Στην αρχή είπα «μα τι απολογισμό να κάνουμε σε μια κουτσή χρονιά;». Ο Σταύρος όμως, ο Σταύρος Διοσκουρίδης, επέμεινε. Και είχε δίκιο. Και επειδή ακριβώς σ’ αυτή την περίεργη, δύσκολη, κουτσή και στραβή χρονιά οφείλουμε να θυμόμαστε όσα είδαμε, όσα διακόπηκαν, όσαν ξεκίνησαν με δυσκολίες, όσα και όσους προσπάθησαν με τεράστιες δυσκολίες και ανυπέρβλητο άγχος να είναι «εδώ»· και επειδή, όταν ανέτρεξα στο αρχείο των δημοσιευμένων κειμένων για τις παραστάσεις του 2020, διαπίστωσα ότι ήταν κάμποσες οι σημαντικές παραστάσεις που προλάβαμε να δούμε, άλλες στο τσακ, άλλες κυνηγώντας το μικρό άνοιγμα των θεάτρων.
Κι επειδή αυτή η αλλόκοτη και αξέχαστη (όχι για όμορφους λόγους) χρονιά έβαλε στη ζωή μας και το streaming, σκεφτήκαμε ότι πρέπει να δώσουμε χώρο, σε ξεχωριστό κείμενο, και στις παραστάσεις που είδαμε από τον υπολογιστή μας, στο σπίτι μας, σε συνθήκες καραντίνας.
Γιατί ίσως κι αυτό συνεχίσει να είναι στη ζωή μας. Αλλά μ’ αυτές τις παραστάσεις, μ’ αυτή τη συνθήκη θέασης, θα ασχοληθούμε σε επόμενο κείμενο. Σ’ αυτό το κείμενο θέση έχουν οι παραστάσεις που είδαμε στο θέατρο, από την πλατεία.
Σαν γενικό συμπέρασμα θα μπορούσε να πει κανείς ότι το θεατρικό 2020 συνέχισε να επιμένει σε κλασικά κείμενα από διάφορες και διαφορετικές εποχές. Με ελάχιστα νέα έργα και πολύ λίγα, πάλι, ελληνικά θεατρικά κείμενα. Με παρούσα την ιστορία και την αμιγή λογοτεχνία στη σκηνή. Αλλά ακόμα και τα νέα κείμενα διαποτισμένα από την ιστορία ήταν, όπως η παράσταση του Μιχαήλ Μαρμαρινού «Κομμώτριες-Μεταπολίτευση», που παρουσιάστηκε λίγο πριν την πρώτη καραντίνα στο θέατρο «Θησείον».
Ως ένα νέο δημιούργημα (που επιχείρησε να κοιτάξει τη χώρα, τις συμπεριφορές των πολιτών και ό,τι τους επηρέασε από τη μεταπολίτευση και μετά), ως μια πλήρη άποψη -θεατρική, κειμενική, στοχαστική, παρεμβατική- επιλέγω αυτή την παράσταση ως την πρώτη από τις καλύτερες της χρονιάς. Ηταν μια παράσταση που είχε δράση, είχε ξαφάντωμα, είχε κίνηση -για την ακρίβεια είχε έναν αδιάκοπο στροβιλισμό μέσα στα γεγονότα και στη γεύση που άφησαν. Απαιτούσε και το θυμικό και το νου για τη θέαση.
Ζητούσε να κολυμπήσει ο καθένας από τους θεατές στις δικές του αναμνήσεις και να επικοινωνήσει με όσα συνέβαιναν. Και είχε σπουδαίες ερμηνείες σε μια πολύ δύσκολη θεατρική συνθήκη.
Και ξαφνικά ένα ελληνικό έργο που πρωτοπαρουσιάστηκε το 1980, «Ο γάμος» του Μάριου Ποντίκα, ξαναήρθε στις αθηναϊκές σκηνές, στο θέατρο «Σταθμός» για την ακρίβεια, και πολύ γρήγορα έγινε talk of the town. Γιατί μια ομάδα νέων ανθρώπων του θεάτρου, με «ενορχηστρωτές» τον Κώστα Παπακωνσταντίνου και την Αγγελική Μαρίνου, έκαναν αυτό το έργο συναρπαστικά σύγχρονο. Το γύρισαν απ’ την ανάποδη (χωρίς να πειράξουν ούτε λέξη) και είδαμε όλη τη φόδρα του, κατάματα. Με τον τρόπο του θεάτρου. Με την αμεσότητα και την ευαισθησία του και μ’ έναν ευφυή συνδυασμό νατουραλισμού και ποίησης. Από τις παραστάσεις που θα θυμόμαστε όχι μόνο γι’ αυτή τη χρονιά.
