Η 30χρονη Σαρέχ, από τους δρόμους της Τεχεράνης, παρόλο που είναι ακραία προβληματική η σύνδεσή της στο διαδίκτυο, το οποίο μπορεί να είναι «νεκρό» στο Ιράν και τρεις ημέρες σερί, καταφέρνει τη μισή ή τη μία ώρα που θα υπάρχει δυνατότητα σύνδεσης, ακόμη κι αν είναι τόσο ισχνή, ώστε να μην μπορεί να μου στείλει βίντεο, να επικοινωνεί μαζί μου, σταδιακά, μέσω WhatsApp. Ακόμη και μετά από σιωπή δύο ή και τριών ημερών, εκεί που θεωρώ ότι έχει λήξει η επικοινωνία μου μαζί της, η Σαρέχ κάνει επανεμφάνιση.
Βιώνει τις τελευταίες μέρες, παρασυρμένη και η ίδια από το ιστορικό momentum που δονεί τη γενέτειρά της, την ανεξέλεγκτη, αυθόρμητη, πρωτοφανή, με άγνωστη ακόμη την τελευταία πράξη της -και άγνωστη και την πιθανή εργαλειοποίηση από τους αιώνιους εχθρούς της Τεχεράνης ΗΠΑ και Ισραήλ-, εξέγερση που πυροδότησε η κρατική δολοφονία της Μάχσα Αμινί από την αστυνομία ηθών, επειδή δεν φορούσε σωστά το χιτζάμπ (μαντήλα) της.
Η επικοινωνία μας ξεκινά στις 23 Σεπτεμβρίου. Της στέλνω το πρώτο μήνυμα μέσω WhatsApp. Είναι ο μόνος τρόπος να επικοινωνήσω με κάποια σχετική συχνότητα μαζί της, αφού τα υπόλοιπα social media (Facebook, Viber κ.ο.κ.) εδώ και χρόνια, κυριολεκτικώς, καρκινοβατούν στο Ιράν, όπως με έχει προετοιμάσει ο ιρανικός σύνδεσμός μου στο Λονδίνο, που ανήκει στους Ιρανούς οι οποίοι πιθανότατα νοσταλγούν τον Σάχη -χωρίς να το δηλώνουν- αλλά ξεκάθαρα απεχθάνονται το θεοκρατικό καθεστώς που εγκαθίδρυσε ο Αγιατολάχ Χομεϊνί.
Η Σαρέχ ένα μόνο πράγμα μου ζητάει. Να μην βάλω στη συνέντευξη την φωτογραφία της από το WhatsApp. Είναι πρόθυμη να μου απαντήσει σε όλα τα ερωτήματα, με ειλικρίνεια. Στην ασπρόμαυρη φωτογραφία, πάνω από το καθαρό, χαμογελαστό νεανικό πρόσωπό της, η μαντήλα είναι χαλαρά τοποθετημένη, αφήνοντας ελεύθερο μεγάλο μέρος από το στεφάνι των μαλλιών της. Είναι ο τρόπος που μια Ιρανή δηλώνει το ιδεολογικό στρατόπεδο που ανήκει. Αναμενόμενο να βρίσκεται ανάμεσα στις γυναίκες που τις τελευταίες ημέρες, αψηφώντας την ακραία καταστολή, τις επιθέσεις στο ψαχνό, ακόμη και τις δολοφονίες διαδηλωτών, κατακλύζουν καθημερινά τους δρόμους των πόλεων του Ιράν, ζητώντας να μπει ένα τέλος στην έμφυλη καταπίεση. Και διεκδικώντας η γυναίκα, που έχει, δια νόμου, στην αγρίως πατριαρχική σήμερα ιρανική κοινωνία με το προοδευτικό παρελθόν, τη μισή αξία από έναν άνδρα, να αποκτήσει τη θέση που δικαιούται.
«Επειδή είμαστε γυναίκες, δεν μπορούμε να παρακολουθήσουμε ποδόσφαιρο στο γήπεδο, δεν μας επιτρέπεται να τραγουδήσουμε, δεν μπορούμε να χορέψουμε. Σήμερα αγωνιζόμαστε για να τελειώσουν όλα αυτά, για να μπει ένα τέλος στην ανισότητα»
«Το πρόβλημα στο Ιράν δεν είναι μόνο η υποχρεωτική χιτζάμπ», διευκρινίζει από τις αρχές της συνομιλίας μας η Σαρέχ. «Οι γυναίκες έχουμε πάρα πολλούς περιορισμούς στο Ιράν. Εγώ σπουδάζω χημικός μηχανικός. Κι όμως δεν μπορώ να εργαστώ πάνω στο αντικείμενό μου. Απαγορεύεται στις γυναίκες να εργάζονται σε εργοτάξια πετρελαίου και φυσικού αερίου. Οι γυναίκες μπορούμε να εργαστούμε μόνο σε κεντρικά γραφεία στην Τεχεράνη. Είμαστε αποκλεισμένες από τις τοποθεσίες όπου γίνεται η διεργασία των υλών. Καταργούνται έτσι οι σπουδές που κάναμε. Ο περιορισμοί είναι πολλοί και δεν θα τους πιστέψετε», συνεχίζει.
