«Χριστέ μου. Τουλάχιστον οι Ιταλοί και οι Έλληνες έχουν αξιοπρεπή κουζίνα. Εμείς το περνάμε όλο αυτό με φασόλια επάνω σε φρυγανισμένο ψωμί», έγραφε o Βρετανός κωμικός Sean McLoughlin στο twitter μετά την παραίτηση της πρωθυπουργού Λιζ Τρας πριν καλά καλά ολοκληρώσει 45 μέρες στο τιμόνι της χώρας.
Είναι πράγματι άξιο απορίας πώς οι Βρετανοί που μέχρι πρότινος είχαν ολόκληρη αυτοκρατορία και άρα συνεχή όσμωση με εκατοντάδες κουζίνες και αναρίθμητες πρώτες ύλες, δεν φημίζονται για τα μαγειρικά τους επιτεύγματα. Θα τολμούσε μάλιστα κάποιος να πει ότι τη σχεδόν ανύπαρκτη εθνική κουζίνα στη Βρετανία έχει αντικαταστήσει η ινδική. Δεν υπάρχουν πιο πολλά και πιο λαοφιλή εστιατόρια και take away στη Γηραιά Αλβιώνα από τα ινδικά.
Εκείνο που σίγουρα δεν θα περίμενε κανείς είναι να ξεπηδήσει μέσα από ένα από αυτά ο επόμενος πρωθυπουργός της Βρετανίας.
Γιατί όσοι το καλοκαίρι του 1998 είχαν επισκεφθεί το ινδικό Kuti’s Brasserie, δυο βήματα από το λιμάνι του Σαουθάμπτον, στα νότια της χώρας, είχαν πιθανότατα σερβιριστεί από τον 18χρονο τότε, μετέπειτα χρηματιστή της Goldman Sachs, υπουργό Οικονομικών και νυν πρωθυπουργό της Βρετανίας, τον Ρίσι Σουνάκ.
Ο Σουνάκ εργαζόταν εκεί ως σερβιτόρος για να μαζέψει χαρτζιλίκι λίγο πριν ξεκινήσει σπουδές στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. «Θα γίνεις κάποιος, Ρίσι», του είχε πει τότε ο εργοδότης του και ιδιοκτήτης του εστιατορίου Kuti, οικογενειακός φίλος των Σουνάκ. «Ήταν λαμπρός ομιλητής».
Σερβιτόρος μεγαλωμένος στα πούπουλα
Η ιστορία βέβαια του πολύ νέου (μόλις 42 χρόνων, ο νεότερος πρωθυπουργός της χώρας τα τελευταία 200 χρόνια) πρωθυπουργού του Ηνωμένου Βασιλείου δεν μοιάζει καθόλου με το παραμύθι της Σταχτοπούτας, αλλά μάλλον με εκείνο της Πριγκίπισσας με το Ρεβύθι. Γιατί ο Σουνάκ μεγάλωσε στα πούπουλα και αναρριχήθηκε στην εξουσία ακολουθώντας επακριβώς την πεπατημένη.
Γεννήθηκε το 1980 στο Σαουθάμπτον της Βρετανίας από γονείς Ινδουιστές Πουντζάμπι που είχαν γεννηθεί στις τότε βρετανικές αποικίες Κένυα και Τανζανία από τον παππού και τη γιαγιά του που είχαν μεταναστεύσει εκεί από την Ινδία -βρετανική αποικία μέχρι το 1947. Οι οικογένειες των γονιών του μετανάστευσαν στο Ηνωμένο Βασίλειο τη δεκαετία του ’60.
Ο Σουνάκ φοίτησε σε ένα πανάκριβο σχολείο της ελίτ, το Winchester College, προτού σπουδάσει Φιλοσοφία, Πολιτικές Επιστήμες και Οικονομικά -το απόλυτο πτυχίο για όποιον φιλοδοξεί να μπει στη βρετανική πολιτική- στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Θήτευσε στην Goldman Sachs, κι έπειτα πήρε πτυχίο από το Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ στη Διοίκηση Επιχειρήσεων με υποτροφία του Ιδρύματος Fullbright. Ξεκίνησε να εργάζεται για hedge fund μέχρι που εξελέγη βουλευτής – μόλις το 2015. Το κερασάκι στην τούρτα; Παντρεύτηκε την Akshata Murty, κόρη του Ινδού δισεκατομμυριούχου, ιδρυτή του τεχνολογικού γίγαντα Infosys με χρηματιστηριακή αξία 3,2 δισ. δολ., NR Narayana Murthy. Δεν είναι λίγοι όσοι επεσήμαναν ότι έτσι ο Σουνάκ έγινε πιο πλούσιος και από τον βασιλιά της Αγγλίας Κάρολο.
