Χαρούμενες φατσούλες, ροζ γουρουνάκια που φοράνε όμορφα ρουχαλάκια, σαν να βγήκαν από το πιο χαρωπό κινούμενο σχέδιο, la vache qui rit, που θα πει η αγελάδα που γελάει, η παιδική μας ηλικία και οι αναμνήσεις μας έχουν μεταμορφωθεί σε μαρκετινίστικα, ευκολοχώνευτα αυτοκόλλητα πάνω σε κομμάτια ζώων που έχουν αντικειμενοποιηθεί κι έχουν γίνει προϊόντα προς πώληση στα ράφια μεγάλων αλυσίδων σούπερ μάρκετ. Το ροζ συννεφάκι της κατανάλωσης κρέατος έχει στηθεί με τόσο έντεχνο και συστηματικό τρόπο που δεν είναι εύκολο να διαλύσει κανείς την τεχνητή ομορφιά του προσωπείου μιας βιομηχανίας που δεν έχουμε ξεσκεπάσει ακόμα τη βρωμιά της -ή κι όταν ενίοτε τη μισοξεσκεπάζουμε, πάλι βρίσκει τον τρόπο να τα κρύβει όλα πάλι κάτω απ’ το χαλί, με τη βοήθεια πολλών, αφράτων δις.
Όπως για παράδειγμα, τον φετινό Σεπτέμβρη που μια συμμαχία οργανώσεων της βιομηχανίας του κρέατος άσκησε πιέσεις στην Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για τα Συστήματα Τροφίμων με σκοπό την ενίσχυση της παγκόσμιας κατανάλωσης κρέατος και την προώθηση της εντατικοποίησης της κτηνοτροφίας, παρά το οξυμένο, σχεδόν δυστοπικό, πάντα όμως αγνοημένο περιβαλλοντικό αποτύπωμα που αφήνει αυτή η εξωραϊσμένη βιομηχανία. Η βιομηχανία του κρέατος και του γάλακτος.
Η βιομηχανία που πείθει καθημερινά τον κόσμο ότι οι αγελάδες βόσκουν χαρούμενες κι αμέριμνες το καταπράσινο γρασίδι στο απέραντο λιβάδι κι ότι οι κότες ελευθέρας βοσκής έχουν περισσότερο από ένα εκατοστό απόσταση μεταξύ τους και, το χειρότερο απ’ όλα, ότι αυτά τα ζώα έχουν έρθει με έναν σκοπό στη Γη: να τα κακοποιούμε όλη τους τη ζωή και στο τέλος να τα σφάζουμε. Η βιομηχανία αυτή, σπαταλά εκατομμύρια επί εκατομμυρίων για να μην δούμε καθαρά τον αντίκτυπο που έχουν οι πρακτικές αυτές.
Παραδείγματος χάριν, η ΕΕ έδωσε 252 εκατομμύρια ευρώ από τον συνολικό πενταετή προϋπολογισμό που διαθέτει για την προώθηση αγροτικών προϊόντων στη διαφήμιση για κρέας και γαλακτοκομικά. Δηλαδή, το 32% του προϋπολογισμού των €776,7 εκατομμυρίων. Πόσα διέθεσε για τα φρούτα και τα λαχανικά; 146,4 εκατομμύρια, το 19% του προϋπολογισμού. Η Greenpeace επισημαίνει ότι η ΕΕ δεν μπορεί να χρησιμοποιεί τα χρήματα των φορολογουμένων για να στηρίξει τη βιομηχανία του κρέατος αντί για να προωθήσει ένα πιο υγιεινό και βιώσιμο διατροφικό μοντέλο.
