A. ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Πριν από μερικούς μήνες έγραφα μια κριτική για το δίσκο των Marine Girls, Lazy Ways, που ποτέ δεν δημοσιεύτηκε γιατί ποτέ δεν την έστειλα — το τελικό κομμάτι δεν έστεκε και όντας λεπτολόγος το έσκισα. Θυμάμαι όμως την κεντρική ιδέα του κομματιού μου: οι Marine Girls, όπως οι Bananarama και οι Slits προέρχονται από μία άλλη γενιά γυναικών. Τα παιδιά της Germaine Greer. Γι’ αυτές, η γυναικεία χειραφέτηση είναι κάτι το φυσιολογικό. Δεν χρειάζεται να φωνάξουν, να βαδίσουν σε πορείες, να κρατήσουν πανό: προέρχονται από τη μετα-φεμινιστική γενιά και συμπεριφέρονται δίχως ενδοιασμούς, κοινωνικά κωλύματα και ψυχολογικά συμπλέγματα. Γι’ αυτό και οι Marine Girls στο Lazy Ways μπορούν να εκφραστούν σαν γυναίκες με τρυφερότητα, εξυπνάδα και πάθος. Φυσικά για να φτάσουμε στις Marine Girls και τις Bananarama έπρεπε να υπάρξουν οι Supremes, η Grace Slic και η Janis Joplin. Αυτές οι γυναίκες έδωσαν τις μάχες — για να μπορούν οι Marine Girls και οι Slits να εκφραστούν ελεύθερα. Αλλά αυτό είναι άλλη ιστορία.
Ή όχι;
Δεν είναι παράξενο ότι μετά την επανάσταση του πανκ η επιθετικότητα της Siouxsie και ο φεμινισμός των Raincoats συνδυάστηκε με τον gay μιλιταρισμό του Tom Robinson. Ούτε επομένως πρέπει να απορούμε πώς οχτώ χρόνια μετά οι Smiths είναι τόσο δημοφιλείς.
Τι σχέση έχουν οι Smiths με όλα αυτά;
Για να συμπυκνώσω το σκεπτικο μου: Πρώτον, έχουμε φτάσει στη μεταφεμινιστική περίοδο. Δεύτερον, δεν νοείται απελευθέρωση των γυναικών δίχως μια επανεξέταση της συμπεριφοράς μας, των προκαταλήψεών μας όσον αφορά τη σεξουαλικότητα του καθενός μας. Τρίτον, στη σημερινή Αγγλία αυτή η ιδεολογική μεταμόρφωση έχει επιτευχθεί και οι Smiths αποτελούν την απτή της απόδειξη: ένα γκρουπ με στίχους γραμμένους από τον χαρισματικό τραγουδιστή τους Morrissey που μιλούν για διφορούμενες σχέσεις με φυσικότητα και ρομαντισμό — ερωτικά τραγούδια για τον καθένα, γραμμένα μαζί με τον δημιουργό του γκρουπ και κιθαρίστα Johnny Marr. Οι θαυμάσιοι στίχοι του Morrissey μιλάνε για μένα και για σένα: δεν μιλάνε για αγόρια και κορίτσια. Τα εξώφυλλα των σινγκλς τους προσφέρουν αντρικά μοντέλα ομορφιάς (στο “Hand In Glove” ένα ανδρικό γυμνό, στο “This Charming Man” μια φωτογραφία του Jean Marais, στο “What Difference Does It Make” μια μίμηση του Terence Stamp στον Συλλέκτη από τον Morrissey) και τα τραγούδια τους μιλάνε για αγάπη δίχως (περι)ορισμούς. Και για να γίνω πιο σαφής, ο κοινός παρονομαστής είναι ένας: οι εικόνες της φαντασίας του τραγουδιστή Morrissey που αναφέρονται στο gay παρόν και παρελθόν του. Όμως οι στίχοι είναι γραμμένοι τόσο ελλειπτικά ώστε μπορούν να ερμηνευτούν από πολλαπλές γωνίες.
