Στη χώρα μας πλέον υπάρχουν πολλά παιδιά μεταναστών από την αφρικανική ήπειρο, που έχουν μεγαλώσει εδώ και αρκετά από αυτά δραστηριοποιούνται και εξελίσσονται στον καλλιτεχνικό χώρο. Εμείς ξεχωρίσαμε μερικά από αυτά τα παιδιά και σας παρουσιάζουμε τα ερεθίσματα τους, τις προσωπικές τους φιλοδοξίες , τις επαγγελματικές τους δραστηριότητες αλλά και τις δυσκολίες που συνάντησαν σε μία Ελλάδα ταυτισμένη με τη γραφειοκρατία και την έλλειψη ορθολογικής και άρτιας μεταναστευτικής πολιτικής.
Μιχάλης Αφολάνιο, 34 ετών, ηθοποιός, υπεύθυνος πολιτιστικού κέντρου ”ANASA”
Γεννήθηκες στην Αθήνα; Ναι, γεννήθηκα στην Αθήνα το 1980, στα Πατήσια. Η καταγωγή μου είναι από τη Νιγηρία, και συγκεκριμένα από τη φυλή των Γιορούμπα. Οι γονείς μου ήρθαν στην Ελλάδα για σπουδές στα τέλη της δεκαετίας του ’70, και από τότε ζουν εδώ.
Σε ποια ηλικία ξεκίνησες να ασχολείσαι με καλλιτεχνικές δραστηριότητες; Ξεκίνησα να ασχολούμαι με τα καλλιτεχνικά από πολύ μικρή ηλικία. Αρχικά ζωγράφιζα και μετά, σε ηλικία 14 χρόνων, ήρθε στη ζωή μου η μουσική και συγκεκριμένα το hip hop. Κάναμε πολλά πάρτι drum ‘n’ bass, τα οποία κατέληγαν σε τραγωδία. Συνεργάστηκα με πολλούς καλλιτέχνες, όπως ο Taki Tsan και μετά κάναμε ένα συγκρότημα τις Παρεμβολές και το 1999 βγάλαμε ένα δίσκο στη Universal. Στη συνέχεια, ξεκίνησα με το θέατρο δρόμου και τις παραστατικές τέχνες καθώς ήρθα σε επαφή με τους Circus Dayz το 1997 και έτσι γνώρισα τις τεχνικές του τσίρκου. Σιγά σιγά μπήκαμε στον κόσμο των παραστατικών τεχνών, αρχίσαμε να ψάχνουμε κοστούμια, να παίζουμε σε φεστιβάλ. Ήμασταν σε όλα τα γνωστά φεστιβάλ, όπως για παράδειγμα το Rockwave.
Οι γονείς σου ασχολούνται επίσης; Οι γονείς μου είναι διαφορετικοί σε σχέση με τους άλλους της κοινότητας (νιγηριανών). Από μικρά παιδιά, εμένα και τον αδερφό μου, μας πήγαιναν σε πολιτιστικές εκδηλώσεις, άκουγαν πολλή μουσική μέσα στο σπίτι, είχαν συλλογές jazz, funk, reggae, αφρικάνικης μουσικής. Επίσης, την πρώτη μου συναυλία την παρακολούθησα με τους γονείς μου στον Άλιμο, είχα την ευκαιρία να θαυμάσω τον καταξιωμένο Νιγηριανό μουσικό Sunny Ade.
Έγινες γνωστός στο ευρύ κοινό από την τηλεοπτική σειρά Με λένε Βαγγέλη. Πώς έζησες αυτή την εμπειρία; Εγώ είμαι θεατρικός ηθοποιός αλλά τη χάρηκα τη δουλειά. Οι ηθοποιοί ήταν πάρα πολύ καλοί, ο σκηνοθέτης ήξερε τι ήθελε και η σειρά είχε ένα πολύ καλό σενάριο. Ο ρόλος μου ως «Αφάνας» εξέφραζε ένα κομμάτι της πραγματικής μου ζωής και γι αυτό όλα τα κωμικά στοιχεία μου έβγαιναν πολύ εύκολα.