Ένας πολύ Βρετανός «Ομπάμα»
Ο Σουνάκ δεν θα μπορούσε να έχει πιο συστημικό προφίλ. Όμως, την ώρα που σε όλη την Ευρώπη σαρώνουν τα εθνικιστικά κόμματα, με κορυφαίο παράδειγμα την ανάληψη της πρωθυπουργίας στην Ιταλία από την πολιτική απόγονο του φασιστικού κόμματος του Μουσολίνι Τζόρτζια Μελόνι, θα ήταν τουλάχιστον μυωπικό να μην πιστωθεί στη Βρετανία ότι εξέλεξε τον πρώτο «σκουρόχρωμο» πρωθυπουργό, γιο μεταναστών.
Για την ακρίβεια, η Βρετανία είναι η πρώτη χώρα της Ευρώπης που έχει μη λευκό πρωθυπουργό.
«Δεν είναι μόνο ο πρώτος μη λευκός ηγέτης της Βρετανίας, αλλά επίσης ο πρώτος της Ασιάτης και ινδουιστής πρωθυπουργός», σημείωνε το Time. «Η νίκη του συνεχίζει τη μακρά ιστορία των πολιτικών ‘πρώτων’ του Συντηρητικού Κόμματος, περιλαμβανομένου του πρώτου Εβραίου πρωθυπουργού Μπέντζαμιν Ντισραέλι, και της πρώτης, δεύτερης και τρίτης γυναίκας πρωθυπουργού – Μάργκρετ Θάτσερ, Τερέζα Μέι, και Τρας», συμπλήρωνε.
Πολλά «ναι μεν, αλλά» μπορούν να ειπωθούν, αλλά πόσοι μπορούν να φανταστούν τη σημερινή Γαλλία του Μακρόν και της Λεπέν να εκλέγει πρωθυπουργό τον γιο ή την κόρη ενός μετανάστη από την -πρώην αποικία της- Αλγερία;
Και πόσο έτοιμη είναι η σημερινή Ελλάδα να κάνει πρωθυπουργό κάποιο παιδί Αλβανών μεταναστών του ’90; Ή έναν «σκουρόχρωμο» δεύτερης γενιάς Πακιστανό μετανάστη;
Μια Βρετανία σε πολιτική «κινούμενη άμμο»
Ο Σουνάκ ορίστηκε πρωθυπουργός συγκεντρώνοντας τις ψήφους των βουλευτών του Συντηρητικού Κόμματος μετά την παραίτηση της Λιζ Τρας, κι ενώ η Βρετανία τα τελευταία έξι χρόνια διανύει περίοδο σημαντικών αλλαγών. Αλλαγών που η διαχείρισή τους απαιτεί ακρίβεια χειρουργού και μαεστρία ταχυδακτυλουργού για να μην καταλήξουν δράμα του Σαίξπηρ. Εκτός από την πανδημία του κορωνοϊού και τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία -προβλήματα με τα οποία έτσι κι αλλιώς βρέθηκε αντιμέτωπη ολόκληρη η Ευρώπη- η Βρετανία είχε να διαχειριστεί και το τεράστιο εγχείρημα του Brexit. Το Brexit «κατάπιε» δυο πρωθυπουργούς, τον Ντέιβιντ Κάμερον, γιατί δεν έπεισε τους Βρετανούς να παραμείνουν στην ΕΕ, και την Τερέζα Μέι, γιατί δεν έπεισε τη Βουλή των Κοινοτήτων για το σχέδιό της για το Βrexit. Ο δε Μπόρις Τζόνσον παραιτήθηκε για μια σειρά από σκάνδαλα, τα περισσότερα σχετιζόμενα με παραβίαση των μέτρων της πανδημίας.
Οι δύο άλλες χρονιές στην ιστορία που η Βρετανία είχε τρεις πρωθυπουργούς σε ένα έτος ήταν το 1852 και το 1868.
Ας σημειώσουμε εδώ ότι σίγουρα δεν συνιστά ένδειξη πολιτικής σταθερότητας η τόσο συχνή εναλλαγή πρωθυπουργών, ωστόσο το να αλλάζεις πρωθυπουργούς επειδή κρίνονται ανεπαρκείς ή προβληματικοί για το αξίωμά τους είναι ενδεχομένως και ένδειξη υγιών δημοκρατικών αντανακλαστικών.