Και εδώ ξαναεπιστρέφω στις Marine Girls με τις οποίες άρχισα: αν οι Smiths — ο Morrissey — τραγουδάει με αυτό το θλιμμένο του φαλσέττο για Έρωτα, τραγουδάει με τη φυσικότητα που προέρχεται από την αλλαγή στα βρετανικά ηθη. Και η φυσικότητα των Smiths, το πάθος του Morrissey, το ελλειπτικό περιεχόμενο των στίχων, ο μοναδικός, οξύς ήχος του γκρουπ και τέλος μια σειρά από αξέχαστες μελωδίες από τον Johnny Marr συντελούν στην τελική προσωπικότητα του γκρουπ, που ήταν οι πραγματικοί νικητές του φετινου δημοψηφίσματος του ΝΜΕ.
Κυκλοφόρησαν μόνο 2 σινγκλς το 1983 και τα δύο μπήκαν στο Ton 10 του John Peel. Στο ΝΜΕ το “This Charming Man” ψηφίστηκε No 2 σινγκλ (μετά το “Blue Monday”), οι Smiths ήσαν No 1 ελπίδα για το μέλλον, εμφανίστηκαν στην κατηγορία καλύτερων συνθετών (σαν Morrisey/Marr) κλπ. κλπ. Και όλα αυτά με δύο σινγκλς — και πεντ’ έξι εμφανίσεις.
Απίστευτο. Όμως στο ροκ έτσι δημιουργούνται οι θρύλοι.
Β. ΤΑ ΑΡΧΙΚΑ J.M. ΔΕΝ ΣΗΜΑΙΝΟΥΝ ΠΑΝΤΑ JOHN MALATHRONAS
Σημαίνουν και John Mayall. Σημαίνουν και Jim Morrison. Σημαίνουν και Johnny Marr, τον 19χρονο κιθαρίστα και συνθέτη των Smiths, γέννημα και θρέμμα του Μάντσεστερ — που γράφει αυτά τα καταπληκτικά τραγούδια.
Τον οποίο και συνάντησα στο στούντιο όπου τρία μέλη του γκρουπ (ο Morrissey δυστυχώς υπέφερε από κρυολόγημα που κατάντησε πνευμονία) ο Marr καθώς και το ρυθμ-σέξιον (Andy Rourke μπάσο, Mike Joyce ντραμς και πολλά πιατίνια) έκαναν πρόβες για το Μεγάλο Κοντσέρτο Στο Λονδίνο. Τελικά, η αρρώστια του Morrissey ήταν η αιτία να κουτσουρευτεί η μεγάλη τους εμφάνιση: μόνο τρία τέταρτα έπαιξαν οι Smiths μπροστά στο κοινό του Lyceum με 400 προσκεκλημένους της Rough Trade και 2.000 φανς που είχαν αγοράσει όλα τα εισιτήρια ένα μήνα πιο πριν. Όμως τα τρία αυτά τέταρτα ήταν μαγευτικά: οι Smiths είναι ένα συναρπαστικό συγκρότημα.
Εδω στο στούντιο ο Johnny Marr είναι νευρικός. Οι Rourke/ Joyce δεν μιλούν καθόλου. Σε λίγο θα φύγουν να αρχίσουν το soundtrack στο Lyceum. Ο Marr θα μου μιλήσει μόνος του. Και η πρώτη του φράση είναι: «Αχ να ήταν εδώ ο Morrisey να με βοηθήσει».
Κυττάει το Sanyo μίνι-μαγνητοφωνάκι μου με ενθουσιασμό. Με ρωτάει πόσο κάνει, πού το πήρα και αν το βρίσκω χρήσιμο.
– “Όταν είμαι μονάχος μου ηχογραφώ μελωδίες που μου έρχονται στο μυαλό σε ένα Walkman που έχω, μου ομολογεί. Όμως αυτό εδώ (το μαγνητόφωνό μου είναι μικρότερο από μια πιθαμή) είναι ό,τι μου χρειάζεται. Μπαίνει και στην κολότσεπη.”
Δεν το έχω δοκιμάσει.
Αρχίζουμε με την εξιχνίαση της φράσης της Rough Trade που περιγράφει τη γέννηση των Smiths στην press release της με τόσο μυστήριο: “Οι Smiths εφευρέθηκαν από τον Johnny Marr που ανακάλυψε τον Morrissey και επέμεινε σε συνεργασία τους”. Σίγουρα, λέω στον Marr, μπορείς να μιλάς για ώρες εξηγώντας τη φράση αυτή.
