Συνέντευξη με το 2018. Τώρα που έφυγε.

Κατ’ αρχάς θα ήθελα να σας ευχαριστήσω για την τιμή που μας κάνετε… 
2018: Μα τι λέτε τώρα. Η πρόσκληση με τιμά. Οι άλλες χρονιές έχουν σκάσει από τη ζήλια. Όλο περηφανεύονται και το παίζουν σπουδαίες. Και να σου εγώ, το ταπεινό και καταφρονημένο 2018 να μου παίρνουν συνέντευξη, σε παγκόσμια πρώτη. Δεν μπορείτε να φανταστείτε τα πικρόχολα σχόλια στο Facebook. Γέλασα τόσο με την κακία τους.

Θα λέγατε ότι υπήρξατε μια καλή χρονιά; Κοιτάξτε με δεδομένο το τι παρέλαβα από το 2017: εκλογή Τραμπ, Brexit, απειλή πυρηνικού πολέμου στη Βόρεια Κορέα, Χάρβευ Γουάινστιν και #metoo, μεταναστευτικό και πόλεμος στη Συρία, θα έλεγα ότι μάλλον καλά τα πήγα.

Γιατί μάλλον; Εντάξει. Ας είμαστε σοβαροί. Αποφύγαμε τα χειρότερα δεν σημαίνει ότι πήγαμε και πολύ καλύτερα. Με πάνω από 50 πολεμικές συρράξεις, με δεκάδες χιλιάδες νεκρούς σε μέρη όπως η Συρία, η Υεμένη, το Μάλι, η Λιβύη, η Ουκρανία, το Σουδάν, το Αφγανιστάν, το Μπορουντί, τη Μυανμάρ, το Κασμίρ, αφήστε με, δεν θέλω να θυμάμαι.

Τι σας έκανε να χαρείτε περισσότερο όσο ήσασταν μαζί μας; H διάσωση των παιδιών στην σπηλιά της Ταϊλάνδης. Αυτό με έκανε να χαρώ πραγματικά. Από τη μία σώθηκαν τα παιδιά, από την άλλη αποδείχθηκε ότι όταν οι χώρες και τα έθνη συνεργάζονται, ακόμη και το αδύνατο καθίσταται εφικτό.

Η σπηλιά που χώρεσε έναν πλανήτη…

Υπάρχουν άλλες χρονιές που ζηλεύετε; Προφανώς. Θα πω τρεις που μου έρχονται αυτόματα. Σίγουρα το 1455, είναι η χρονιά που ανακαλύφτηκε η τυπογραφία. Το 1796, επίσης, γιατί ανακαλύφθηκε το εμβόλιο για την ευλογιά, σώζοντας εκατομμύρια. Τέλος, το 1969  όταν φτάσατε στη Σελήνη, τεράστιο κατόρθωμα.
Πάντως το τί τελικά είναι σημαντικό και τι όχι δεν συνάγεται εύκολα. Απαιτεί χρόνο και ψυχραιμία. Υπό όρους, θα έλεγα ότι η ιστορία είναι «ζώο μηρυκαστικό», αναμασά τα γεγονότα και όπως τα χωνεύει τα σταθμίζει.

Υπάρχουν χρονιές που δεν θα θέλετε να είστε; Όλες οι δίσεκτες (γέλια). Διαρκούν μία μέρα παραπάνω μεν, τους τα σέρνουν μήνες πριν ξεκινήσουν και χρόνια αφού τελειώσουν δε.
Σοβαρά τώρα. Δεν υπάρχουν χρονιές που απεχθάνομαι. Δεν φέρουν άλλωστε εκείνες την ευθύνη. Αλλά το 1933 ας πούμε και η άνοδος του Χίτλερ είναι για μένα μία μισητή χρονιά, μια χρονιά που άνοιξε το κουτί της Πανδώρας. Υπάρχουν κι άλλες εξίσου τρομακτικές, όπως το 536 και το σκοτάδι που ακολούθησε ή το 1346 με την επιδημία πανώλης που εξαφάνισε σχεδόν το 20% του πληθυσμού της Ευρώπης. Αλλά μέρες που είναι ας μην τα θυμόμαστε αυτά.

