Σχεδόν 1.900.000 άνθρωποι στην Ελλάδα ζουν σήμερα κάτω από το όριο της φτώχειας, αντιμετωπίζοντας ζωτικής σημασίας δυσκολίες στην κάλυψη βασικών αναγκών, όπως η πρόσβαση σε φάρμακα και προϊόντα υγείας. Την ίδια στιγμή, περίπου 34.000.000 κουτιά φαρμάκων λήγουν στα σπίτια μας και πετιούνται στα σκουπίδια κάθε χρόνο, ενώ μεγάλες ποσότητες αποσύρονται από τις φαρμακευτικές εταιρείες λόγω κοντινής ημερομηνίας λήξης, μη δίνοντας τη δυνατότητα σε ανθρώπους που έχουν ανάγκη, να αποκτήσουν πρόσβαση σε αυτά.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Έρευνας Εισοδήματος και Συνθηκών Διαβίωσης των Νοικοκυριών το 2017, o πληθυσμός που βρισκόταν σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικό αποκλεισμό στην Ελλάδα ήταν στο 34,8% (3.701.800 άνθρωποι). Αφουγκραζόμενη την κατάσταση, η Μη Κερδοσκοπική Οργάνωση GIVMED – Share medicine Share life, επιχειρεί να εξασφαλίσει την πρόσβαση κοινωνικά ευπαθών ομάδων σε φάρμακα. Από τον Μάρτιο του 2016, όταν και ιδρύθηκε, μέχρι σήμερα, έχει προσφέρει 240.425 κουτιά φαρμάκων και 260.465 κουτιά υγειονομικού και παραφαρμακευτικού υλικού, αξίας 3.057.570 ευρώ, μέσω ενός δικτύου 143 κοινωφελών φορέων-σημείων δωρεάς.
Όπως μοιράζονται υπεύθυνοι της οργάνωσης με την Popaganda, η δράση της επιτυγχάνεται με προγράμματα που βασίζονται σε τέσσερις άξονες. «Καταρχάς, αναπτύσσουμε ένα αποτελεσματικό ηλεκτρονικό δίκτυο ιδιωτικών και δημόσιων φορέων για τη δωρεά φαρμάκων σε κοινωνικά ευπαθείς ομάδες. Σε αυτό το πλαίσιο, συνεργαζόμαστε κυρίως με κοινωνικά φαρμακεία, γηροκομεία, νοσοκομεία, φαρμακευτικές εταιρείες και αξιοποιούμε τα δεδομένα απ’ όλες τις ενέργειες για την βελτίωση των υπηρεσιών μας. Παράλληλα, ενημερώνουμε το ευρύ κοινό για την πρόσβαση στο φάρμακο μέσα από ενημερωτικές καμπάνιες και εκδηλώσεις, ώστε το ευρύ κοινό να ευαισθητοποιηθεί και να δωρίσει φάρμακα που δεν χρειάζεται».
Σημαντική παράμετρος για το GIVEMED, είναι η βελτίωση του θεσμικού περιβάλλοντος σχετικά με τη δωρεά φαρμάκων από πολίτες. Πιο συγκεκριμένα, διεξάγει έρευνες, μελετά νομοθετικά συστήματα και καλές πρακτικές που υφίστανται σε άλλες χώρες και συμβάλλει στη δημιουργία εθνικού νομικού πλαισίου. Ακόμη, παρέχει εκπαιδεύσεις σε ευπαθείς ομάδες και επαγγελματίες υγείας σε θέματα που σχετίζονται με το φάρμακο, ενώ αναδεικνύει θέματα όπως η διαχείριση φαρμάκων, η συμμόρφωση ασθενών με τη θεραπεία και η γεφύρωση διαπολιτισμικών διαφορών για θέματα υγείας, μέσω εκπαιδευτικού υλικού και σεμιναρίων σε επαγγελματίες υγείας και κοινωνικά ευπαθείς ομάδες.