«Επειδή είμαστε γυναίκες, δεν μπορούμε να παρακολουθήσουμε ποδόσφαιρο στο γήπεδο, δεν μας επιτρέπεται να τραγουδήσουμε, δεν μπορούμε να χορέψουμε. Σήμερα αγωνιζόμαστε για να τελειώσουν όλα αυτά, για να μπει ένα τέλος στην ανισότητα», μου γράφει το παθιασμένο κορίτσι, που θα μπορούσε αν ήθελε σήμερα να ζει μαζί με τον καλό της στις ΗΠΑ ή στο Λονδίνο μαζί με τον μπαμπά της. Επέλεξε να παραμείνει στην Τεχεράνη, επειδή είναι ο μοναδικός άνθρωπος που φροντίζει τις δύο θείες της που είναι 85 και 90 ετών.
Όταν η Σαρέχ απαντά πρώτη φορά στα μηνύματά μου, δυο μέρες μετά την αποστολή τους, απολογούμενη για τα μέτρια αγγλικά της (που όμως είναι σε πολύ καλό επίπεδο) ζητά συγνώμη και επειδή δεν μπορεί να απαντήσει αμέσως. Αυτό θα επαναληφθεί. «Δυστυχώς το ίντερνετ δεν λειτουργεί στο Ιράν. Δεν ξέρω πότε θα λάβεις τα μηνύματά μου. Γράψε μου και τις υπόλοιπες ερωτήσεις σου. Θα σου απαντώ όποτε υπάρχει έστω και ασθενής σύνδεση. Μέσα στη μέρα μπορεί να συνδεθούμε μια ώρα μέσω VPNs. Εγώ θα απαντήσω, όσο προλάβω», είναι η παρθενική της εμφάνιση στο WhatsApp, την ώρα που πλέον έχω συμφιλιωθεί με την ιδέα ότι δεν θα μιλήσω μαζί της ποτέ.
Μια μέρα μετά, στις 8.40 το βράδυ, μου γράφει, απαντώντας σε ερωτήματα που βρήκε απεσταλμένα σταδιακά τις προηγούμενες τρεις μέρες: «Ζω στην Τεχεράνη. Εδώ ο κόσμος έχει ξεσηκωθεί. Ναι, επειδή ρωτάς, υπάρχει κάτι διαφορετικό σε αυτό τον ξεσηκωμό. Που είναι και το σημαντικότερο στο νέο κίνημα. Δεν είμαστε μόνοι μας στην Τεχεράνη. Όλες οι πόλεις συμμετέχουν στον ξεσηκωμό. Είναι η πρώτη φορά. Δεν έχει ξαναγίνει», είναι οι πρώτες φράσεις της. «Η δεύτερη μεγάλη διαφορά είναι ότι θα δεις στους δρόμους τους πάντες, για πρώτη φορά, άνδρες και γυναίκες, όλων των ηλικιών. Εννοώ από κορίτσια κι αγόρια 18 ετών μέχρι τις γιαγιάδες και τους παππούδες τους, που είναι 80 ετών. Αυτό επίσης δεν έχει ξαναγίνει».
Το καθεστώς υποστηρίζει ότι δεν σκότωσε την Αμινί. Ότι ο κόσμος εξεγείρεται αδίκως. Υποκινούμενος, ενδεχομένως. O πρόεδρος του Ιράν, Εμπραχίμ Ραϊσί, παρότι δήλωσε αμέσως «θλιμμένος για τον θάνατο της Μάχσα», υπογράμμισε ότι η υποκίνηση των αντιδράσεων είναι δάκτυλος των ΗΠΑ και της Μοσάντ. «Δεν είναι αλήθεια. Όλοι το ξέρουμε. Την σκότωσαν. Φυσικά και σκοτώνουν ανθρώπους στους δρόμους στο Ιράν, οποιασδήποτε ηλικίας και οποιουδήποτε φύλου. Κάνουν μεγάλη χρήση δακρυγόνων και πλαστικών σφαιρών, γενικά. Ένα από τα κορίτσια που σκοτώθηκαν σήμερα (σ.σ: 25/9), η Hadis Najafi, πυροβολήθηκε με 6 σφαίρες. Ήταν μόνο 20 ετών!».