Σε πολιτικό επίπεδο, πώς θα σας κρίνατε; Δύσκολοι καιροί για τη Δημοκρατία. Είναι κι αυτό το καινοφανές «είδος» ηγετών: Τραμπ, Όρμπαν, Ερντογάν, Ντουτέρτε, Μπολσονάρο, Μόντι, κλπ. Είναι και οι τρομοκρατικές επιθέσεις, η δολοφονία του Τζαμάλ Κασόγκι, η κατάθεση του Ζούκεμπεργκ στο Κογκρέσο. Είναι και τα «κίτρινα γιλέκα», οι νέες τομές και διαιρέσεις, οι ελίτ που ζουν σε ένα άλλο παράλληλο σύμπαν. Προκαλούν όλα μια δικαιολογημένη ανησυχία για την κατάσταση των πραγμάτων. Στην Ευρώπη ίσως η δημοκρατία περνάει μια κρίση της μέσης ηλικίας, αλλά φανταστείτε ότι μόνον στη διάρκεια της δικής μου θητείας διεξήχθησαν 103 εκλογές σε ολόκληρο τον πλανήτη. Οπότε δεν θα έλεγα ότι έχει χαθεί η μάχη. Απλώς πρέπει να είσαστε προσεκτικοί. Πολύ προσεκτικοί.

φωτό: Bernard Steffin / FOSPHOTOS

Στις επιστήμες, θεωρείτε ότι θα σας θυμόμαστε για κάτι; Είμαι περήφανη για τα επιτεύγματα στην επιστήμη. Η νέα τεχνική «αλληλούχισης RNA μεμονωμένου κυττάρου», που μας δίνει τη δυνατότητα να βλέπουμε σαν σε ταινία το πώς συνδέονται κι εξελίσσονται αυτά τα κύτταρα των έμβιων οργανισμών, είναι σίγουρα κάτι για το οποίο η ιστορία της Ιατρικής θα με θυμάται. Υπάρχουν φυσικά κι άλλα, όπως η ανακάλυψη ενός ενζύμου που μπορεί και «τρώει» το πλαστικό δίχως να ρυπαίνει ή η πιθανή λύση των Βόλοβικ και Μουρ για τον περιορισμό της τήξης των πάγων.

Τι άλλο θα κρατούσατε από τη θητεία σας; Πετύχαμε αρκετά. Θα στεκόμουν στο ότι οι γυναίκες μπορούν πλέον να οδηγούν στη Σαουδική Αραβία, στην ψήφο υπέρ των εκτρώσεων στην Ιρλανδία, στην απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου στην Ινδία να μην θεωρείτε αδίκημα το σεξ ανάμεσα άτομα του ιδίου φύλου, στην κατακόρυφη πτώση του αριθμού των γυναικών που υπόκεινται σε ακρωτηριασμό γεννητικών οργάνων στην Αφρική, στο ότι οι γυναίκες στο Ιράν μπορούν να πηγαίνουν στα γήπεδα, αλλά και στη νομιμοποίηση της χρήσης μαριχουάνας στον Καναδά.
Ωστόσο, επειδή με ενδιαφέρει και το διάστημα, δεν μπορώ να μην σταθώ στο ότι παρακολουθήσαμε ζωντανά την προσεδάφιση του InSight Mars Lander, ακούσαμε τον ήχο των ανέμων στον κόκκινο πλανήτη και κάποιες ημέρες πριν η Virgin Galactic έκανε την πρώτη πετυχημένη πτήση στο διάστημα.

Ο Στίβεν Χόκινγκ θα μας λείψει. Με τον πιο φωτεινό τρόπο (εικονογράφηση: Κατερίνα Καραλή)

Φύγαν αρκετοί σημαντικοί φέτος. Ποιους θα ξεχωρίζατε; Ο Χόκινγκ ήταν σίγουρα μία μεγάλη απώλεια. Το ίδιο όμως μπορεί να πει κανείς και για τη Μονσεράτ Καμπαγιέ και την Αρίθα Φράνκλιν, τον Φίλιπ Ροθ και τον Τομ Γούλφ, τον DJ Avicii και τον Σαρλ Αζναβουρ, τον Μπερτολούτσι και τον Μίλος Φόρμαν, τον Κόφι Ανάν, τον Τζον ΜακΚέιν και τον Τζώρτζ Μπους. Πάντως δεν χάνονται. Τους θεωρώ ένα είδος δωρητή οργάνων. Μας δίνουν τη δυνατότητα να συνεχίσουμε να ζούμε, ίσως καλύτερα.

