Συζητώντας με τον διαστημικό επιστήμονα Δρ. Σταμάτη Κριμιζή με αφορμή το ντοκιμαντέρ The Farthest

Μια ξεχωριστή βραδιά που ταξίδεψε τους θεατές στα πέρατα του διαστήματος έλαβε χώρα το Σάββατο 3 Μαρτίου 2018 στην κατάμεστη αίθουσα Ολύμπιον, στο πλαίσιο του επετειακού 20ού Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης.

Μετά την προβολή του ντοκιμαντέρ Το απώτατο σημείο της ανθρωπότητας / The Farthest της Έμερ Ρέινολντς, το οποίο αφηγείται τις συναρπαστικές ιστορίες των ανθρώπων και των συμβάντων πίσω από την ιστορική αποστολή του διάσημου διαστημόπλοιου Voyager, ακολούθησε συζήτηση με τον διακεκριμένο διαστημικό επιστήμονα, σημαντικό στέλεχος της NASA και μέλος της Ακαδημίας Αθηνών Δρ. Σταμάτη Κριμιζή. Τη συζήτηση συντόνισε ο δημοσιογράφος Μάκης Προβατάς.

Πριν  την έναρξη της προβολής, τον λόγο πήρε ο διευθυντής του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης Ορέστης Ανδρεαδάκης, ο οποίος προλόγισε τον εκλεκτό προσκεκλημένο, αναφερόμενος παράλληλα στο θέμα του ντοκιμαντέρ. «Στα τέλη Αυγούστου και στις αρχές Σεπτεμβρίου του 1977, τα διαστημόπλοια Voyager 1 και 2 ξεκίνησαν το μακρινό τους ταξίδι, μεταφέροντας δύο χρυσούς δίσκους με πληροφορίες για τα επιτεύγματα του ανθρώπινου πολιτισμού. Για την επιτυχία αυτής της απίθανης αποστολής εργάστηκαν μανιωδώς πολλοί άνθρωποι κι ένας εξ αυτών ήταν Έλληνας. Θα ήθελα να καλωσορίσω τον Δρ. Σταμάτη Κριμιζή, επικεφαλής της Ομάδας Διαστημικής Φυσικής και Διαστημικών Οργάνων στο Εργαστήριο Εφαρμοσμένης Φυσικής του Πανεπιστημίου Johns Hopkins, καθώς και μέλος της Ακαδημίας Αθηνών», ανέφερε σχετικά.

Τη σκυτάλη πήρε στη συνέχεια ο Δρ. Κριμιζής, ο οποίος δήλωσε αρχικά έκπληκτος από το γεγονός πως η συγκεκριμένη ταινία συμπεριλήφθηκε στο φετινό φεστιβαλικό πρόγραμμα, ενώ δεν παρέλειψε να ευχαριστήσει το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης για την πρόσκληση που του απηύθυνε. Στη συνέχεια, ο ίδιος αναφέρθηκε στον τίτλο του ντοκιμαντέρ, τονίζοντας πως η έννοια του «απώτατου σημείου» είναι μάλλον αόριστη και ασαφής για έναν ανεξοικείωτο με το θέμα θεατή. «Αναλογιστείτε πως το διαστημόπλοιο Voyager 1 βρίσκεται σήμερα σε απόσταση 21,176 δισεκατομμυρίων χιλιομέτρων από τη Γη. Αν πάρουμε ως βάση την αστρονομική μονάδα (πρόκειται για τη μονάδα μέτρησης αποστάσεων εντός του ηλιακού συστήματος), η οποία ισούται με 150 χιλιάδες χιλιόμετρα, υπολογίζουμε πως το Voyager 1 βρίσκεται σε απόσταση 141,5 αστρονομικών μονάδων από τον πλανήτη μας, μια απόσταση σχεδόν ασύλληπτη από τον ανθρώπινο νου. Το Voyager 1 στέλνει σε καθημερινή βάση σήμα στη Γη, το οποίο λαμβάνουμε περίπου 19 ώρες και 37 λεπτά μετά την εκπομπή του. Φανταστείτε ότι το φως του ηλίου φτάνει στη Γη σε περίπου 8,5 λεπτά», διευκρίνισε.