«Όλοι ξέρουμε ότι απλά θα ξανασυναντηθούμε στους δρόμους και την επόμενη μέρα. Ποιους δρόμους; Πάντα βρίσκουμε ποιοι είναι»
Η επικοινωνία κόβεται. Την επομένη της στέλνω απεγνωσμένα όλη την ημέρα μηνύματα να δω τι κάνει, καθώς τα ξένα Μέσα μιλάνε και για νέους νεκρούς. Δεν υπάρχει συγκεκριμένη ώρα που να εμφανίζεται ότι έχει συνδεσιμότητα, ώστε να είμαι alert, παρόλο που μπαινοβγαίνω ασταμάτητα στο WhatsApp. Στις 10 το βράδυ της επόμενης μέρα, μου γράφει απελπισμένα, πάντα ευγενέστατη: «Δεν μπορώ να επικοινωνήσω μαζί σας γιατί έχουν κομμένα όλα τα data και το wifi τελευταία».
Πώς συνεννοούνται όταν δεν μπορεί να υπάρξει επικοινωνία για την επόμενη παλλαϊκή συνάντηση στους δρόμους; «Δεν γίνεται συγκεκριμένο κάλεσμα. Όλοι ξέρουμε ότι απλά θα ξανασυναντηθούμε στους δρόμους και την επόμενη μέρα. Ποιους δρόμους; Πάντα βρίσκουμε ποιοι είναι. Αν θέλουμε να επικοινωνήσουμε πάντως το κάνουμε ακόμα με κλήσεις και μηνύματα στο κινητό. Όλα τα social media παραμένουν κλειστά. Ίσως πιο αργά σήμερα, καταφέρουμε να συνδεθούμε μέσω VPNs».
Την Τρίτη επανέρχεται ξανά απολογούμενη, μετά από μια ανησυχητικά παρατεταμένη σιωπή κι ενώ οι νεκροί στο Ιράν αυξάνονται. Η αστυνομία δεν περιορίζεται στα γκλόμπ και τα μεταλλικά σφαιρίδια. Κάνει χρήση και κανονικών σφαιρών, έχοντας σκοτώσει 83 ανθρώπους (ανάμεσά τους και παιδιά) και τραυματίσει χιλιάδες διαδηλώτριες και διαδηλωτές, σύμφωνα με στοιχεία της ΜΚΟ Iran Human Rights, με έδρα το Όσλο, αριθμό που αμφισβητεί ευθέως η ιρανική κυβέρνηση. Για τον αριθμό των θυμάτων από το σώμα των διαδηλωτών και από τις κυβερνητικές δυνάμεις καταστολής, διίστανται οι απόψεις, γενικότερα: «Δεν είχα καμία σύνδεση εδώ και τρεις ημέρες. Δεν μπορούσα να καλέσω ούτε τον μπαμπά μου στο Λονδίνο. Αλλά ο κόσμος παραμένει στους δρόμους, κυρίως τα απογεύματα και τα βράδια. Δεν έχει σταματήσει. Είναι πολλοί διαδηλωτές που βρίσκονται στα νοσοκομεία χτυπημένοι από σφαίρες», είναι το πρώτο μήνυμα που σκάει στο WhatApp, μεταδίδοντας το κλίμα που επικρατεί τις τελευταίες μέρες στην Τεχεράνη.
Στο αμέσως επόμενο αναμεταδίδει μια είδηση που δεν έχει βγει εκτός Ιράν: «Από το Σάββατο ο νέος στόχος είναι οι φοιτητές στα Πανεπιστήμια. Έχουν δεχτεί την πιο άγρια επίθεση», μου γράφει η Σαρέχ. «Έχουν μπλοκάρει τις εισόδους και χτυπάνε τους φοιτητές βάναυσα με ρόπαλα, όπλα και δακρυγόνα. Έχουν συλλάβει πολλούς και τους έχουν μεταφέρει σε άγνωστο μέρος. Τους αναζητάμε…».
Η ατμόσφαιρα στην Τεχεράνη είναι ηλεκτρισμένη ακόμα. Κάθε βράδυ, οι Ιρανοί που επειδή «φοβούνται μην σκοτωθούν», δεν βγαίνουν στους δρόμους να συναντήσουν το σώμα τον διαμαρτυρόμενων, που συνεχίζει να τους κατακλύζει σε όλο το Ιράν, απτόητα, φωνάζουν συνθήματα από τα παράθυρά τους, αναφέρει η Σαρέχ. Τη ρωτάω τι είδους. Το πιο σύνηθες είναι «Θάνατος στον Δικτάτορα».