Ας πάμε σε κάτι πιο ευχάριστο. Είμαι βέβαιος ότι έχετε και εσείς τη δική σας λίστα με τα καλύτερα βιβλία της χρονιάς. Σωστά; Την περίμενα αυτή την ερώτηση. Με εκπλήσσει η ευκολία με την οποία κάποιοι την απαντούν. Πώς είναι δυνατόν να μιλήσεις για την καλύτερη ταινία ή το καλύτερο βιβλίο σε ένα τόσο σύντομο χρονικό διάστημα. Χρειάζεται χρόνος. Όπως λέγαν οι Λατίνοι «veritas filia temporis» («Η αλήθεια είναι κόρη του χρόνου»).

Για όσα βιβλία κυκλοφόρησαν στην Ελλάδα έστω; Επιμένετε. Λοιπόν, σημειώστε. Από μεταφράσεις, θα ξεχώριζα το Η θλίψη είναι ένα πράγμα με φτερά του Μαξ Πόρτερ, τη Συνείδηση του Ζήνωνα του Ίταλο Σβέβο και Το Τραγούδι του Χίλμπιλι του Τζέιντι Βανς.  Από Έλληνες συγγραφείς: Ρούλα Γεωργακοπούλου Δέντρα, Πολλά Δέντρα κι Αλέξης Πανσέληνος Ελαφρά Ελληνικά Τραγούδια. Έχω κι άλλα που δεν τα έχω διαβάσει. Θα τα πάρω μαζί μου.

Στις ταινίες υπάρχει κάποια που θα ξεχωρίζατε; Δεν ξέρω εάν έχουν παίξει όλες στην Ελλάδα. Και πάλι υποκειμενικά: Ρόμα (Αλφόνσο Κουαρόν), Ψυχρός Πόλεμος (Παλινόφσκι), Η Ευνοούμενη (Λάνθιμος), Lady Bird (Γκρέτα Γκέργουιγκ), αλλά και το Ιαπωνικό Κλέφτες Καταστημάτων του Χιροκάζου Κόρε-έντα.

O Banksy έκλεψε για λίγο την παράσταση κι από το 2018 (εικονογράφηση: Κατερίνα Καραλή)

Στο πεδίο της τέχνης τί θα προκρίνατε: Το colpo grosso του Banksy στο Sotheby’s, αλησμόνητο. Το ίδιο αξέχαστη και η ρετροσπεκτίβα της Σουηδής ζωγράφου, πρόδρομου της μοντέρνας τέχνης και μυστικίστριας Hilma af Klint στο Guggenheim. Αλλά να ξεφύγουμε λίγο τώρα από τις λίστες; Υπάρχουν χιλιάδες εκεί έξω. Κι εσείς στην Popaganda έχετε εντρυφήσει στο ζήτημα. Δεν έχετε καμιά άλλη ερώτηση; Με κουράσατε λίγο.

Ας μιλήσουμε λίγο παραπάνω για εσάς. Που κάνατε Χριστούγεννα; Εδώ στην έρημο Ατακάμα, στη Χιλή. Φοβερή τοποθεσία. Μια τεράστια κι άνυδρη πεδιάδα, φτιαγμένη από αλάτι, άμμο και ξερή λάβα. Το πιο άνυδρο μέρος στη γη. Δεν μπορείτε να φανταστείτε την εκκωφαντική σιωπή και τις ανέφελες νύχτες. Γαληνεύεις. Αισθάνεσαι ότι κοιμάσαι ανάμεσα στα αστέρια. Να δείτε. (σ.σ. Μετακινεί την κάμερα και μου δείχνει το τοπίο, μια θάλασσα αστέρια που σμίγουν με σκιές βουνών στην άκρη του ορίζοντα).

Τι σας έκανε να επιλέξετε αυτό το μέρος; Θα σας πω ένα μυστικό. Είμαστε υποχρεωμένες από το «Καταστατικό του Αιώνα» να αλλάζουμε τόπο κατοικίας κάθε τρεις μήνες. Ξεκινάμε από το Κιριμπάτι, όπου γίνεται η αλλαγή, και κινούμαστε προς τα Δυτικά. Επίσης, όπου πάμε πρέπει κοντά να έχει τηλεσκόπια, ώστε να συντονίζουμε τα ρολόγια μας. Πριν φτάσω εδώ, πέρασα από το Ναγκάνο στην Ιαπωνία, τις Συρακούσες και τα Κανάρια.

Πώς θα περιγράφατε αυτό που κάνετε; Κάτι ανάμεσα σε travel blogger και χρονικογράφο του Μεσαίωνα. Αποτυπώνω τα πάντα, καταγράφω το οτιδήποτε, ως επισκέπτης – περιηγητής. Ένα είδος ντετέκτιβ flaneur, για να θυμηθούμε και τον Βάλτερ Μπένγιαμιν. Αναζητώ ακόμη και εκείνα που κρύβονται στην κόχη των στιγμών. Σχολαστικά, σχεδόν ψυχαναγκαστικά. Κοπιαστικό και την ίδια στιγμή λίγο.

