemble στο κέντρο τεχνών Tramway στη Γλασκώβη για το Βραβείο Turner 2015.

Πώς θα υπερασπιζόσασταν αυτό που κάνετε; Τι κάνει τη δουλειά σας σημαντική;

Νομίζω είναι πιο εύκολο να μιλήσω γι” αυτό μέσα από τα πρότζεκτ μας. Για παράδειγμα, όταν ξεκινήσαμε να δουλεύουμε πάνω στο Cineroleum θέλαμε να είναι όσο πιο ανοικτό γίνεται και να συμμετέχουν όσο δυνατόν περισσότερα άτομα, και αυτό του έδωσε έναν μοναδικό χαρακτήρα. Μπορούσες να καταλάβεις ότι κατασκευάστηκε από πολλούς διαφορετικούς ανθρώπους και αυτό είναι κάτι που θέλουμε να διατηρήσουμε στη δουλειά μας. Μετά, στο πρότζεκτ του New Addington, επανασχεδιάσαμε την πλατεία της πόλης σε συνεργασία με τους κατοίκους, με τέτοιο τρόπο που οι κάτοικοι να νιώσουν ότι τους ανήκει. Αυτό περιελάμβανε μια περιοδική σκηνή για τσάι/χορό των συνταξιούχων και για χριστουγεννιάτικες παραστάσεις, προσωρινή και ανεπίσημη πεζοδρόμηση ενός δρόμου, την αναδιοργάνωση της τοπικής αγοράς και τις νέες υποδομές για τα παιδιά και τους νέους. Για το Cafe OTO δημιουργήσαμε μια οικοδομή από υλικά κατεδάφισης, μετατρέποντάς τα σε κάτι χρήσιμο και θετικό. Είναι πάντα δύσκολο να εξηγήσουμε ακριβώς τι είναι αυτό που κάνουμε, θα έλεγα ότι προσπαθούμε να δείξουμε πώς μπορούν να γίνουν τα πράγματα με διαφορετικό τρόπο. Ελπίζω η δουλειά μας να ξεκινήσει μία αμφισβήτηση του πώς γίνονται κάποια πράγματα.

*Ευχαριστούμε το parathyro.com για την ευγενική παραχώρηση της συνέντευξης.