Στις 8.41 στις 5 του μήνα μου στέλνει: «Το Baraye είναι το τραγούδι για τις διαδηλώσεις μας σήμερα, οι περισσότεροι το παίζουν στα αυτοκίνητά τους και χτυπούν την κόρνα. Γίνεται χαμός. Έχει γίνει το τραγούδι της αντίστασης και έχει διαδοθεί σε όλη τη νεολαία».
Το τραγούδι φτιάχτηκε από μικρούς στίχους που στην πραγματικότητα είναι τα συνθήματα που ανέβασαν οι διαδηλωτές στο Twitter και στο Instagram (όποτε αυτά λειτουργούν), και μιλάνε, μου εξηγεί η Σαρέχ, για «τα όνειρα που χάθηκαν εξαιτίας της δικτατορίας τα τελευταία 40 χρόνια».
Με παροτρύνει να το ψάξω, γιατί η ίδια δεν έχει δυνατό ίντερνετ να μου το προωθήσει («Προσπαθώ πολύ τώρα αλλά δεν μπορώ να σας το στείλω»), βάζοντας στην αναζήτηση το όνομα Baraye, που σημαίνει «Για», και τον τραγουδιστή Shervin Hajipour. Βρίσκω μια διασκευή με αγγλικό στίχο από τον @oiammusic, που παίζει πλήκτρα έχοντας πίσω του τη λέξη Freedom. Μεταξύ άλλων, στο μονότονο τραγούδι που έχει εξελιχθεί σε ύμνο της εξέγερσης, θίγονται και ζητήματα που δεν περιμένεις, πέρα από τα αδιέξοδα της νεότερης γενιάς, όπως η έμφυλη ταυτότητα και η μόλυνση του περιβάλλοντος. «Βecause of dancing in the streets, because we’re scared to kiss our lovers when we meet, because of one sister and for all of them, because of changing minds that have gone rotten, because of all the shame of having no money, because of the fight for equality, because peace is all that we want, because of girls who want to be men…. WOMEN–LIFE–FREEDOM», τραγουδά ο Ιρανός αγγλιστί, για να μεταδοθεί το μήνυμα κι εκτός Ιράν.
Είναι γνωστό σε όσους έχουν στενή επαφή με το Ιράν ότι η συμμόρφωση στους αυστηρούς νόμους που ελέγχει η Αστυνομία της Ηθικής με κίνδυνο να βρεθείς στη φυλακή δολοφονημένος, είναι σε κάποιες περιπτώσεις ζήτημα ταξικό. Στις πλούσιες περιοχές της Τεχεράνης δεν γίνεται έλεγχος και οι γυναίκες κυκλοφορούνε χαλαρές με μαντήλα ή και χωρίς. «Αυτό μπορεί να ισχύει σε κάποια μέρη, στην Τεχεράνη μόνο. Όπως σε ορισμένα κεντρικά καταστήματα που δεν είναι ακριβώς σημείο διέλευσης κανονικών ανθρώπων, διότι τα προς πώληση αγαθά είναι πανάκριβα και μόνο οι πλούσιοι μπορούν να ψωνίσουν», επιβεβαιώνει η Σαρέχ. «Σε πόλεις και χωριά, όμως, πέρα από την Τεχεράνη, μπορώ να πω αποφασιστικά, ότι αυτό δεν συμβαίνει».
«Η κυβέρνηση θέλει να καταστρέψει την ενότητά μας. Στους δρόμους κανείς δεν μιλάει για τα κορίτσια των Κούρδων ή για το ότι είναι Κούρδισσα η Αμινί»
Η Μαχσά Αμινί πέρα από θύμα έμφυλης βίας, υπήρξε και το θύμα του ρατσισμού εναντίον μιας μη Ιρανής, μιας πολίτη δέυτερης διαλογής, μιας Κούρδισσας; «Όχι…Η κυβέρνηση θέλει να πιστέψουμε αυτή την εκδοχή, για να καταστρέψει την ενότητά μας», απαντά ξανά με βεβαιότητα η Σαρέχ. «Στους δρόμους κανείς δεν μιλάει για τα κορίτσια των Κούρδων ή για το ότι είναι Κούρδισσα η Αμινί, όλοι μιλούν για το αθώο αίμα ενός Ιρανού κοριτσιού. Κάποιες φωνές είχαν προβλέψει ότι αν εκλεγεί ο Ραϊσί τα πράγματα θα σκληρύνουν. Και ναι, όλα πήγαν χειρότερα γιατί και οι δύο ηγέτες μας, και ο πολιτειακός και ο πολιτικός, έχουν ακριβώς τις ίδιες απόψεις. Αυτό έφερε την καταστροφή, τελικά».