Ακολούθως, ο Δρ. Κριμιζής συνέκρινε το Voyager 1 με ένα μπουκάλι που ταξιδεύει καταμεσής του ωκεανού, μεταφέροντας ένα μήνυμα που στέλνει η ανθρωπότητα στο αχανές σύμπαν, το οποίο θα συνεχίσει να υπάρχει και να ταξιδεύει ακόμη και μετά το τέλος του ανθρώπινου πολιτισμού. Κλείνοντας την αρχική του τοποθέτηση, έκανε αναφορά στην αρχαία ελληνική φράση «Οἵτινές ποτ’ ἔστε χαίρετε! Εἰρηνικῶς πρὸς φίλους ἐληλύθαμεν φίλοι» (Χαίρετε, όποιοι κι αν είστε! Ήρθαμε ειρηνικά ως φίλοι σε φίλους), που περιλαμβάνεται στους χρυσούς δίσκους που βρίσκονται στα Voyager 1 και 2.

Ο συντονιστής Μάκης Προβατάς ρώτησε τον Δρ. Κριμιζή κατά πόσο η ομάδα των επιστημόνων πίσω από τις αποστολές των Voyager 1 και 2 είχε αναγκαστεί να εφεύρει τεχνολογικές πατέντες που προπορεύονταν της τότε εποχής και είχαν το βλέμμα στραμμένο στο μέλλον. «Οι καινοτόμες πατέντες υπάρχουν πολύ πριν από το Voyager, από τα πρώτα κιόλας βήματα του διαστημικού προγράμματος. Σκεφτείτε ότι η πρώτη αποστολή στον Άρη, εν έτει 1965, διέθετε επί της ουσίας μια ψηφιακή κάμερα. Η μεγαλύτερη δυσκολία που αντιμετωπίσαμε στην περίπτωση του Voyager έγκειτο στο ότι μέχρι τότε τα διαστημόπλοια παρέμεναν στο διάστημα για μια περίοδο 8-10 μηνών. Τα δύο Voyager συμπληρώνουν αισίως 40 χρόνια παραμονής στο διάστημα. Εξυπακούεται πως δεν γνωρίζαμε εκείνη την εποχή πώς να κατασκευάσουμε ένα διαστημόπλοιο ικανό να παραμείνει 40 χρόνια στο διάστημα», απάντησε σχετικά ο Δρ. Κριμιζής.

Ο ίδιος παρομοίωσε τους επιστήμονες των διαστημικών προγραμμάτων με εξερευνητές που πασχίζουν να οδηγήσουν την επιστήμη και την τεχνολογία ένα βήμα πιο μακριά. «Έχουμε ως οδηγό τη ριζοσπαστική τομή στην οποία προέβησαν κάποια στιγμή οι πρόγονοί μας, όταν αντιλήφθηκαν πως η θρησκεία οφείλει να διαχωριστεί δια παντός από την επιστήμη και πως ορισμένα φαινόμενα οφείλουν να ερμηνεύονται μέσα από τη λογική και όχι με το τέχνασμα του από μηχανής θεού. Έκτοτε, κάθε φορά που το ανθρώπινο μυαλό κατορθώνει να κατανοήσει λίγο πιο ξεκάθαρα το πώς λειτουργεί η φύση, προκύπτει μια νέα δυναμική που συνεισφέρει στην πρόοδο του πολιτισμού», συμπλήρωσε σχετικά.