Πρώτη «σοβαρή» επαγγελματική δουλειά; Το 2003 όταν ξεκινήσαμε με την θεατρική ομάδα δρόμου «Παντού». Εκεί στήσαμε ένα δικό μας παραμύθι, βασισμένο σε μύθους και παραδόσεις. Μετά από αυτό ήρθε το Εθνικό, που συνεργάστηκα με τον Στάθη Λιβαθηνό, ο οποίος μου εμπιστεύτηκε ένα πρωταγωνιστικό ρόλο,στο δημιούργημα ενός σύγχρονου συγγραφέα, του Ισπανού, Ignacio del Moral, με τίτλο Tο βλέμμα του μελαψού άντρα. Εκεί ξεκίνησα με το «στρατευμένο» θέατρο, το έργο πραγματευόταν τη ζωή δύο μεταναστών, όπου ο ένας από τους δύο πεθαίνει στην προσπάθεια του να φτάσει στην Ευρώπη. Και μάλιστα χθες έβλεπα τη γενική πρόβα, αν και γενικά αποφεύγω να με βλέπω, και είδα πόσο αγχωμένος και τρακαρισμένος ήμουν (γέλιο)…
Διδάσκεις αφρικανικά κρουστά εδώ και μερικά χρόνια. Σε εκφράζει ως άνθρωπο αυτή η διδασκαλία; Το 2012 δημιουργήσαμε ένα πολιτιστικό κέντρο, το ”ANASA”. Σημαίνει η χαρά της ζωής. Το κέντρο δημιουργήθηκε με στόχο το διαπολιτισμικό διάλογο αλλά και την ομαλότερη ένταξη των μεταναστών 1ης και 2ης γενιάς. Επίσης, δουλεύουμε για τη διάδοση του αφρικανικού πολιτισμού και όλα αυτά με εκφράζουν και με κάνουν να νιώθω εσωτερικά πολύ καλά. Τώρα κάνουμε μαθήματα αφρικάνικων κρουστών, αφρικάνικου χορού αλλά παράλληλα ερχόμαστε σε επαφή και με άλλους πολιτισμούς, όπως την AcroYoga, το Bollywood, τους κρουστικούς χορούς. Εκτός από το κομμάτι με τα εργαστήρια, υπάρχει και το κομμάτι του διαπολιτισμικού διαλόγου, όπου μπαίνουμε σε σχολεία, κάνουμε δράσεις, στηρίζουμε πρόσφυγες. Συνεχίζουμε μια έρευνα για τον εντοπισμό Αφρικανών καλλιτεχνών που ζουν στην Ελλάδα και δεν μπορούν να παρουσιάσουν την δουλειά τους. Για παράδειγμα, πέρυσι είχαμε κάνει στην Κάνιγγος το Gospel Festival που είχαν μαζευτεί μουσικοί από 20 κοινότητες μεταναστών.
Από όλα αυτά που έχεις κάνει, τι σε «γέμισε» περισσότερο; Για εμένα όλα αυτά είναι ένας κλάδος. Όλα είναι ένα. Γι’ αυτό το πολιτιστικό κέντρο τα συσσωρεύει όλα αυτά. Δεν μπορώ να πω ότι κάτι με γεμίζει περισσότερο από κάτι άλλο. Δηλαδή, τώρα είμαι στο θέατρο αλλά έχω ανάγκη να κάνω και ακτιβιστική δράση. Όλα αυτά με βοηθούν στο να εκφραστώ και τα κάνω με το ίδιο πάθος.
