Κι αυτή τη χρονιά, αυτή που φεύγει σε λίγες μέρες, πολλές παραστάσεις είδαμε. Υπέροχες, καλές, λιγότερο καλές, μέτριες, αποτυχημένες ή αφόρητες. Ο κορεσμός και το μπούχτισμα ελλοχεύουν για όποιον βλέπει επαγγελματικά πολλές παραστάσεις κάθε χρόνο. Τι μένει; Τι ξεχωρίζει; Τι κουβαλάμε ως αίσθηση και μετά το τέλος της παράστασης; Πόσο μας συνοδεύει αυτή η αίσθηση για καιρό μετά;
Μια προσωπική αξιολόγηση επιχειρώ, από τις παραστάσεις που είδα -γιατί προφανώς αδικώ κάποιες που δεν πρόλαβα να δω. Ενα top 10 από τις παραστάσεις που είδα το 2018, με αξιολογική σειρά. Ενδεχομένως να «ρίχτηκαν» πρόσφατες παραστάσεις, όχι ηθελημένα, αλλά μερικές φορές όλα θέλουν μια διάρκεια για να αποτιμηθούν στη διάρκεια του χρόνου, για να συγκριθούν και να παραμείνουν δυνατά.
Ο Θωμάς Μοσχόπουλος ανήκει ασφαλώς στους σκεπτόμενους καλλιτέχνες αυτής της χώρας. Και με τα έργα που επιλέγει κάθε φορά σχολιάζει την εποχή του. Το περασμένο καλοκαίρι, στο Φεστιβάλ Αθηνών, διάλεξε ένα πολύ δυνατό λογοτεχνικό κείμενο -του αρέσουν τα λογοτεχνικά κείμενα- το «Φαρενάιτ 451» του Ρέι Μπράντμπερι (η παράσταση συνεχίζεται και τώρα στο θέατρο «Πόρτα»). Ενα βιβλίο που μιλάει για τον ζόφο που διαφαίνεται ή διακρίνεται γύρω μας, αλλά τελικά δίνει και μια αχτίδα φωτός για τους ανθρώπους που διαφοροποιούνται, που δεν συναινούν, που υπερασπίζονται τις επιλογές. Είναι μόνοι και μοναχικοί, είναι εξαιρέσεις. Αλλά είναι. Υπάρχουν.
Στο Φεστιβάλ Αθηνών κι αυτή η παράσταση, αλλά με ένα έργο, από τα πρώτα, της Λούλας Αναγνωστάκη. Ο Γιάννης Μόσχος επέλεξε την «Πόλη», ένα από τα τρία πρώτα μονόπρακτα της Λούλας Αναγνωστάκη και έδωσε σ’ έναν μικρό χώρο της Πειραιώς 260, μ’ έναν σύγχρονο αλλά και εύστοχο τρόπο, αυτό το κείμενο που κοντεύει πια να είναι 54 ετών, αλλά είναι τόσο φρέσκο, τόσο βαθύ και διαχρονικό. Αγγιξε με ευαισθησία ο Γιάννης Μόσχος τις ευαισθησίες της Λούλας Αναγνωστάκη, που ενσωματώνουν τόσο τη γενική όσο και την ατομική ιστορία.
Μια παράσταση εκεί ακριβώς που λέει ο τίτλος, στον Εθνικό Κήπο, μια παράσταση περιπατητική (που ξεκίνησε το 2017, πάλι στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών, αλλά το πήραμε χαμπάρι μόνο το περασμένο καλοκαίρι που επαναλήφθηκε). Μια παράσταση που συνδυάζει με μοναδικό τρόπο το κείμενο, το τοπίο, τις ερμηνείες, την αίσθηση και την επαφή με την πόλη και την ιστορία της.
Ο ένας έκανε τον «Ρομπ» ακουμπώντας σ’ ένα κείμενο του Ευθύμη Φιλίππου, που με τη σειρά του εμπνεύστηκε από την ιστορία του Ρομπέρτο Τσούκο και του Κορτές: ο Δημήτρης Καραντζάς. Και μας έδωσε μ’ έναν εντελώς πρωτότυπο τρόπο, με τη συμβολή ενός από τα καλύτερα σκηνικά που είδαμε σε ελληνικές παραστάσεις το 2018 (της Κλειώς Μπομπότη), όψεις της υποκρισίας, του σκοταδισμού, της φλυαρίας και του κενού των συνομιλιών, της καθήλωσης και της στασιμότητας των ανθρώπων που «καταστρέφουν τον κόσμο από τα σπίτια τους». Ο άλλος, ο Αρης Μπινιάρης, έκανε τις «Βάκχες» του Ευριπίδη με τον δικό του τρόπο, διαφορετικό, μουσικό, άμεσο, καθηλωτικό, χωρίς να κάνει εκπτώσεις στο κείμενο (μετάφραση Γιώργου Χειμωνά) και μας χάρισε μια δεύτερη εξαιρετική δουλειά μέσα στο 2018 και μιαν άλλη πρόταση για την αρχαία τραγωδία, με μαγεία και πληρότητα, με τρόπο που πατούσε σε στέρεες βάσεις και πετούσε στο καινούργιο. Και τα δύο στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση.
