Ζάππειο, Μαράσλειο, Μπενάκη, Μετσόβιο, Πάντειο: Τι κρύβεται πίσω από ονόματα που είναι κομμάτι της καθημερινότητάς μας
Τι κρύβεται πίσω από ονόματα που είναι κομμάτι της καθημερινότητάς μας στην Αθήνα – το Ζάππειο, το Μαράσλειο, το Μουσείο Μπενάκη, το Μετσόβιο Πολυτεχνείο, το Πάντειο Πανεπιστήμιο, το Αιγινήτειο Νοσοκομείο, το Αστεροσκοπείο Αθηνών; Οι Ηπειρώτες, λόγιοι και ευεργέτες. Οι Εθνικοί Ευεργέτες. Έκαναν πρόταγμά τους την παιδεία, χρηματοδότησαν σχολεία, εκκλησίες, παρθεναγωγεία, βιβλιοθήκες, συσσίτια, νοσοκομεία. Πίστεψαν και στήριξαν την εθνική αναγέννηση. Τον Διαφωτισμό. Και σε ένα επόμενο στάδιο, μετά τη δημιουργία του νέου κράτους έκαναν δωρεές όχι μόνον για εκπαιδευτικά ιδρύματα, αλλά και για τις αναγκαίες υποδομές, σωφρονιστικούς φορείς, για την στήριξη των απόρων. Έφτιαξαν ισχυρές κοινότητες στο εξωτερικό.
Η νέα σειρά της ΕΡΤ2 με τίτλο «Διασπορά – Παροικίες – Ευεργεσία. Από το Εγώ στο Εμείς» επιχειρεί να προτείνει έναν τρόπο να διαβάσουμε την ιστορία μας. Ο δημοσιογράφος και σκηνοθέτης Νίκος Μεγγρέλης και η δημοσιογράφος Εριφύλη Μαρωνίτη που παρουσιάζουν την εκπομπή, μας λένε τους λόγους που πρέπει να την παρακολουθήσουμε:
Η Εριφύλη Μαρωνίτη προτείνει να τη δείτε «για να ταξιδέψετε στον αχανή ορίζοντα των τριών αυτοκρατοριών – της Οθωμανικής, της Τσαρικής, της Αυστροουγγρικής – και στις ελληνικές παροικίες της διασποράς. Να δείτε και σήμερα το μεγάλο νοσοκομείο που έχτισε στο Βουκουρέστι ο Αρσάκης, το επιβλητικό κτίσμα των Φίλων της Μουσικής στη Βιέννη – έργο του Σίνα και του Δούμπα- ή το Μέγαρο Σίνα – εκεί όπου γυρίστηκε ο Τρίτος Άνθρωπος. Στην Οδησσό, να περιπλανηθείτε ανάμεσα στα κτίρια και στο ανεξίτηλο αποτύπωμα του Μαρασλή. Στην Κωνσταντινούπολη – στο Ζωγράφειο, στην κληρονομιά των Σισμανόγλου, του Συγγρού και του Ζάππα. Να αφουγκραστείτε στην Αλεξάνδρεια και στο Κάιρο, εκεί όπου μεγαλούργησαν ο Τοσίτσας, ο Στουρνάρης, ο Αβέρωφ, ο Εμμανουήλ και ο Αντώνη Μπενάκης, οι Χωρέμηδες – και τόσοι χιλιάδες άλλοι, λιγότερο εύποροι Έλληνες – τη δυναμική ενός μοναδικού ελληνισμού. Να φτάσετε μέχρι τη Νίζνα της σημερινής Ουκρανίας, που συνυφάνθηκε στην ταυτότητα των Ελλήνων της διασποράς – «Έλληνας εκ Νίζνας».
Για να ξαναδιαβάσετε μαζί μας, και με την πολύτιμη βοήθεια δεκάδων ακαδημαϊκών, ερευνητών, ιστορικών, πανεπιστημιακών, εκπαιδευτικών, οικονομολόγων, τον 18ο και κυρίως τον 19ο αιώνα της οθωμανικής κυριαρχίας και των προεπαναστατικών και επαναστατικών χρόνων, μέσα από ένα διαφορετικό, πιο φωτεινό πρίσμα. Για μια άλλη Ελλάδα, κινητική, εξωστρεφή, τολμηρή, πολυμήχανη. Και πάνω από όλα γενναιόδωρη.
Ο Νίκος Μεγγρέλης υπογραμμίζει ότι η εκπομπή «παρακολουθεί και ανακαλύπτει τα περιπετειώδη βήματα των εθνικών ευεργετών, ένα σπουδαίο και σχετικά άγνωστο κεφάλαιο, της ιστορίας του νεοελληνικού κράτους. Η κάμερα ταξιδεύει στις άλλοτε ακμάζουσες Ελληνικές παροικίες, την Οδησσό, την Αλεξάνδρεια, το Κάιρο, τη Βιέννη, το Βουκουρέστι, σε χωριά της Ρουμανίας, το Κίεβο, τη Βουδαπέστη, τη Νίζνα και την Κωνσταντινούπολη, αλλά και στους τόπους καταγωγής των ευεργετών, τα Γιάννενα, το Μέτσοβο, τη Χίο. Ανακαλύπτει τα δίκτυα και τους δεσμούς, οικογενειακούς, εμπορικούς αλλά και πολιτικούς, ανιχνεύει την πορεία κάθε πρωταγωνιστή, από τα πρώτα χρόνια της ζωής του έως την θεαματική -κοινωνική και οικονομική- του εξέλιξη, και αναδεικνύει την ευεργετική του δράση. Ζωσιμάδες, Καπλάνης, Αρσάκης, Ζάππες, Δόμπολης, Σίνες, Τοσίτσας, Στουρνάρης, Αβέρωφ, Μπενάκηδες, Χωρέμηδες, Μαρασλής, Βαρβάκης, Συγγρός, Πάντος, Χαροκόπος, Αιγινήτης και άλλοι πολλοί, έμποροι, χρηματιστές, τραπεζίτες, πλοιοκτήτες και πολιτικοί, άλλοι ασκητές και άλλοι κοσμοπολίτες, καλύπτουν γενναιόδωρα τις αδυναμίες και τα κενά του νέου κράτους.
Με την Εριφύλη Μαρωνίτη και με την επιστημονική υποστήριξη της καθηγήτριας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο κ. Ματούλας Τομαρά-Σιδέρη, με δεκάδες συνεντεύξεις, ντοκουμέντα της εποχής στον τύπο, τη σάτιρα, τη λογοτεχνία, φωτογραφίες, πίνακες, γκραβούρες, χάρτες, κειμήλια, απομνημονεύματα, βιογραφίες και διαθήκες, ξετυλίγουμε τις προσωπικότητες και την εποχή τους, ελπίζουμε με ένα τρόπο συναρπαστικό και αποφεύγοντας να προκαλέσουμε τα “πιο βαθιά χασμουρητά” κατά πως λέει και ο Διονύσης Σαββόπουλος”.
Συντελεστές
Σκηνοθεσία: Νίκος Μεγγρέλης
Σενάριο – Έρευνα: Εριφύλη Μαρωνίτη
Επιστημονική Σύμβουλος: Ματούλα Τομαρά – Σιδέρη
Αρχισυνταξία: Πανίνα Καρύδη
Δημοσιογραφική Έρευνα: Τζίνα Ζορμπά