Μέσα σε όλη αυτή την αναμπουμπούλα, στις 8 Σεπτεμβρίου πέθανε και η βασίλισσα Ελισάβετ, που για τους Βρετανούς ήταν η ακλόνητη σταθερά σε έναν κόσμο που διαρκώς αλλάζει, το θεσμικό πρόσωπο που συνέδεε σαν νήμα το παρελθόν με το παρόν τους και είχε αναδειχθεί σε κάτι σαν αναπόσπαστο στοιχείο της εθνικής τους ταυτότητας.
Για τους Βρετανούς, όμως. Γιατί ας θυμηθούμε ότι με αφορμή τον θάνατο της βασίλισσας, η οποία ποτέ δεν απολογήθηκε για την αποικιοκρατία, οι Ινδοί ξεσπάθωσαν διεκδικώντας πίσω ένα από τα Διαμάντια του Στέμματος με καταγωγή από τη χώρα τους (το διαβόητο Κοχινούρ) ως μια ελάχιστη, συμβολική κίνηση αναγνώρισης των δεινών της αποικιοκρατίας από τη Βρετανία.
Η βασίλισσα πέθανε λίγο αφότου όρκισε την Λιζ Τρας πρωθυπουργό, η οποία είχε κερδίσει στην προηγούμενη κούρσα για το αξίωμα τον Σουνάκ. Ήταν αρκετοί οι αναλυτές που είχαν αναρωτηθεί τι δεν άρεσε στους Βρετανούς Τόρις από τον γενικά γνωστό ως έξυπνο, εργατικό και υπεύθυνο Σουνάκ. Μήπως τελικά η Βρετανία απλώς δεν ήταν έτοιμη για πρωθυπουργό προερχόμενο από εθνική μειονότητα;
Η συνέχεια είναι γνωστή. Η Τρας τα έκανε θάλασσα, καθώς το θατσερικής εμπνεύσεως πρόγραμμά της -για το οποία ο Σουνάκ είχε προειδοποιήσει ότι θα φέρει οικονομικό χάος- κατάφερε να εκνευρίσει ακόμα και τις αγορές: ενώ ο Μπόρις Τζόνσον, με υπουργό Οικονομικών των Σουνάκ, είχε αυξήσει τους φόρους για να χρηματοδοτήσει τις αυξημένες (λόγω πανδημίας) δημόσιες δαπάνες, η Τρας πρότεινε να μειωθεί κατά 45 δισ. στερλίνες η φορολογία για τις μεγάλες επιχειρήσεις και τους πιο πλούσιους Βρετανούς, χωρίς να έχει σαφές πλάνο από πού θα χρηματοδοτηθεί η μείωση των δημοσίων εσόδων που θα προκύψει. Θα δανειστούμε, αρκέστηκε να πει. Οι αγορές τρελάθηκαν, η στερλίνα βούλιαξε, και ακόμα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο έφθασε να πει ότι τα μέτρα αυτά «πιθανόν να αυξήσουν την ανισότητα».
Λίγες εβδομάδες θα περνούσαν και, παρόλο που η Τρας είχε πάρει πίσω τα μέτρα, η βρετανική ταμπλόιντ Daily Star θα ανακήρυττε ένα μαρούλι νικητή στον «αγώνα» για το αν θα αντέξει περισσότερο αυτό ή η Τρας. Η πρωθυπουργός είχε παραιτηθεί. Οι Βρετανοί συντηρητικοί που την εξέλεξαν δεν θα μπορούσαν να έχουν συνειδητοποιήσει το λάθος τους πιο γρήγορα.
Διαβολικές συμπτώσεις
Μέσα σε αυτή την αναμπουμπούλα, λοιπόν, έρχεται στο προσκήνιο ο Ρίσι Σουνάκ.
Και κάπως έτσι φθάνουμε στην επόμενη «διαβολική σύμπτωση», που ο πρώτος μη λευκός, ινδουιστής πρωθυπουργός της Γηραιάς Αλβιώνας αναλαμβάνει καθήκοντα τη μέρα της πιο σπουδαίας γιορτής για τους ινδουιστές, του φεστιβάλ Diwali, που συμβολίζει τη νίκη του φωτός έναντι του σκότους.
Τα ινδικά ΜΜΕ θριαμβολογούν από πριν και το ινδικό twitter παίρνει φωτιά.