Οι «Τρεις αδελφές» του Αντον Τσέχωφ και του Δημήτρη Καραντζά, που είδαμε στο θέατρο «Βεάκη», είναι αναμφίβολα από τις παραστάσεις που προσέγγισαν μ’ έναν διαφορετικό όσο και ουσιαστικό τρόπο ένα κλασικό και αγαπημένο κείμενο, που, παρότι είναι ένα έργο που έχουμε δει πολλές φορές, είχε πρόταση, είχε βάθος, είχε συνέπεια σε κάθε σημείο και σε κάθε επίπεδο του σχεδιασμού του και μας κάλεσε να δούμε τους τσεχωφικούς ήρωες (αλλά και τους εαυτούς μας μέσα στη σχέση παρελθόν – παρόν) από ένα άλλο σημείο.
Ξεχωριστή θέση στις παραστάσεις του 2020 κρατάει ο «Άμλετ» του Ουίλιαμ Σέξπηρ και της Κατερίνας Ευαγγελάτου, γιατί έγινε η αφορμή να ανοίξει, μόνο γι’ αυτή την παράσταση, το ιστορικό «Αμφι-θέατρο». Κι εκεί, σε μια συνομιλία γενεών και μνήμης, με γκρεμίσματα και χτισίματα, είδαμε μια καλοστημένη παράσταση, ωραίες ερμηνείες, αλλά είδαμε και μια συναρπαστική αφήγηση, μέσα από την ιστορία του Άμλετ, με το τοπίο του θεάτρου, με την ιστορία του, τις απαρχές του, τη συνέχειά του.
Όταν φύγαμε εκείνο το βράδυ από το θέατρο «Πορεία», Φεβρουάριος του 2020 ήταν, δεν φανταζόμασταν καθόλου τι θα ακολουθούσε τους επόμενους μήνες. Είχαμε όμως περάσει μια βραδιά γεμάτη θέατρο και ποίηση, στην «Δόξα κοινή» του Δημήτρη Τάρλοου. Μια παράσταση που κατάφερε να εικονοποιήσει και να μεταδώσει την ποίηση με φαντασία, τρυφερότητα και θεατρικότητα.
«Μαθήματα πολέμου ΙΙΙ – Αθηναίων πολιτεία»
Με την ίδια ευχάριστη έκπληξη και πληρότητα βγήκα από τη σκηνή Ελένη Παπαδάκη του REX, έχοντας δει την παράσταση «Μαθήματα πολέμου ΙΙΙ – Αθηναίων πολιτεία», βασισμένη στα «Ελληνικά» του Ξενοφώντα σε σκηνοθεσία Γιωργή Τσουρή, αφού κατάφερα να δω, με απλά σκηνικά αντικείμενα αλλά τεράστια φαντασία, πώς τα γεγονότα και οι ιστορίες του παρελθόντος, μπορούν να μεταφέρουν μηνύματα, ιδέες και πάθη που δεν είναι μόνο παρελθόν.
Ήταν από τις παραστάσεις που δεν πρόλαβαν να κάνουν πρεμιέρα την περασμένη άνοιξη. «Η κυρία του Μαξίμ» του Ζωρζ Φεντώ σε σκηνοθεσία Θωμά Μοσχόπουλου εγκαινίασε τελικά τη φετινή σεζόν, στην Κεντρική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου, τον περασμένο Οκτώβριο, και για λίγες μέρες μόνο πρόλαβε να παιχτεί, με πληρότητα θεατών 30%. Είχα την τύχη να προλάβω να τη δω στην πρεμιέρα. Είχα την τύχη να τη δω, και να αναθεωρήσω την άποψή μου για το είδος της φάρσας, που αντιλήφθηκα ότι μπορεί να γίνει σύγχρονο, ανάλαφρο, υπαινιχτικό, κομψό και μ’ αυτά ακριβώς τα «συστατικά» να σχολιάσει την υποκρισία και την κενότητα των καθημερινών σχέσεων.
«Γιον Γκάμπριελ Μπόρκμαν»
Μια πολύ ιδιαίτερη παράσταση μας κάλεσε να δούμε στο υποσκήνιο Β του Μεγάρου Μουσικής ο Γιάννης Χουβαρδάς τον Φεβρουάριο του 2020. «Γιον Γκάμπριελ Μπόρκμαν», το σκοτεινό και πικρό έργο του Ερρίκου Ιψεν. Και έστησε μια παράσταση δουλεμένη σε κάθε λεπτομέρεια, μια σύγχρονη ανάγνωση ασφαλώς, που ακολούθησε όμως την ψίχα του έργου, ενέταξε μύθους από τον πολιτισμό του δημιουργού του και σύγχρονες αγωνίες. Μια παράσταση στην οποία συνέβαλαν αποφασιστικά όλοι μα όλοι οι συντελεστές της.