Ποια είναι τα πρότυπά σου; Όσο και αν ακουστεί περίεργο, μου αρέσει ο Leonardo da Vinci. Ήταν ένας άνθρωπος πολυπράγμων, δεν πήγε σχολείο, ήταν φυσιοδίφης παρατηρητής, ανέπτυξε τη δική του γραφή γιατί τον οδήγησε η φαντασία του και άλλαξε τον ρου της ιστορίας ως προς την αντίληψη για τις τέχνες. Με κάνει να σκέφτομαι ότι η προσωπικότητα μπορεί να ξεπεράσει τα δεδομένα που έχουν τεθεί και ότι δεν υπάρχουν όρια στη δημιουργία.
Αντιμετώπισες πρόβλημα με την ελληνική γραφειοκρατία στο θέμα της παραμονής σου; Φουλ! Το 2000 με είχαν πιάσει για τα χαρτιά μου και έμεινα μέσα 3 μέρες, μόνο, όχι σαν κάποιους πρόσφυγες που μένουν μέσα για 18 και 24 μήνες ξεχασμένοι. Εγώ τρεις μέρες και τρελάθηκα. Από τότε είπα ότι πρέπει να τελειώσω την υπόθεση με τα χαρτιά μου και παράλληλα άρχισα να ασχολούμαι με δράσεις για τους μετανάστες. Ουσιαστικά εγώ ξεμπέρδεψα πριν από 2 χρόνια, με το νόμο Ραγκούση. Αλλά η ελληνική γραφειοκρατία παραλίγο να μου στερήσει και ευκαιρίες καλλιτεχνικές. Είχα κάνει ένα ταξίδι στη Γαλλία, στα πλαίσια ανταλλαγής καλλιτεχνών, και έτρεχα επί δυο μήνες κάθε μέρα στη Νομαρχία για ένα χαρτί ώστε να μπορέσω να ταξιδέψω. Αυτό το χαρτί δεν βγήκε ποτέ και κατάφερα να βγάλω βίζα από την Γαλλική Πρεσβεία, με τη βοήθεια του Γαλλικού Ινστιτούτου και της ομάδας που με είχε καλέσει εκεί. Η βίζα είχε διάρκεια ενός μήνα και έτσι μπόρεσα και επέστρεψα και στην Ελλάδα.
Είναι ξενοφοβικοί οι Έλληνες; Αυτό για μένα είναι σχετικό. Έχω ζήσει το ρατσισμό σε επίπεδο θεσμικό, αφού ακόμη και τώρα, παιδιά που γεννιούνται εδώ δεν έχουν δικαιώματα, δεν έχουν χαρτιά και είναι απροστάτευτα. Σε αυτό το πλαίσιο, η Ελλάδα είναι μια ρατσιστική χώρα. Από την άλλη, είδαμε στις εκλογές, εκτός από μια μικρή μερίδα που εκφράστηκαν φασιστικά, ότι μια μεγάλη μερίδα πολιτών δεν είναι έτσι. Γιατί αν ήταν ρατσιστές εγώ τώρα θα έπρεπε να κρύβομαι. Υπάρχει όμως πολύς κόσμος που παλεύει και προσπαθεί να προασπίσει τα δικαιώματα των μεταναστών.