«Ο ινδικής καταγωγής Σουνάκ μπορεί να οριστεί πρωθυπουργός την ημέρα του Diwali», έλεγαν στο μεγάλο ινδικό τηλεοπτικό δίκτυο Zee News. «Για σκέψου, την ημέρα του Diwali, το Ηνωμένο Βασίλειο θα έχει τον πρώτο του πρωθυπουργό ινδικής καταγωγής. Κι αυτό στον 75ο έτος μετά η ανεξαρτησία. Έτσι πρέπει!» έγραφε στο Twitter ο γνωστός Ινδός άνκορμαν Rajdeep Sardesaj.
Ακόμα και πιο σκεπτικιστές Ινδοί φαίνεται πως έχουν χαρεί.
Ένας «περήφανος ινδουιστής» είναι ο νέος πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου έγραφε η μεγαλύτερη αγγλική εφημερίδα της Ινδίας οι Times of India, ενώ η India Today σημείωνε ότι «πήρε την κορυφαία δουλειά στο ΗΒ παρόλο που είναι ινδουιστής, όχι εξαιτίας αυτού». Ο ινδουισμός είναι η κυρίαρχη θρησκεία στην Ινδία, καθώς σε αυτή δηλώνει ότι πιστεύει σχεδόν το 80% του πληθυσμού της.
Ας σημειωθεί ότι ο Σουνάκ τηρεί τις ινδουιστικές παραδόσεις. Ορκίστηκε βουλευτής στο ιερό κείμενο των ινδουιστών Bhagvad Gita, έχει προσευχηθεί σε μια αγελάδα, άναψε φώτα κατά το Diwali στην κατοικία του στην Downing Street και λατρεύει το κρίκετ – που είναι κάτι σαν θρησκεία τόσο στην Ινδία, όσο και στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Πανάκριβα τακούνια σε λασπωμένους αγρούς
Ωστόσο, υπάρχουν κι εκείνοι που πέρα από την καταγωγή και τη θρησκεία, τονίζουν την ταξική διάσταση του ζητήματος.
Μπορεί να είναι Βρετανοϊνδός, αλλά είναι μέλος της ελίτ και, όπως όλοι οι πολιτικοί ινδικής καταγωγής στους Τόρις, έχει κι αυτός έδρα σε περιοχή-προπύργιο του κόμματος. «Από αυτή την άποψη, έχουν μικρή επιρροή στην ινδική ή την ευρύτερη ασιατική κοινότητα» θα έλεγε ο Ινδός συγγραφέας Σαλίλ Τριπάθι, εννοώντας ότι αυτοί οι άνθρωποι ανήκουν ως επί το πλείστον σε κατώτερες κοινωνικές τάξεις.
Γιατί μπορεί ο Σουνάκ να έτρεχε μαζί με την πάμπλουτη σύζυγό του στους λασπωμένους αγρούς της περιοχής Dales του Γιορκσάιρ για την πρώτη του προεκλογική καμπάνια το 2015 (η οποία τον έφερε στη βρετανική Βουλή), αλλά πόσο μπορεί να νοιαστεί για τα προβλήματα των φτωχών, περιλαμβανομένων εκείνων της ινδικής μειονότητας, ένας άνθρωπος που έχει εμφανιστεί σε πολιτικές συναντήσεις με κοστούμια 3.500 στερλίνων, σε εργοτάξια με παπούτσια Prada των 500 στερλίνων, που απαριθμούσε σε συνέντευξή του τα πολλά είδη ψωμιού που απολαμβάνει η οικογένειά του και έχτιζε τεράστια πισίνα στο υπερπολυτελές εξοχικό σπίτι του στο Γιορκσάιρ, σε μια περίοδο ιδιαίτερα δύσκολη για τους πολίτες;
Ο ίδιος, βέβαια, έχει συχνά επικαλεστεί την ταπεινή του καταγωγή για να ενισχύσει το προφίλ του. «Λέω αυτή την ιστορία συχνά», τόνιζε σε συνέντευξη πριν την πρώτη φορά που εξελέγη στη Βουλή. «Ότι μπορείς να έρθεις σε αυτή τη χώρα με ελάχιστα… Οι παππούδες μου ήρθαν με ελάχιστα από ένα χωριό στη Βόρεια Ινδία, και δυο γενιές μετά ο εγγονός τους έχει το φοβερό προνόμιο να βάζει υποψηφιότητα για της Βουλή. Για την οικογένειά μου, ο δρόμος ήταν η εκπαίδευση».