Ρομπ
Βάκχες
Ο Γιάννης Χουβαρδάς κατέβηκε στο Bios το 2018. Και παρουσίασε ένα έργο του Εντεν φον Χόρβατ, το «Κάζιμιρ και Καρολίνα». Μας μετέφερε σ’ ένα προπολεμικο Φεστιβάλ μπίρας στη Γερμανία, αλλά και σε όλα όσα κρύβονται σε μια κοινωνία που σκοτεινιάζει ηθικά και πολιτισμικά, που γίνεται σκληρή, απόλυτη και ολοκληρωτική.
Ενα μεγάλο come back, του Δημήτρη Μαυρίκιου, με ένα μεγάλο έργο, το «Απόψε αυτοσχεδιάζουμε» του Λουίτζι Πιραντέλο, στην Κεντρική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου. Με αυτοσχεδιασμό, με λυρισμό, με σπουδαίες ερμηνείες, με στιγμές έξοχες, με θεατρικότητα μαγική, με συγκίνηση μεγάλη -ναι. Είναι κακό πράγμα η συγκίνηση; Ενας Πιραντέλο όπως του αξίζει.
«Απομίμηση ζωής» του Ούγγρου Κόρνελ Μουντρούτσο, παράσταση στο Φεστιβάλ Αθηνών επίσης. Για τις συγκλονιστικές ερμηνείες που λίγο έλειψε να νιώσουμε ότι βλέπαμε ντοκιμαντέρ, για τον τρόπο που προσέγγισε ένα χιλιοειπωμένο θέμα -για τον ρατσισμό και την απομόνωση που βιώνουν οι απόκληροι και οι διαφορετικοί μέσα στην ίδια πόλη, μέσα στην ίδια χώρα- για το ωραιότερο σκηνικό που έχουμε δει.
«Ενα τραμ με το όνομα πόθος» του Τένεσι Ουίλιαμς, σε σκηνοθεσία Μιχαήλ Μαρμαρινού, στο Δημοτικό Θέατρο του Πειραιά. Δεν έφερε μόνο τον πρωτότυπο τίτλο του κειμένου ο Μιχαήλ Μαρμαρινός, αλλάζοντας τον αυτοματισμό με τον οποίο γνωρίζαμε το έργο. Εφερε την αισθητική του, μετέφερε τις αγωνίες των ανθρώπων που περιγράφει ο Ουίλιαμς -με αίσθηση διαχρονικότητας, με τρόπο που μας -, μας χάρισε σπουδαίες ερμηνείες και μία από τις ωραιότερες παραστάσεις του 2018.
Γιατί ο Αρης Μπινιάρης κατάφερε να ξανακάνει ελκτικό, θεατρικό, γοητευτικό και διαρκές ένα έργο της δεκαετίας του ’60, ανατρέποντας όλα όσα ξέρουμε μέχρι σήμερα για τον τρόπο που μια κινηματογραφική ταινία, μέρος της συλλογικής μνήμης επιπλέον, μεταφέρεται στο θέατρο.
Η εναρκτήρια παράσταση στο Φεστιβάλ Αθηνών για το 2018. Ουδείς βγήκε αδιάφορος ή ασυγκίνητος από αυτή την παράσταση. Το αντίθετο: όλοι βγήκαν(με) μαγεμένοι. Δικαιωματικά της ανήκει η πρώτη θέση στη δεκάδα για τη θεατρικότητα, τις ερμηνείες, την άψογη εκτέλεση, το σύμπαν που έστησε.
Σε ξεχωριστή σημείωση, δύο σπουδαίες ερμηνείες της χρονιάς που φεύγει, που θα ήταν άδικο αν δεν τις καταγράφαμε. Η πρώτη είναι της κυρίας Ρένης Πιττακή, στο Misery, που σκηνοθέτησε ο Τάκης Τζαμαργιάς, με συμπρωταγωνιστή της τον επίσης εξαιρετικό Λάζαρο Γεωργακόπουλο, παράσταση που παρουσιάστηκε στο θέατρο «Ιλίσσια-Βολανάκης». Η δεύτερη ξεχωριστή ερμηνεία ήταν της Μαρίας Σκουλά στην παράσταση «Οδυσσέας», βασισμένης σε δύο κεφάλαια του κλασικού βιβλίου του Τζέιμς Τζόις, σε σκηνοθεσία Δημήτρη Αγαρτζίδη και Δέσποινας Αναστάσογλου και την ομάδα Elehpas Tiliensis, που παρουσιάστηκε το περασμένο καλοκαίρι στο Φεστιβάλ Αθηνών.
Ρένη Πιττακή, Λάζαρος Γεωργακόπουλος
Μαρία Σκουλά