Όπως εξηγεί η Νικολέτα Κουτσοθεοδωρή, υπεύθυνη επικοινωνίας του GIVMED, «Μετά από δύο χρόνια στις συνθήκες πανδημίας, ο κόσμος πια έχει αντιληφθεί απόλυτα πως η υγεία είναι ένα ανεκτίμητο αγαθό, αλλά και η πρόσβαση σε αυτή είναι θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα. Παρόλα αυτά, και πριν την πανδημία ο κόσμος ήταν αρκετά ευαισθητοποιημένος. Το είδαμε έντονα από ανθρώπους που είχαν στο οικείο τους περιβάλλον ασθενείς οι οποίοι δυστυχώς έφυγαν από τη ζωή. Δίνοντας μαζί τη μάχη, βλέποντας το κόστος της φαρμακευτικής αγωγής και τη σημαντικότητά της για να κρατήσουν τους ανθρώπους τους στη ζωή αναγνώρισαν την αξία των φαρμάκων ως αγαθό και το γεγονός ότι δεν είναι δεδομένο για όλους. Επίσης, στα κανάλια επικοινωνίας μας το κοινό μας σταθερά αυξάνεται, πράγμα που αποδεικνύει το ενδιαφέρον του κόσμου για το ζήτημα της πρόσβασης στα φάρμακα και της δωρεάς όσων περισσεύουν».
«Σε όλη την Ελλάδα, υπάρχουν 142 σημεία δωρεάς τα οποία μπορούν να αξιοποιήσουν τα φάρμακα που δεν χρειαζόμαστε. 88 από αυτά, είναι του δικτύου μας, μέσω του οποίου ανταλλάσσονται φάρμακα βάσει των καταγεγραμμένων αναγκών και του περισσεύματος τους. Πληκτρολογώντας κανείς την περιοχή του στην πλατφόρμα μας, μπορεί να βρει το πλησιέστερο σημείο δωρεάς. Υπάρχουν ακόμη 54 άλλα σημεία δωρεάς για τα οποία η οργάνωση δε λαμβάνει ενημέρωση για τις ανάγκες και το περίσσευμά τους. Στα σημεία αυτά η επικοινωνία πραγματοποιείται με τον φορέα που το άτομο επιλέγει».
Κάθε λογής μη χρησιμοποιημένα φάρμακα, ορθοπεδικά είδη και βοηθήματα βάδισης, παραφάρμακα και υγειονομικό υλικό, ιατρικές συσκευές και άλλα αναλώσιμα, έχουν τη δυνατότητα να γίνουν αντικείμενο δωρεάς. Μέσα από την πλατφόρμα του GIVMED, μπορεί κανείς να αναζητήσει τα κοινωνικά φαρμακεία και τους κοινωφελείς φορείς και να δει ποια φάρμακα και προϊόντα υγείας χρειάζονται για τη φροντίδα των ωφελούμενών τους.
Η προσφορά φαρμάκων σε κοινωνικά ευπαθείς ομάδες, αποτελεί μία σημαντική πράξη αλληλεγγύης για τον οργανισμό. «Η αναδιανομή τους διασφαλίζει την πρόσβαση στην αναγκαία φαρμακευτική θεραπεία σε ανθρώπους που στερούνται επαρκούς ασφαλιστικής κάλυψης ή χρήζουν οικονομικής βοήθειας. Παράλληλα με τη μείωση των δαπανών για υγειονομική περίθαλψη, η δωρεά φαρμάκων βελτιώνει την ποιότητα ζωής των ευάλωτων αυτών ατόμων. Επίσης, συμβάλλει στην άμεση κάλυψη των αναγκών σε ιατροφαρμακευτική περίθαλψη ανθρώπων που βρίσκονται σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης η έχουν βιώσει κάποια φυσική καταστροφή ή κρίση δημόσιας υγείας.
Κάτι το οποίο δεν αναλογιζόμαστε, είναι οι υγειονομικοί κίνδυνοι και οι επιπτώσεις στα οικοσυστήματα από την απόρριψη φαρμάκων. Κάποια προϊόντα μάλιστα, όπως οι συσκευές εισπνοών, μπορεί να προκαλέσουν μεγάλο κίνδυνο εάν τρυπηθούν ή πεταχτούν στη φωτιά ή σε αποτεφρωτή. Η ρύπανση του νερού από αυτές τις πρακτικές όχι μόνο επηρεάζει την υδρόβια ζωή, αλλά μπορεί να οδηγήσει μακροχρόνια σε επιπλοκές από φαρμακευτικές ουσίες που καταλήγουν στο πόσιμο νερό, όπως ορμόνες φύλου και αντιβιοτικά».