Αγγλίδες βασίλισσες και Ινδοί μαχαραγιάδες
Η έδρα που ο Σουνάκ διεκδικούσε ήταν «σιγουράκι» των Τόρις. Η υποψηφιότητά του στα Dales είχε προκαλέσει πικρία σε ντόπιους σημαντικούς υποψηφίους των Τόρις, που ένιωθαν ότι η θέση τους ανήκε δικαιωματικά. «Ήταν μια πολύ πικρόχολη μάχη για το εκλογικό σώμα», με μεγάλη εχθρότητα για τον «outsider» που μπήκε στην κούρσα, έλεγε μια πηγή. Ο ίδιος ο Σουνάκ είχε αστειευτεί ότι η γυναίκα του και ο ίδιος συνιστούν ολόκληρο τον πληθυσμό μεταναστών των ψηφοφόρων της περιοχής. Δημοσιευόταν επίσης ότι στην περιοχή είχε συχνά ακουστεί η φράση «δεν είμαι ρατσιστής, αλλά…»
Μήπως γιατί ο Σουνάκ μπορεί να ήταν ήδη πάμπλουτος, μετά τον γάμο του με την κόρη του δισεκατομμυριούχου Ινδού επιχειρηματία, αλλά δεν έπαυε να είναι «μη λευκός»;
Κάπου εδώ, ας θυμηθούμε μια πολύ παλιά ιστορία που θέλει τον έκπτωτο μαχαραγιά του Πουντζάμπ (από όπου και η καταγωγή του Σουνάκ) Duleep να έχει γίνει ο αγαπημένος της βασίλισσας Βικτωρίας της Αγγλίας, μετά την κατάκτηση της περιοχής από τους Άγγλους. Ήταν κάπου στα 1850, και η βασίλισσα έλεγε γι’ αυτόν: «Ήταν πανέμορφα ντυμένος, στολισμένος με διαμάντια, νιώθω τόσο έντονα γι’ αυτούς τους φτωχούς εκθρονισμένους Ινδούς πρίγκιπες».
Φυσικά, έχουν περάσει από τότε σχεδόν δυο αιώνες, ωστόσο είναι ζήτημα αν σήμερα οι λευκοί πλούσιοι της Δύσης αποδέχονται μεμιάς ως ισότιμό τους έναν «της τάξεώς τους», αλλά μη λευκό. Όπως δεν αποδεχόταν η βασίλισσα τον μαχαραγιά.
Φαρμακείο η μητέρα του Σουνάκ, μανάβικο ο πατέρας της Θάτσερ
Όσον αφορά στο ίδιο του το κόμμα, ο Σουνάκ είχε απευθυνθεί στο θυμικό των Τόρις, συγκρίνοντας τη δική του νεανική ηλικία, όταν βοηθούσε στο φαρμακείο της μητέρας του, με εκείνη της Θάτσερ που μεγάλωσε πάνω από το μανάβικο του πατέρα της. Η Θάτσερ, θύμισε ο Σουνάκ, «είχε μιλήσει για τον άνθρωπο στο σπίτι με τον οικογενειακό προϋπολογισμό. Εργαζόμουν στο μικρό φαρμακείο της μητέρας μου στο Σαουθάμπτον, κρατούσα τα λογιστικά βιβλία της».
Η τελευταία σύγκριση, βέβαια, δεν δείχνει τίποτε άλλο παρά ότι ακόμα και εκείνοι που κατάφεραν πράγματι να αναρριχηθούν από τα χαμηλά μπορεί να αποδειχθούν ανάλγητοι με τις κατώτερες κοινωνικές τάξεις. Τι πιο γλαφυρό παράδειγμα από τη Θάτσερ;
Ο Σουνάκ, όμως, φαίνεται ότι δεν έχει καταφέρει να πείσει απόλυτα ούτε τους θατσερικούς. Είχε υποσχεθεί να μειώσει τους φόρους, κάτι που είχε χαρακτηρίσει ως «θατσερισμό κοινής λογικής», ωστόσο ως υπουργός Οικονομικών τους αύξησε (στο υψηλότερο επίπεδο των τελευταίων 40 χρόνων). Του καταλογίζουν επίσης ότι αύξησε τους λάθος φόρους (η αύξηση των ασφαλιστικών εισφορών επηρέασε εξίσου εργαζόμενους και εργοδότες), ότι έκανε το σύστημα πιο πολύπλοκο και δεν κατάφερε να χρηματοδοτήσει μεταρρυθμίσεις στην κοινωνική πρόνοια.