Τι έχει να πάρει η Ευρώπη μέσα από την συνδιαλλαγή της με την Αφρική σε πολιτιστικό επίπεδο; Νομίζω ότι μπορούμε σε επίπεδο πολιτιστικό να δούμε μόνο κοινά χαρακτηριστικά και μάλιστα πράγματα που ίσως έχουν ξεχαστεί. Μετά τη βιομηχανική επανάσταση, με την άφιξη της παγκοσμιοποίησης, που βασικό στόχο είχε να γίνουμε όλοι ίδιοι, ξεχάσαμε βασικά πράγματα, όπως την προσωπική επαφή με τον άλλον, το να είσαι χαρούμενος και να περνάς καλά. Η Αφρική δίνει μια πνοή χαράς, δίνει τα θεραπευτικά της χαρακτηριστικά όπως τα κρουστά, τον χορό, τη μουσική έκφραση. Η επικοινωνία που αντιπροσωπεύει την Αφρική, είναι πέρα από ορθολογιστικά πλαίσια, με θεούς, δαίμονες, μύθους, στοιχεία που χρειάζεται η Ευρώπη. Η εικόνα της Αφρικής είναι η εικόνα του πρώτου ανθρώπου, του πώς ξεκίνησε το ανθρώπινο είδος. Μέσα από τις σπουδές μου στην ιστορία της μουσικής, ανακάλυψα ότι η διαμόρφωση της σύγχρονης δυτικής μουσικής κουλτούρας πήρε πολλά χαρακτηριστικά της από πράγματα που αυτή τη στιγμή μπορούμε να συναντήσουμε στην Αφρική. Αυτή τη στιγμή έχουμε ξεχάσει από που έχουμε ξεκινήσει και η Αφρική μας θυμίζει ακριβώς αυτό, ποια ήταν η αφετηρία μας.
Η παγκοσμιοποίηση έφερε μια πιο ευρεία ανταλλαγή ιδεών με την Αφρική; Μπορεί από τη μια η παγκοσμιοποίηση να βοηθάει στην ανταλλαγή ιδεών, από την άλλη βοήθησε στην περαιτέρω καταπάτηση των εργασιακών δικαιωμάτων, δημιούργησε ένα μοντέλο ζωής πιο αγχώδες με αποτέλεσμα ο άνθρωπος να χάνει την ουσία της ζωής του. Όλο αυτό βλέπω ότι οδηγεί τους ανθρώπους στην ανάγκη να ασχοληθούν με τον χορό, με τα κρουστά, σαν μια μορφή αυτο-ίασης, αυτοθεραπείας, έναν τρόπο να βρεις τον χαμένο σου εαυτό. Ο υλικός κόσμος σε κάνει να νιώθεις άδειος, αναρωτιόμαστε συχνά πυκνά αν ζούμε για να δουλεύουμε και εκεί έρχεται η ανάγκη να έρθεις σε επαφή με το πνεύμα, να πεις θα πάω ένα ταξίδι στην Ινδία να ηρεμήσω.
Μαζί με τον αδερφό σου και με όπλο την αναγνωρισιμότητα σας, προσπαθείτε να βοηθήσετε συμπατριώτες σας να αναδειχθούν πολιτιστικά; Αυτός ακριβώς είναι και ο σκοπός του πολιτιστικού κέντρου, υποστηρίζουμε μετανάστες πρώτης και δεύτερης γενιάς. Έρχονται πολλοί νέοι με φρέσκες ιδέες, τις οποίες ενθαρρύνουμε τεχνικά και εμπειρικά, χωρίς καμία διάθεση καπελώματος. Και μέσα από αυτή τη συνύπαρξη γίνονται αξιόλογες ζυμώσεις. Μας ενδιαφέρει να δώσουμε συμβουλές, μέσα από τη δικιά μας εμπειρία, ή να ανοίξουμε πόρτες που ίσως αυτά τα παιδιά θεωρούσαν ότι δεν μπορούν να τις ανοίξουν.
Τα δικά σας μελλοντικά σχέδια και στόχοι για το ”ANASA”; Να έρθουμε σε επαφή , όσο το δυνατόν, με περισσότερους καλλιτέχνες πρώτης γενιάς μεταναστών, να στηρίξουμε κοινότητες μεταναστών προωθώντας την κουλτούρα τους και κάνοντας έναν πιο εποικοδομητικό διάλογο για το ποια είναι τελικά τα οικουμενικά χαρακτηριστικά που μας ενώνουν όλους. Αναζητούμε ακόμα περισσότερες συνεργασίες με ανθρώπους στον χώρο της αφήγησης, της μουσικής και του θεάτρου.
Στην επόμενη σελίδα ο Μανώλης Αφολάνιο (Mc Yinka)