Η δωρεά φαρμάκων μπορεί να προσφέρει εξοικονόμηση στα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης, μειώνοντας σημαντικά δαπάνες που μπορούν να αποφευχθούν, ελαχιστοποιώντας την ποσότητα των αχρησιμοποίητων φαρμάκων και βοηθώντας παράλληλα στη μείωση των συνταγογραφήσεων.
«Οι φαρμακευτικές εταιρείες με τη σειρά τους, αποτελούν μια εξαιρετικά σημαντική πηγή φαρμακευτικών προϊόντων. Μεγάλες ποσότητες φαρμάκων παραμένουν αδιάθετες και λήγουν. Ως αποτέλεσμα, αχρησιμοποίητα φάρμακα αποσύρονται από τις φαρμακευτικές εταιρείες και καταστρέφονται λόγω της επικείμενης λήξης τους, εκμηδενίζοντας έτσι την οικονομική αξία και την κοινωνική συμβολή τους, ενώ θα μπορούσαν να διατεθούν σε ασθενείς που τα έχουν ανάγκη».
«Τα συμμετέχοντα κοινωνικά φαρμακεία, εντόπισαν διάφορες πολιτικές αποφάσεις που οδήγησαν ανθρώπους που ζουν σε ευάλωτες καταστάσεις να αναζητούν τα φάρμακά τους σε αυτά. Καταρχάς, η ασφαλιστική τιμή από το κράτος είναι μικρότερη από την λιανική τιμή φαρμάκου σε πολλά φάρμακα, ενώ σημειώνονται αυξήσεις στις τιμές των μη συνταγογραφούμενων φαρμάκων.
Επίσης, σημαντικός είναι ο ρόλος της διακοπής της χορήγησης κάποιων κατηγοριών φαρμάκων από τα νοσοκομεία στους ανασφάλιστους, όπως και η διακοπή χορήγησης ΑΜΚΑ σε αιτούντες άσυλο. Οι μειώσεις στις συντάξεις και τα επιδόματα των ανθρώπων που ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες και η κατάργηση του ΕΚΑΣ έχουν συμβάλλει στη διαιώνιση αυτής της κατάστασης. Οι δυσμενείς οικονομικές αποφάσεις γενικότερα, οδήγησαν ανθρώπους να ψάχνουν τρόπους να εξοικονομήσουν χρήματα ακόμη και για θέματα υγείας».
Όπως εξηγούν οι υπεύθυνοι του GIVMED, «Από τότε που ξεκίνησε η κρίση μέχρι το 2016, πάνω από 2,5 εκατομμύρια άνθρωποι ήταν ανασφάλιστοι και δεν είχαν πρόσβαση στο ΕΣΥ, όπως πριν. Το 2016 η κυβέρνηση ψήφισε το νόμο 4368/2016, ο οποίος διασφάλισε την καθολική πρόσβαση στην υγεία για ανθρώπους που ήταν ανασφάλιστοι και πλέον αναφέρονταν ως “κοινωνικά ευπαθείς ομάδες”. Ο νόμος καλύπτει τους ανασφάλιστους που είναι νόμιμοι κάτοικοι της Ελλάδας και ανθρώπους που ζουν σε ευάλωτες καταστάσεις, ανεξάρτητα από την νομική τους κατάσταση, όπως αιτούντες άσυλο, έγκυες γυναίκες, παιδιά και ανθρώπους με αναπηρίες. Η πρόσβαση σε δωρεάν φάρμακα και η εξαίρεση από το ένα ευρώ για την εκτέλεση συνταγής, διασφαλίστηκε για πολλούς ανασφάλιστους. Αν και έγιναν αυτά τα βήματα, πολλοί ωφελούμενοι κοινωνικών φαρμακείων, που άνηκαν σε αυτές τις ομάδες, συνέχισαν να αναζητούν τα φάρμακά ους στα κοινωνικά φαρμακεία.