Τι εννοείτε κοπιαστικό και την ίδια στιγμή λίγο; Από την μία η αναγκαστική αϋπνία, κι από την άλλη ο πλούτος, το απρόβλεπτο και το σθένος σας. Είστε περίεργα όντα: σκέφτεστε, απορείτε, ρωτάτε. Έχετε επιθυμίες και όνειρα και σκέψεις για το μέλλον και αγωνίες. Ακόμη κι όταν βλέπετε ότι όλα είναι ανώφελα συνεχίζετε. Το παλεύετε. Πότε σαν τον Ιώβ, πότε σαν το Προμηθέα, πότε σαν τον Άμλετ. Μάλλον η ζωή σας σπρώχνει. Αυτή η ακόρεστη δίψα και το απροσδιόριστο.

Μήπως τότε να μείνετε λίγο παραπάνω μαζί μας;Χαχα. Ωραία ιδέα. Θα μπορούσα να μείνω ας πούμε ινκόγκνιτο. Αλλά δεν είναι θέμα ποσότητας. Εάν ήταν έτσι, θα επέλεγα να γίνω χρονιά στον Πλούτωνα (γελά, ελαφρώς σκωπτικά). Μια χρονιά εκεί διαρκεί 248,09 γήινα έτη. Αλλά όχι. Όλα κάποια στιγμή τελειώνουν.

Ως χρονιά φυσικά το σημάδι μου είναι ανεξίτηλο. Τόσο στους αιώνες, όσο και σε εσάς τους ίδιους: ρυτίδα ή μνήμη.

Το χρώμα της χρονιάς

Ποιο είναι το αγαπημένο σας χρώμα; Πολύ ωραία ερώτηση. Λοιπόν, το αγαπημένο μου χρώμα είναι φυσικά το βαθύ βιολετί και πιο συγκεκριμένα το PANTONE 18-3838 Ultra Violet. Όταν έμαθα το ποιο θα είναι το χρώμα μου ενθουσιάστηκα. Αυτή η απόχρωση μου ταιριάζει ως χαρακτήρα. Τονίζει τη βαθιά μελαγχολική μου πλευρά.  Ας συνεχίσουμε με αυτές τις ερωτήσεις, τις προτιμώ.

Ποιο είναι το αγαπημένο σας ζώο; Οι βραδύποδες. Αξιαγάπητοι και αργοί. Λατρεύω την slow motion κίνησή τους. Το απόλυτο αντίθετο του σύγχρονου χρόνου που τρέχει σαν φόρμουλα ένα.
Μπορώ να προσθέσω ένα ακόμη αγαπημένο; (κουνώ το κεφάλι συγκαταβατικά) Ωραία. Η λεοπάρδαλη των πάγων. Μου θυμίζει αυτό που είμαι: ζω μέσα στον παγωμένο χρόνο, στη σκόνη που εσείς αφήνετε και στον θόρυβο.

Η αγαπημένη σας φράση ή απόφθεγμα; Ζήσαν αυτοί καλά και εμείς καλύτερα.

Η αδυναμία σας; Το ότι θυμάμαι τα πάντα. «Ευλογημένοι οι επιλήσμονες» που έλεγε κι ο Νίτσε.

Αγαπημένος ποιητής; Ο Έλιοτ. Κατάλαβε ότι το πριν, το τώρα και το μετά βγαίνουν από την ίδια κοιλιά. Κάτι σαν τρίδυμα.

Ποια είναι τα σχέδιά σας για το μέλλον; Θα ήθελα να ξεκουραστώ για λίγο. Δύο-τρεις αιώνες, ας πούμε. Και μετά θα ήθελα να γράψω κάτι για την αιώνια αγάπη.

Τι θα θέλατε να μας συμβουλεύσετε τώρα που φεύγετε; Να γίνετε αφέντες του χρόνου σας. Σας έχει δοθεί. Απολαύστε τον. Νομίζω το είχε πει ο Σαίξπηρ στον Μάκβεθ. Και να μην συμφιλιώνεστε με το μέτριο.
Θα πρέπει τώρα να με συγχωρέσετε τώρα, μίλησα ήδη παραπάνω απ’ όσο αρμόζει στο παρελθόν. Σας εύχομαι ό,τι καλύτερο για το 2019 και τη ζωή σας εν γένει.