Στις παραστάσεις που είδαμε το φθινόπωρο του 2020, κι αυτή από εκείνες που δεν πρόλαβαν να ανεβούν την περασμένη άνοιξη: «Παίζοντας το θύμα» των Όλεγκ και Βλαντιμίρ Πρεσνιακόφ, σε σκηνοθεσία του πρωτοεμφανιζόμενου Γιώργου Κουτλή, στη σκηνή «Κατίνα Παξινού» στο REX του Εθνικού Θεάτρου. Ένα απολαυστικό και πολυεπίπεδο σύγχρονο κείμενο, που αγγίζει ένα σωρό θέματα τα οποία κυριαρχούν στη σκέψη, τη διάθεση, τη συμπεριφορά και τον ψυχισμό του σύγχρονου ανθρώπου, αλλά τα αγγίζει με χιούμορ, τρυφερότητα, διεισδυτικότητα και ευφυΐα. Και μια παράσταση με ρυθμό, κέφι και ευαισθησία, που την απολαύσαμε.
Το καλοκαίρι του 2020 δεν θα μπορούσαμε να πούμε ότι ήταν ένα γεμάτο θεατρικό καλοκαίρι. Φεστιβάλ Αθηνών δεν έγινε (κάποιες μουσικές εκδηλώσεις στο Ηρώδειο μόνο) και Φεστιβάλ Επιδαύρου έγινε χάρη στα κρατικά θέατρα. Παρά τις δυσκολίες και την αβεβαιότητα, κάποιοι τόλμησαν να στήσουν παραστάσεις, τόλμησαν να κάνουν περιοδείες, που διακόπηκαν απότομα σε αρκετές περιπτώσεις, λόγω μέτρων. Ήταν ένα εντελώς διαφορετικό θεατρικό καλοκαίρι, μέσα σε μια εντελώς διαφορετική χρονιά. Από τις καλοκαιρινές παραστάσεις θα σταθώ σε δύο, από τις λίγες που πραγματοποιήθηκαν. Η μία είναι ιδιωτική παραγωγή και η άλλη εντάχθηκε στο πρόγραμμα του υπουργείου Πολιτισμού «Όλη η Ελλάδα ένας πολιτισμός».
«Περιμένοντας τον Γκοντό»
Η πρώτη είναι το κλασικό, πλέον, έργο του Μπέκετ «Περιμένοντας τον Γκοντό» που σκηνοθέτησε αυτή τη φορά ο Γιάννης Κακλέας, προτείνοντας μια πολύ ενδιαφέρουσα συνάντηση τεσσάρων διαφορετικών γενεών του θεάτρου (του Θανάση Παπαγεωργίου, του Σπύρου Παπαδόπουλου, του Άρη Σερβετάλη και του Ορφέα Αυγουστίδη). Μια παράσταση που ήταν Μπέκετ όσο ήταν και Κακλέας, που μας χάρισε το κείμενο και δυνατές ερμηνείες.
«Σπουδαία ερείπια – Η Ελλάδα με τα μάτια των ξένων περιηγητών (16ος-19ος αιώνας)»
Η δεύτερη ήταν μια φρέσκια δουλειά, με μια παρέα νέων ηθοποιών που έσκυψε πάνω από κείμενα κάποιων άλλων ανθρώπων που επισκέφθηκαν την Ελλάδα πολλούς αιώνες πριν. «Σπουδαία ερείπια – Η Ελλάδα με τα μάτια των ξένων περιηγητών (16ος-19ος αιώνας)» ήταν ο τίτλος της παράστασης που σκηνοθέτησε η Νατάσσα Τριανταφύλλη και περιόδευσε σε αρχαιολογικούς χώρους σ’ όλη την Ελλάδα. Το είδα στο Λύκειο του Αριστοτέλη και πέρα από το ότι μας χάρισε αυτή η ομάδα μια χειροποίητη παράσταση με πολύ ενδιαφέροντα όσο και άγνωστα κείμενα, είχα (είχαμε όσοι βρεθήκαμε εκεί) να βιώσουμε τον αρχαιολογικό χώρο με άλλον τρόπο.
Δεν ήταν και λίγες οι καλές στιγμές τελικά σε μια κουτσή χρονιά!