Ένας βασικός λόγος είναι ότι υπάρχουν φάρμακα, στα οποία όμως δεν υπάρχει γενόσημο, ούτε αποζημιώνονται πλήρως από τον ασφαλιστικό φορέα, με αποτέλεσμα ο ασθενής να πρέπει να πληρώσει συμμετοχή. Σε πολλές περιπτώσεις, προκύπτει κόστος εκτέλεσης για κάθε συνταγή αξίας 1 ευρώ, που για κάποιους είναι απαγορευτικό, ενώ στην συνταγή, περιλαμβάνονται ταυτόχρονα φάρμακα με 25% συμμετοχή.
Η έκδοση ηλεκτρονικής συνταγής στους ανασφάλιστους στην πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας και σε δημόσια νοσοκομεία, γίνεται κατόπιν ραντεβού τα οποία καθυστερούν χρονικά ή και ακυρώνονται και τα νοσοκομεία δεν εξυπηρετούν πάντα τους ασθενείς. Ωστόσο και οι ίδιοι οι ασθενείς δεν είναι πλήρως ενημερωμένοι για το τι δικαιούνται, ενώ όσοι χρειάζονται και παραφάρμακα ή υγειονομικό υλικό το οποίο δεν συνταγογραφείται και δεν αποζημιώνεται απο τον ΕΟΠΥΥ, τα αναζητούν όλα μαζί αρχικά στα κοινωνικά φαρμακεία με μεγαλύτερη ευκολία», καταλήγουν.
Όπως επισημαίνει η Νικολέτα, «Τον τελευταίο έναν χρόνο οι ανάγκες των συνεργατών μας έχουν μεταβληθεί σημαντικά και ευτυχώς καταφέραμε να προσαρμοστούμε άμεσα ώστε να ανταποκριθούμε στα αιτήματά τους. Η πιο επείγουσα ανάγκη, ήρθε από τα 32 μη κερδοσκοπικά γηροκομεία που υποστηρίζουμε σε όλη την Ελλάδα και είχαν πάρα πολλές ανάγκες σε υγειονομικό υλικό (μάσκες, γάντια, αντισηπτικά κ.α.). Αν και τα γηροκομεία είχαν προσδιοριστεί ως εστίες υπερμετάδοσης του κορονοϊού από τους επιστήμονες και γνωρίζαμε τι έγινε σε άλλες χώρες, δυστυχώς δέχτηκαν ελάχιστη υποστήριξη.
Παράλληλα, στα κοινωνικά φαρμακεία, υπήρχε αύξηση των ωφελουμένων τους, καθώς πολύ κόσμος φοβόταν να πάει σε νοσοκομεία ή σε άλλες δομές για να πάρει τα φάρμακά του. Επίσης, το γεγονός ότι υποστήριξαν τα προγράμματα “Νοσηλεία στο σπίτι” πολλών δήμων, αύξησε τις ανάγκες τους σε φάρμακα. Για τον σημαντικό τους ρόλο μάλιστα πραγματοποιήσαμε την έρευνα “Ρόλος των κοινωνικών φαρμακείων κατά την διάρκεια της πανδημίας του κορωνοϊού” με την Διεθνή Αμνηστία. Και στην περίπτωση των κοινωνικών φαρμακείων, υποστηρίξαμε προσφέροντας εκτός από φάρμακα και υγειονομικό υλικό».
«Είμαστε υπερήφανοι που μέσω των δράσεών μας και τις σημαντικές συνεργασίες με κοινωφελή ιδρύματα και εταιρείες, προσφέραμε υγειονομικό υλικό συνολικής αξίας 65.000 ευρώ σε κοινωνικά ευπαθή άτομα και εργαζόμενους σε 100 κοινωφελείς φορείς. Μάλιστα, παραμένουμε σε επιφυλακή για να συνεχίσουμε αυτές τις ενέργειες αν χρειαστεί», καταλήγει η Νικολέτα.