Με την επιστημονική κοινότητα να έχει ξεκάθαρα τοποθετηθεί για την κατανάλωση κρέατος στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης -άρα και στην Ελλάδα- πώς γίνεται να κυκλοφορούν ανεξέλεγκτα παραπλανητικές διαφημίσεις που επιμένουν ότι η καθημερινή κατανάλωση κρέατος είναι φυσιολογική, μας κάνει πιο πετυχημένους, περισσότερο άνδρες και καλύτερες γυναίκες-μητέρες στα σπίτια μας; Η νέα έρευνα της Greenpeace αναλύει σημειολογικά τις διαφημίσεις, αναδεικνύει την διαθεματικότητα της προβληματικής κατανάλωσης κρέατος, καθώς καταρρίπτει τους θετικούς μύθους που έχουν συσχετιστεί με αυτήν και βλάπτουν σοβαρά το περιβάλλον μας. Μήπως είναι ώρα για ρυθμιστικό πλαίσιο και κανόνες;
Η Έλενα Δανάλη, υπεύθυνη της εκστρατείας για τη βιώσιμη γεωργία στο ελληνικό παράρτημα της Greenpeace, δήλωσε στην Popaganda: «Από το 2016, ξεκινήσαμε να μιλάμε για το θέμα του αντίκτυπου της κτηνοτροφικής βιομηχανίας στο περιβάλλον, όταν βγάλαμε την πρώτη έκθεση με τίτλο “Livestock Impact” για τις επιπτώσεις της κτηνοτροφίας στην υγεία του περιβάλλοντος και στην κλιματική αλλαγή. Τότε, λέγαμε ότι η λύση είναι να μειωθεί η παραγωγή του βιομηχανικού κρέατος και η κατανάλωσή του κατά 50%, για να μπορέσουμε να συμβάλλουμε στην διατήρηση της αύξησης της θερμοκρασίας στον 1,5 βαθμό Κελσίου. Σήμερα, με τα τελευταία δεδομένα, λέμε ότι η μείωση παραγωγής και κατανάλωσης κρέατος πρέπει να φτάσει στο 71% σε ευρωπαϊκό επίπεδο μέχρι το 2030, με στόχο να μειωθεί ως το 2050 στο 80%».
Είναι ζήτημα προτεραιοποίησης το αν μπαίνουν τα κέρδη της βιομηχανίας πάνω από την υγεία και το να σωθεί το κλίμα και ο πλανήτης.
Η επιστημονική κοινότητα υποστηρίζει ότι μέχρι το 2050 οι διατροφικές αλλαγές μας μπορούν να απελευθερώσουν αρκετά εκατομμύρια στρέμματα γης και να μειώσουν τις παγκόσμιες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα μέχρι και κατά 8 δισεκατομμύρια τόνους το χρόνο.
«Εδώ στην Ελλάδα μπορεί να ακούγεται περίεργο, αλλά η απάντηση σε αυτό είναι απλά να τρώμε Μεσογειακά. Να τρώμε περισσότερα όσπρια, ντόπια φρούτα και λαχανικά εποχής. Ξέρουμε πώς να τρώμε λιγότερο κρέας. Οι μελέτες μας και οι συνεργασίες μας με επιστήμονες του χώρου δείχνουν ότι η βιομηχανική κτηνοτροφία ευθύνεται για το 19% των εκπομπών του αερίου του θερμοκηπίου -ποσοστό εκπομπών μεγαλύτερο από ολόκληρο τον τομέα μεταφορών. Οι επιπτώσεις της εντοπίζονται παντού: στα δάση, στον αέρα, στο νερό», συνέχισε η Έλενα Δανάλη.
Η κύρια αιτία της παγκόσμιας αποψίλωσης των δασών είναι η κτηνοτροφική βιομηχανία. Η Έλενα Δανάλη πρόσθεσε ότι «ο λόγος για τον οποίο αποψιλώνεται ο Αμαζόνιος είναι η κτηνοτροφική βιομηχανία, όχι η ξυλεία, όπως πιστεύαμε παλιά. Το 80% του Αμαζονίου έχει αποψιλωθεί για να δημιουργηθεί γη για να καλλιεργείται σόγια που προορίζεται για ζωοτροφή ή για να γίνει χώρος για βοσκοτόπια». Επιπλέον, σύμφωνα με τον ΟΗΕ, συμβάλλει στη μόλυνση του νερού, την υποβάθμιση του εδάφους, τις νεκρές ζώνες στους ωκεανούς, και στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου.