Είναι αποφασισμένοι, αντιμέτωποι με τόση κρατική καταστολή, με θύματα και μεταξύ των διαδηλωτών, να συνεχίσουν οι Ιρανές και οι Ιρανοί, την εξέγερσή τους; Μέχρι τέλους; Κι όπου βγάλει; «Ναι», υποστηρίζει η Σαρέχ, «παρόλο που κι εγώ ήρθα αντιμέτωπη με αρκετά επιβλαβείς και ανησυχητικές σκηνές βίας και το απαίσιο είναι ότι δεν μπορώ να κάνω τίποτα. Αλλά θα συνεχίσω. Θα συνεχίσουμε να αγωνιζόμαστε όσους από εμάς και αν σκοτώσουν».
Το βασικό κι επείγον ερώτημα και για τους Ιρανούς και για όλο τον κόσμο, είναι ένα, γράφω στο νέο μήνυμα στο WhatsApp. Η θυσία της Αμινί και οι μεταγενέστεροι θάνατοι διαμαρτυρόμενων πολιτών στους δρόμους του Ιράν θα φέρουν τελικά νέο τεκτονικό γύρισμα σελίδας στην Ιστορία του Ιράν, ανατρέποντας το θεοκρατικό καθεστώτος του Αγιατολάχ Χομεϊνί, όπως αυτό ανέτρεψε το καθεστώς του Σάχη, βάζοντας σε νέο τροχιά τη χώρα; Και τότε τι; Υπάρχει εναλλακτική; Ο ρόλος της Δύσης είναι αυτός που θέλουν οι εξεγερμένοι; «Νομίζω ότι οι ΗΠΑ, το Ισραήλ, ακόμα και η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν θέλουν πραγματικά την ελευθερία μας, γιατί όλα τα οφέλη τους απορρέουν από την Ισλαμική Δημοκρατία», αποφαίνεται η Σαρέχ.
«Προσωπικά, θα ήθελα να γυρίσει η χώρα σελίδα, θα το ήθελα όσο τίποτα να συμβεί. Το ίδιο θέλει κι όλος ο κόσμος που βγαίνει στους δρόμους τόσες μέρες, αλλά δεν είμαι αισιόδοξη», με προσγειώνει η συνομιλήτριά μου από τη φλεγόμενη Τεχεράνη. «Η εξουσία, η δύναμη, τα όπλα, τα πάντα βρίσκονται στα χέρια της κυβέρνησης. Δεν νομίζω ότι θα παραδώσουν την εξουσία τους αν προηγουμένως δεν σκοτώσουν εκατομμύρια πολίτες», συνεχίζει ακραία απαισιόδοξη.
«Δεν ξέρω πόσο γνωρίζεις το πολιτικό σύστημα στο Ιράν. Ο πιο ισχυρός άνθρωπος στην πολιτική είναι ο Rahbar, ο κύριος Χομεϊνί. Έχει τον ρόλο που είχε η Βασίλισσα Ελισάβετ. Είναι ο πολιτειακός ηγέτης μας. Και είναι αμετακίνητος. Έχουμε όμως κι έναν πρόεδρο που εκλέγεται με τις ψήφους μας, γιατί το πολιτικό σύστημά μας είναι Δημοκρατικό (σ.σ: γράφει «republic»).
Αυτό σημαίνει ότι ο Χομεϊνί είναι υπεύθυνος για το σκέλος που αφορά στο Ισλάμ, και ο πρόεδρος Ραϊσί για το σκέλος που αφορά στη Δημοκρατία. Αλλά στην πραγματικότητα, η εξουσία, τα χρήματα, ο στρατός, τα πάντα βρίσκονται στα χέρια του Χομεϊνί. Ο Χομεϊνί επιλέγει υποψήφιους προέδρους από αυτούς που εγγράφονται και αν πληρούν τα προσόντα που ο ίδιος θέτει, ο κόσμος μπορεί να τους ψηφίσει. Δηλαδή, οι Ιρανοί μπορούμε να επιλέξουμε μόνο αυτούς που έχει προεπιλέξει ο Χομεϊνί. Αυτό ονομάζεται Δημοκρατία στο Ιράν, που επιπλέον διαθέτει δύο στρατούς. Ο ένας από αυτούς δουλεύει αποκλειστικά για τον Χομεϊνί, κι είναι αυτός που μας σκοτώνει στους δρόμους αυτές τις μέρες».