– Ω, ναι! Βασικά ο Morrissey, δεν με είχε ακουστά. Εγώ είχα ακούσει γι’ αυτόν μέσω κοινών φίλων πριν τρία χρόνια. Γνώριζα αν θες την ύπαρξή του σε στυλ «Υπάρχει αυτός ο άνθρωπος που ονομάζεται Morrissey και γράφει στίχους κλεισμένος σ’ ένα δωμάτιο. Ζούσε κοντά μου. Ετσι, καθώς εγώ είχα στο walkman μου κασέτες επί κασετών με μουσικές φράσεις δίχως λόγια, πήγα στο μέρος που έμενε ο Morrissey, χτύπησα την πόρτα του και όταν μου άνοιξε του είπα: “Hello, είμαι ο Johnny Marr, καταπληκτικός κιθαρίστας και συνθέτης και θέλω να φτιάξω ένα γκρουπ μαζί σου”. Αυτός σάστισε, τόσο που με προσκάλεσε μέσα. Εκεί μιλήσαμε και μέσα σε 10 λεπτά είχαμε γράψει ένα τραγούδι. Στο στυλ “Ας δοκιμάσουμε τωρα”.
Τον ρωτάω ποιο τραγούδι ήταν αυτό.
—To “The Hand That Rocks The Cradle“. Είχα τη μελωδία και αυτός είχε στίχους που τους ταίριαξε αμέσως.
Τον κυττάω και δεν τον πιστεύω.
—Δεν το ηχογραφήσαμε σε 10 λεπτά! Αλλά η κεντρική ιδέα βγήκε έτσι γρήγορα. Το τραγούδι δεν έχει αλλάξει έκτοτε.
“Πώς ακριβώς ήταν ο Morrissey τόσο φημισμένος;” αναρωτιέμαι.
—Α, κάτι φίλοι μου ήταν φανς των New York Dolls. Και ο Morrissey είχε γράψει ένα βιβλίο για τους New York Dolls που κυκλοφόρησε τοπικά στο Μάντσεστερ. Οι φίλοι μου βρήκανε πού έμενε έχοντας αγοράσει το βιβλίο του. Δεν ήταν και ΠΟΛΥ διάσημος, (γελάει). Απλώς έτυχε να έχουμε κοινούς γνωστούς. Είναι και πολύ μεγαλύτερός μου σε ηλικία. Μετά αφού ο Morrissey κι εγώ γράφαμε τραγούδια επί έξι μήνες, αποφασίσαμε να βρούμε ρυθμ σέξιον Ο Andy (μπάσο) ήταν συμμαθητής μου στο σχολείο και του τηλεφώνησα. 0 Mike (ντραμς) ήταν τσόντα. Υπήρξε φίλος ενός φίλου ενός φίλου.
Του λέω ότι ένα άλλο γκρουπ του Μάντσεστερ που μ’ αρέσει είναι οι Fall. 0 τραγουδιστής τους λέγεται Mark Ε. Smith. Έτσι ονομάζονται όλοι στο Μάντσεστερ; Smiths;
Γελάει.
—Ο Mark Ε. Smith είναι καταπληκτικός ομολογεί. Και όχι, μερικοί άνθρωποι στο Μάντσεστερ έχουν διαφορετικό επίθετο.
Αλλάζω τη συζήτηση. Έχω μια blank label ακυκλοφόρητη (τότε) κόπια του LP τους και θέλω να μιλήσω γι’ αυτό. Πρώτον, ποιος έκανε την παραγωγή;
—O John Porter.
Έχει καταφέρει, λέω, να δημιουργήσει μια θαυμάσια ατμόσφαιρα. Ειδικά ο ήχος των ντραμς είναι καταπληκτικός. Τόσο αιθέριος. Συμφωνεί.
—Η μαγεία της σωστής ρυθμ σέξιον είναι ότι είναι διαυγής. Δεν πρέπει να προτάσσεται στο προσκήνιο, λέει. Πρέπει να υπάρχει αλλά να είναι αόρατη. Οι κλασικές ρυθμ σέξιον των τελευταίων δύο δεκαετιών ήταν πάντα παρασκηνιακές, πάντα σωστές, πάντα αξιόπιστες, σαν τους Wyman/Watts.
Θεωρεί και τη δίκιά τους ρυθμ σέξιον ισάξια με την Wyman/ Watts;
—Αν όχι τώρα, σ’ ένα χρόνο…