Μια έκθεση του 2020 ανέδειξε ότι αν αντικαταστήσουμε μόλις το 10% της κτηνοτροφίας μπορεί να σώσει το ισότιμο από 2,7 δισεκατομμύρια δέντρα σε εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα. Μια έκταση μεγαλύτερη από τη Γερμανία. Δύο χρόνια νωρίτερα, η μεγαλύτερη ανάλυση που έγινε ποτέ για την παραγωγή τροφών ανακάλυψε ότι το να τρώμε μόνο φυτά και να απέχουμε από το κρέας, μεταβαίνοντας σε μία πλήρως φυτοφαγική διατροφή, αποτελεί τον πιο αποτελεσματικό τρόπο ζωής που μπορεί να υιοθετήσει οποιοσδήποτε θέλει να αντιμετωπίσει την κλιματική καταστροφή. Ο Dr. Joseph Poore από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, που ήταν ο κύριος ερευνητής, εμφανίζεται και στο “Eating Our Way to Extinction”, ένα νέο ντοκιμαντέρ για τις επιπτώσεις της κτηνοτροφίας. Συγκεκριμένα, έγραφε «μία vegan διατροφή είναι ίσως ο καλύτερος τρόπος να μειώσουμε το αποτύπωμά μας στον πλανήτη Γη, όχι απλά στα αέρια του θερμοκηπίου, αλλά και στην παγκόσμια όξυνση, τον ευτροφισμό, τη χρήση γης και τη χρήση του νερού».
«Πέρα από ατομική επιλογή, είναι θέμα πολιτικής επιλογής. Χρειάζεται να γίνει προτεραιότητα το να σώσουμε το κλίμα και την υγεία μας. Είναι ζήτημα προτεραιοποίησης, αν μπαίνουν τα κέρδη της βιομηχανίας πάνω από την υγεία και το να σωθεί το κλίμα και ο πλανήτης», συμπλήρωσε η υπεύθυνη της Greenpeace.
Η ειδική έκθεση του ΟΗΕ από την Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC) καλεί τις χώρες -ειδικά τις πιο πλούσιες εξ αυτών- να καταναλώνουν λιγότερο κρέας, για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης. Η IPCC προειδοποιεί ότι η αποτυχία να αλλάξουμε προς μια πιο βιώσιμη χρήση της γης δίνει σοβαρά ποσοστά στην αποτυχία διατήρησης της παγκόσμιας αύξησης της θερμοκρασίας στον 1,5 βαθμό Κελσίου.
«Το τρέχον σύστημα διατροφής μας είναι ένα καταστροφικό μοντέλο -που διαμορφώνεται από δεκαετίες της πρακτικής “φθηνότερα τρόφιμα” και στοχεύει στην παραγωγή περισσότερων τροφίμων, γρήγορα και φθηνά, χωρίς να λαμβάνει υπόψη το κρυμμένο κόστος για τη βιοποικιλότητα και τα συστήματα που την υποστηρίζουν, αλλά και για τη δική μας υγεία», είπε η Susan Gardner, διευθύντρια του Τμήματος Οικοσυστημάτων του UNEP. Τα ευρήματα της έκθεσης που κυκλοφόρησε από το think tank Chatham House και υποστηρίζεται από το Πρόγραμμα Περιβάλλοντος των Ηνωμένων Εθνών (UNEP) και το Compassion in World Farming, αποδεικνύουν την άμεση ανάγκη για μεταρρύθμιση του παγκόσμιου συστήματος τροφίμων. Ιδίως, η έκθεση αυτή δείχνει την απομάκρυνση από την κτηνοτροφία ως τον τρόπο που απαιτείται προκειμένου να διατηρηθεί η βιοποικιλότητα.