Στη συνέχεια, ο Δρ. Κριμιζής εξέφρασε την άποψη πως τα κονδύλια που επενδύονται στην επιστήμη και την έρευνα δεν αποτελούν ποτέ χαμένα χρήματα, καθώς μια κοινωνία που δεν επενδύει σε αυτούς τους τομείς είναι καταδικασμένη να υποθηκεύσει το μέλλον της, αρκούμενη στα όσα έχει βρει έτοιμα. «Οι συχνότητες τις οποίες χρησιμοποιήσαμε για να λαμβάνουμε τα σήματα που εξέπεμπαν τα δύο Voyager είναι οι ίδιες που χρησιμοποιούνται τη σημερινή εποχή στον τομέα της κινητής τηλεφωνίας. Αντιστοίχως, το λογισμικό που επέτρεψε την κωδικοποίηση αυτών των σημάτων αποτελεί πλέον τη βάση για ολόκληρο το οικοδόμημα των τηλεπικοινωνιών. Έχει υπολογιστεί πως τα κονδύλια που δαπανούνται για τη διαστημική έρευνα έχουν απόδοση 8/1», προσέθεσε.

Στο τελευταίο σκέλος της συζήτησης, ο Δρ. Κριμιζής απάντησε σε ερωτήσεις του κοινού, καταθέτοντας αρχικά την άποψή του περί του κατά ποσό υπάρχει περίπτωση να εκπλαγούμε στο εγγύς μέλλον από τα ευρήματα του Voyager 1, το οποίο, ήδη από το 2012, ταξιδεύει εκτός του ηλιακού μας συστήματος. Ο ίδιος σημείωσε πως μάλλον αποκλείεται ένα τέτοιο ενδεχόμενο, καθώς το περιβάλλον στο οποίο ταξιδεύει το Voyager 1 αυτή τη στιγμή είναι μεν αχαρτογράφητο, αλλά οι πληροφορίες που έχουμε για αυτό είναι αρκετά συγκεκριμένες. «Το Voyager 1 ταξιδεύει πλέον στο απόλυτο κενό, ενώ είμαστε σε θέση να υπολογίζουμε τη θέση του με ακρίβεια μέτρου, παρά το ότι βρίσκεται σε απόσταση 21,156 δισεκατομμυρίων χιλιομέτρων από τη Γη. Αν τυχόν υπήρχε οποιαδήποτε πιθανότητα να συναντήσει ένα νέο ουράνιο σώμα, αυτό θα μας ήταν ήδη γνωστό από μετρήσεις που πραγματοποιούνται στη Γη, χάρη σε τηλεσκόπια που έχουν διάμετρο πάνω από 30 μέτρα. Πληροφορίες και δεδομένα θα συνεχίσουμε να συλλέγουμε, αλλά δεν νομίζω πως υπάρχουν στα σκαριά εντυπωσιακές εκπλήξεις», διευκρίνισε σχετικά.

Τέλος, σχολιάζοντας τις δραστηριότητες του Elon Reeve Musk, μεγιστάνα, εφευρέτη και ιδρυτή της εταιρίας SpaceX, o Δρ. Κριμιζής δήλωσε πως τον θεωρεί έναν επιτυχημένο επιχειρηματία, με ταλέντο στο μάρκετινγκ, διευκρινίζοντας όμως ότι οι θεωρίες του Musk περί εποικισμού του πλανήτη Άρη εντός του αιώνα που διανύουμε δεν έχουν την παραμικρή επιστημονική αξιοπιστία, καθώς ένα τέτοιο ενδεχόμενο είναι και θα παραμείνει ανέφικτο, τουλάχιστον με βάση τα σημερινά δεδομένα.

Το νέο βιβλίο του Δρ. Σταμάτη Κριμιζή «Ταξίδι στο ηλιακό σύστημα» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος. Το ντοκιμαντέρ Το απώτατο σημείο της ανθρωπότητας θα βγει στις ελληνικές αίθουσες στις 26 Απριλίου 2018 από την εταιρεία διανομής Filmtrade.