«Ένας άνθρωπος γεμάτος αντιφάσεις, που προσπαθεί να καλύψει το ‘ρευστό’ προφίλ του», έγραφε σε μια αδυσώπητη κριτική η συντηρητική Daily Telegraph. «Δεν γνωρίζουν όλοι τι πραγματικά εκπροσωπεί» για θέματα όπως το Brexit, το οποίο στήριξε, και την ελεύθερη αγορά από την οποία απομακρύνθηκε με κρατική παρεμβατικότητα και αύξηση του φόρου των επιχειρήσεων ως αποτέλεσμα της πανδημίας», συμπλήρωνε η εφημερίδα.
Εκτός λοιπόν από τη χώρα του που διανύει περίοδο τεράστιων αλλαγών και τα εσωτερικά προβλήματα στο ίδιο του το κόμμα, ο Σουνάκ μάλλον θα βρίσκεται σε μια θέση όπου διαρκώς θα πρέπει να αποδεικνύει αν είναι περισσότερο ή λιγότερο συντηρητικός, περισσότερο ή λιγότερο Ινδός ή Βρετανός – ό,τι κι αν σημαίνει αυτό.
Πόσο μάλλον που, σαν από άλλη διαβολική σύμπτωση, στις 2 Σεπτεμβρίου του 2022, λίγο πριν ο Σουνάκ γίνει πρωθυπουργός, η οικονομία της Ινδίας πέρασε μπροστά από εκείνη του Ηνωμένου Βασιλείου, και έγινε εκείνη η πέμπτη μεγαλύτερη του κόσμου, σύμφωνα με τα στοιχεία του ΔΝΤ. Η Βρετανία έμεινε πίσω, έκτη και καταϊδρωμένη. Τα προβλήματα της Βρετανίας όπως περιγράφηκαν συνετέλεσαν στο να την ξεπεράσει η Ινδία σε απόδοση, με πρόβλεψη για ανάπτυξη 7% το 2022. Στη Βρετανία, αντίθετα, η Τράπεζα της Αγγλίας έχει προβλέψει ύφεση για τη χώρα που μπορεί να διαρκέσει μέχρι το 2024.
Υπό αυτές τις συνθήκες, ο Σουνάκ έχει να διαχειριστεί και τις διαπραγματεύσεις για τη Συμφωνία Ελευθέρου Εμπορίου μεταξύ Ηνωμένου Βασιλείου και Ινδίας, που ήρθαν στα πρόθυρα κατάρρευσης λίγο πριν την παραίτηση Τρας.
Αυτό δεν συνέβη μόνο γιατί η Ινδία έπαιζε σκληρό παιχνίδι, όπως σημείωναν δημοσιεύματα. Αλλά και γιατί η ινδική κυβέρνηση «σοκαρίστηκε και απογοητεύτηκε» από τα «ασεβή» σχόλια της τότε υπουργού Εσωτερικών Suella Braverman, η οποία δήλωσε ότι είχε ανησυχίες σχετικά με τον όρο «ανοιχτών συνόρων» που είχε προσφερθεί στην Ινδία ως μέρος της συμφωνίας.
«Ανησυχώ για την μεταναστευτική πολιτική ανοιχτών συνόρων με την Ινδία, γιατί δεν νομίζω ότι οι άνθρωποι ψήφισαν υπέρ του Brexit γι’ αυτό», είχε πει η Braverman στο Spectator. Ενώ όταν ρωτήθηκε για την ευελιξία φοιτητών και νέων επιχειρηματιών υπό τη συμφωνία, δήλωσε: «Μα, έχω κάποιες επιφυλάξεις. Κοιτάξτε τη μετανάστευση σε αυτή τη χώρα – η μεγαλύτερη εθνική ομάδα ανθρώπων που μένουν περισσότερο από όσο επιτρέπεται είναι οι Ινδοί μετανάστες».
Σημαντική «λεπτομέρεια»: η Suella Braverman, που έκανε τις δηλώσεις, είναι ινδικής καταγωγής.
Ούτε λοιπόν η καταγωγή από μόνη της στοιχειοθετεί εχέγγυο για την όποια πολιτική στάση.
Στην περίπτωση του Σουνάκ, πάντως, θα πρέπει κυρίως να κρατήσουμε αυτό που είπε ο Ινδός συγγραφέας Σαλίλ Τριπάθι: πως το σημαντικό είναι ότι «έγινε πρωθυπουργός σε μια χώρα με το δικό της χαοτικό αποικιοκρατικό παρελθόν και μια κοινωνία που συνεχίζει να παλεύει με τον ρατσισμό».