Βραζιλία και Αργεντινή, χώρες μεγαλοπαραγωγοί κρέατος, ήρθαν σε κόντρα με την επιστημονική κοινότητα και τις περιβαλλοντικές οργανώσεις, οι οποίες δεν είχαν λόγο στην έκθεση παρά μόνο την τελευταία στιγμή, γεγονός που καθιστά ακόμη πιο ξεκάθαρο πως η ζυγαριά γέρνει προς τα συμφέροντα της βιομηχανίας.
Στον αντίποδα όλου αυτού του παραλογισμού κατανάλωσης κρέατος, αντικειμενοποίησης των ζώων και υπεροχής του κέρδους, αδιαφορώντας για άλλη μια φορά για την υγεία του πλανήτη και των πλασμάτων που κατοικούν σε αυτόν, υπάρχουν πρωτοβουλίες όπως το Plant-Based Treaty, το οποίο προσπαθεί από τη Συμφωνία του Παρισιού να θέσει επί τάπητος το θέμα των συστημάτων τροφών ως ένα ζήτημα στην καρδιά της αντιμετώπισης της κλιματικής κατάρρευσης. Κατά την διάρκεια του Cop26 στη Γλασκώβη, τα μέλη του PBT ήταν εκεί για να ασκήσουν πιέσεις στους πολιτικούς και τις κυβερνήσεις, ενώ παράλληλα δήλωναν ενεργά την παρουσία τους στους δρόμους της πόλης, με ορόσημο μια φουσκωτή αγελάδα. Την αγελάδα στο δωμάτιο για την οποία δεν μιλάει κανείς.
«Μια λύση στο πρόβλημα με τα ορυκτά καύσιμα δεν είναι αρκετή. Χρειαζόμαστε δράση και στα συστήματα τροφών. ‘Εχουμε τις λύσεις στα μανίκια μας, απλά πρέπει να τις εφαρμόσουμε», ισχυρίζονται τα μέλη του Plant Based Treaty, προσκαλώντας όλους τους πολίτες να δεσμευτούν προς μια αλλαγή του τρόπου ζωής τους.
Υιοθετώντας μια πιο ριζοσπαστική προσέγγιση, αυτήν της πολιτικής ανυπακοής, οι Animal Rebellion, μια ακτιβιστική ομάδα μη βίαιων δράσεων στον δημόσιο χώρο, παλεύοντας για τη μετάβαση σε ένα πιο δίκαιο και βιώσιμο σύστημα διατροφής, δηλώνουν: «Δεν μπορούμε να σταματήσουμε την κλιματική έκτακτη ανάγκη, αν δεν σταματήσουμε τη ζωική έκτακτη ανάγκη και δεν απαιτήσουμε από τις κυβερνήσεις να δράσουν τώρα για να χτίσουμε ένα μέλλον δίκαιο για όλα τα πλάσματα».
Γιατί δεν μπορούμε να αποσυσχετιστούμε με την εικόνα που μας έχουν πλασάρει οι διαφημίσεις για το κρέας και τα γαλακτοκομικά; Με το φαγητό αναπτύσσουμε μια συναισθηματική, πολλές φορές εξαρτητική, αλλά και κοινωνική σχέση. Το φαγητό μας δεν είναι μόνο ό,τι βάζουμε στο στόμα μας και κατεβαίνει στο στομάχι μας, είναι μια τελετουργία ολόκληρη που έχει τις ρίζες της στις απαρχές της ύπαρξης του ανθρώπινου είδους. Ίσως είναι πιο εύκολο να απαρνηθούμε το fast fashion από το αγαπημένο μας φαγητό, το οποίο έχουμε συνδέσει με τόσες ωραίες αναμνήσεις.
Ωστόσο, η αγελάδα παραμένει στο δωμάτιο, μέχρι να αρχίσουμε να την αποδομούμε και να συνειδητοποιήσουμε τον αντίκτυπο που έχει στα ίδια τα ζώα, στην υγεία μας και στην υγεία του πλανήτη.