Διεθνής Αμνηστία: Το ελληνικό κράτος παραβιάζει το δικαίωμα στην αντίρρηση συνείδησης

Η Διεθνής Αμνηστία εκφράζει τη βαθιά ανησυχία της για τα πρόσφατα στοιχεία που δείχνουν ότι οι ενέργειες του ελληνικού κράτους παραβιάζουν τις υποχρεώσεις του για τα ανθρώπινα δικαιώματα αναφορικά με το δικαίωμα στην αντίρρηση συνείδησης, ιδιαίτερα για όσους επικαλούνται μη θρησκευτικούς λόγους. Τα στοιχεία αυτά αποδεικνύουν ότι το 2021 το ποσοστό αναγνώρισης των αντιρρησιών συνείδησης που επικαλούνται ιδεολογικούς (μη θρησκευτικούς) λόγους έφτασε το 0%.[1] Πρόκειται για κατακόρυφη πτώση των ποσοστών αναγνώρισης των αντιρρησιών συνείδησης που επικαλούνται ιδεολογικούς (μη θρησκευτικούς) λόγους, καθώς το 2018 το ποσοστό αναγνώρισης ξεπερνούσε το 93%.[2] Εάν συνεχιστεί αυτή η ανησυχητική τάση, θα οδηγήσει στην ουσιαστική κατάργηση του δικαιώματος αντίρρησης συνείδησης για αυτή την ομάδα αντιρρησιών συνείδησης.

Τα αναλυτικά στατιστικά στοιχεία ανά έτος ζητήθηκαν από τον κ. Θοδωρή Διαμαντίδη, αιτούντα για υπαγωγή στην εναλλακτική υπηρεσία. Αρχικά το ΥΠΕΘΑ αρνήθηκε να δώσει τα στατιστικά στοιχεία με την αιτιολογία ότι άπτονται ζητημάτων εθνικής άμυνας. Ο αιτών προσέφυγε στην Εθνική Αρχή Διαφάνειας, η οποία έκανε δεκτή[3] την προσφυγή του και ακύρωσε την αρνητική απάντηση του ΥΠΕΘΑ. Μετά από νέα αίτηση, ο αιτών έλαβε τα στατιστικά στοιχεία τα οποία αναρτήθηκαν σε ιστότοπο αντιρρησιών συνείδησης για την εναλλακτική υπηρεσία.[4]

Παράλληλα, ήδη από τον Μάρτιο, η Διεθνής Αμνηστία είχε ζητήσει και είχε λάβει συνολικά στατιστικά στοιχεία από το 2020 και μετά τα οποία καταδείκνυαν ότι το ποσοστό εγκρίσεων για όσους επικαλούνται ιδεολογικές (μη θρησκευτικές πεποιθήσεις) είχε μειωθεί στο 27%.

Τα επίσημα στατιστικά στοιχεία έρχονται να επιβεβαιώσουν δύο από τις πιο προβληματικές πτυχές της νομοθεσίας και της πρακτικής αναφορικά με το δικαίωμα στην αντίρρηση συνείδησης στην Ελλάδα, όπως είχαν επισημανθεί από τη Διεθνή Αμνηστία και άλλες διεθνείς οργανώσεις με αφορμή τις υποθέσεις των Χάρη Βασιλείου και Νικόλα Στεφανίδη, οι οποίες εκκρεμούν στο Συμβούλιο της Επικρατείας: την έλλειψη ανεξαρτησίας και αμεροληψίας των διαδικασιών εξέτασης των αιτήσεων για καθεστώς αντιρρησία συνείδησης και την διάκριση που αντιμετωπίζουν κάποιες ομάδες αντιρρησιών συνείδησης στη βάση της φύσης των πεποιθήσεών τους.

Περαιτέρω, αποδεικνύεται και στην πράξη ότι η σχετική αλλαγή στη νομοθεσία, το 2019, με τη μείωση του αριθμού των στρατιωτικών από δύο σε έναν στην ειδική επιτροπή που εξετάζει τις αιτήσεις, δεν επέφερε καμία βελτίωση. Αντιθέτως, το ποσοστό αναγνώρισης όσων επικαλούνται ιδεολογικές πεποιθήσεις, από 93% το 2018 έπεσε στο 0% το 2021.

Εντείνεται επομένως η ανάγκη να εφαρμοστούν άμεσα τα διεθνή πρότυπα ανθρωπίνων δικαιωμάτων και οι συστάσεις προς την Ελλάδα διεθνών φορέων όπως η Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ, ο Επίτροπός για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα του Συμβουλίου της Ευρώπης, ο Ειδικός Εισηγητής του ΟΗΕ για την ελευθερία θρησκείας ή πεποίθησης, που έχουν καλέσει να τεθεί η εξέταση των αιτήσεων υπό τον πλήρη έλεγχο πολιτικών αρχών, δηλαδή εκτός ΥΠΕΘΑ και χωρίς την παρουσία στρατιωτικών.

Παράλληλα, για πρώτη ίσως φορά, δόθηκαν αναλυτικά στοιχεία για τις αιτήσεις θεραπείας απορριπτικών αποφάσεων. Από αυτά προκύπτει ότι την τελευταία δεκαετία μόνο 2 από τις αιτήσεις θεραπείας που υποβλήθηκαν από αιτούντες οι οποίοι επικαλούνται ιδεολογικές (μη θρησκευτικές) πεποιθήσεις έγιναν δεκτές –μία το 2014 και μία το 2017–, ενώ το 2021 απορρίφθηκαν και οι 3 τέτοιες αιτήσεις θεραπείας, επιβεβαιώνοντας τις ανησυχίες ότι η αίτηση θεραπείας δεν συνιστά πρόσφορο μέσω προσφυγής για αυτό το ζήτημα.

Απορρίψεις δεύτερων αιτήσεων

Επιπλέον, η Διεθνής Αμνηστία έλαβε ανησυχητικές πληροφορίες ότι συνεχίζεται η απόρριψη δεύτερων αιτήσεων για υπαγωγή στην εναλλακτική υπηρεσία, με καινοφανές σκεπτικό, παρά τη σχετική νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας, που έχει δικαιώσει άτομα των οποίων η δεύτερη αίτηση είχε απορριφθεί για τυπικούς λόγους χωρίς να εξεταστεί επί της ουσίας.

Κλήση για κατάταξη την παραμονή ή και αυθημερόν

Περαιτέρω, η Διεθνής Αμνηστία έλαβε καταγγελία ότι αιτών ο οποίος είχε καταθέσει μια τέτοια δεύτερη αίτηση, αφού πρώτα κλήθηκε και υποβλήθηκε εκ νέου σε ιατρικές εξετάσεις, στη συνέχεια ενημερώθηκε για την απόρριψή της ηλεκτρονικά περίπου δυόμιση μήνες αργότερα, χωρίς να έχει εξεταστεί επί της ουσίας, και παράλληλα ενημερώθηκε ότι καλείται να καταταγεί στις ένοπλες δυνάμεις την επόμενη ημέρα. Την επομένη τού επιδόθηκε κλήση για κατάταξη από την αστυνομία, η οποία τον καλούσε να καταταγεί αυθημερόν στις ένοπλες δυνάμεις. Οι πρακτικές αυτές περιορίζουν σαφώς το περιθώριο προσφυγής κατά των αποφάσεων και, ως εκ τούτου, το δικαίωμα σε αποτελεσματική επανόρθωση, και/ή θέτουν τους αιτούντες σε κίνδυνο να κηρυχθούν αμέσως ανυπότακτοι και να αντιμετωπίσουν σοβαρές ποινικές και διοικητικές κυρώσεις και κίνδυνο σύλληψης.

Η Διεθνής Αμνηστία καλεί έντονα τις ελληνικές αρχές:

– Να λάβουν άμεσα μέτρα για να διασφαλίσουν τη συμμόρφωση με την απαίτηση να μη γίνονται διακρίσεις μεταξύ των αντιρρησιών συνείδησης βάσει της φύσης των ιδιαίτερων πεποιθήσεών τους.

– Να μεταφέρουν τη διαδικασία εξέτασης των αιτήσεων για το καθεστώς του αντιρρησία συνείδησης υπό τον πλήρη έλεγχο των πολιτικών αρχών (δηλαδή να μεταφερθεί από το ΥΠΕΘΑ) σε επιτροπή εξ ολοκλήρου πολιτικής σύνθεσης. Η διαδικασία θα πρέπει να διεξάγεται χωρίς καθυστέρηση και με τρόπο που να εγγυάται τη μέγιστη δυνατή ανεξαρτησία και αμεροληψία.

– Να γίνονται δεκτοί οι ισχυρισμοί περί αντίρρησης συνείδησης ως έγκυροι χωρίς εξέταση, ως βέλτιστη πρακτική που επισημαίνεται από τα Ηνωμένα Έθνη και τους περιφερειακούς οργανισμούς.

 – Να εναρμονίσουν το σύνολο της σχετικής νομοθεσίας και πρακτικής με το διεθνές δίκαιο και τα διεθνή πρότυπα για τα ανθρώπινα δικαιώματα.

– Στο πλαίσιο αυτό, και σύμφωνα με την Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ, το ελληνικό κράτος έχει υποχρέωση να παρέχει στον Λάζαρο Πετρομελίδη αποτελεσματική επανόρθωση και συνεπώς πλήρη αποκατάσταση η οποία θα πρέπει να περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, τη διαγραφή του ποινικού του μητρώου, την επιστροφή όλων των ποσών που έχει καταβάλει ως πρόστιμα (δηλ. χρηματικές ποινές αντί φυλάκισης) και την παροχή αποζημίωσης.

[1] Και οι 12 αιτούντες απορρίφθηκαν. Σε 3 περιπτώσεις, οι αιτούντες κατέθεσαν αιτήσεις θεραπείας, αλλά και οι 3 απορρίφθηκαν επίσης.

[2] Δεκατέσσερις από τις 15 αιτήσεις εγκρίθηκαν.

[3] https://enalaktiki.files.wordpress.com/2022/04/ceb1cf80cf8ccf86ceb1cf83ceb7_ce95ce91ce94_r.pdf

[4]https://enalaktiki.wordpress.com/2022/05/09/%ce%b5%cf%80%ce%af%cf%83%ce%b7%ce%bc%ce%b1-%cf%83%cf%84%ce%b1%cf%84%ce%b9%cf%83%cf%84%ce%b9%ce%ba%ce%ac-%ce%b5%ce%b3%ce%ba%cf%81%ce%af%cf%83%ce%b5%cf%89%ce%bd-%ce%b1%cf%80%ce%bf%cf%81%cf%81%ce%af/