Συμβούλιο της Ευρώπης κατά Ελλάδας: Απάνθρωπη μεταχείριση μεταναστών και pushbacks
Σε έκθεσή της μετά την επίσκεψή της στην Ελλάδα, από τις 21 Νοεμβρίου έως την 1η Δεκεμβρίου 2023 και η οποία δημοσιεύθηκε σήμερα μαζί με την απάντηση των ελληνικών αρχών, η Επιτροπή του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων και της Απάνθρωπης ή Ταπεινωτικής Μεταχείρισης ή Τιμωρίας (CPT) καλεί τις ελληνικές αρχές «να βελτιώσουν τις συνθήκες στα κέντρα κράτησης μεταναστών της χώρας και ιδιαίτερα στα νεόδμητα και χρηματοδοτούμενα από την ΕΕ κέντρα στα νησιά του Αιγαίου, διασφαλίζοντας παράλληλα ότι οι αλλοδαποί υπήκοοι αντιμετωπίζονται με αξιοπρέπεια και ανθρωπιά».
Ο κύριος στόχος της επίσκεψης των μελών της Επιτροπής όπως αναφέρεται ήταν «να εξετάσει τη μεταχείριση των αλλοδαπών που στερούνται την ελευθερία τους βάσει της μεταναστευτικής νομοθεσίας στα προαναχωρησιακά κέντρα κράτησης, σε αστυνομικά τμήματα και συνοριακούς σταθμούς, καθώς και στα νεόδμητα Κλειστά Κέντρα Ελεγχόμενης Πρόσβασης στα νησιά του Αιγαίου, συγκεκριμένα στη Λέσβο, την Κω και τη Σάμο».
«Κατά τη διάρκεια της επίσκεψης, η CPT έγινε και πάλι αποδέκτης πολλών, αξιόπιστων και χωρίς ανακολουθίες καταγγελιών για εσκεμμένη σωματική κακομεταχείριση κρατουμένων αλλοδαπών από αστυνομικούς σε ορισμένα αστυνομικά τμήματα της Αθήνας και στα προαναχωρησιακά κέντρα κράτησης της Αμυγδαλέζας, της Κορίνθου και του Ταύρου (Πέτρου Ράλλη). Αρκετά άτομα ισχυρίστηκαν επίσης ότι υπέστησαν κακομεταχείριση από όργανα του λιμενικού όταν συνελήφθησαν στη θάλασσα. Οι καταγγελίες αφορούσαν κυρίως χτυπήματα με κλομπ και το κοντάκι τουφεκιών, κλωτσιές, γροθιές και χαστούκια, καθώς και λεκτική κακοποίηση και ρατσιστικές προσβολές. Οι ελληνικές αρχές πρέπει να λάβουν πιο σθεναρά μέτρα προκειμένου να μπει ένα τέλος στην κακομεταχείριση των αλλοδαπών που στερούνται την ελευθερία τους» προσθέτει και συνεχίζει:
«Επιπλέον, οι συνθήκες κράτησης των αλλοδαπών εξακολουθούν να είναι κακές. Αυτό συμβαίνει σε πολλά αστυνομικά τμήματα που είναι ακατάλληλα για παραμονή άνω των 24 ωρών. Ειδικότερα, οι ελληνικές αρχές θα πρέπει να κλείσουν το Αστυνομικό Τμήμα Δραπετσώνας και να σταματήσουν την κράτηση ανηλίκων στον ειδικό χώρο κράτησης του Αερολιμένα Αθηνών. Οι συνθήκες σε ορισμένα τμήματα αυτών των δύο εγκαταστάσεων θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι ισοδυναμούν με απάνθρωπη και ταπεινωτική μεταχείριση. Οι συνθήκες διαβίωσης και η μεταχείριση των αλλοδαπών υπηκόων που κρατούνται σε προαναχωρησιακά κέντρα κράτησης θα πρέπει να επανεξεταστούν. Για παράδειγμα, στο κέντρο της Κορίνθου, άτομα κρατούνταν σε κατάσταση αναγκαστικής αδράνειας για έως και 18 μήνες, σε πολύ κακές υλικές συνθήκες, με κακοσυντηρημένους χώρους φιλοξενίας χωρίς μέτρα υγιεινής, οι οποίοι ήταν γεμάτοι κατσαρίδες και κοριούς. Συνέπεια της καταστροφικής κατάστασης στον τομέα της υγείας σε αυτό το κέντρο ήταν ότι σε μεγάλα τμήματα του κρατούμενου πληθυσμού άρχισε να εξαπλώνεται ανοιχτή φυματίωση.
Η CPT αποδοκιμάζει επίσης τα νέα Κλειστά Κέντρα Ελεγχόμενης Πρόσβασης που χρηματοδοτούνται από την ΕΕ στα νησιά του Αιγαίου. Όταν πραγματοποιήθηκε η επίσκεψη, τα κέντρα αυτά δεν κάλυπταν τις βασικές ανάγκες υποδοχής και προστασίας των αιτούντων διεθνή προστασία. Ένας μεγάλος αριθμός ατόμων παρέμενε εκεί, σε κατάσταση στέρησης της ελευθερίας του, ξεπερνώντας κατά πολύ τα χρονικά όρια που προβλέπει η νομοθεσία και χωρίς να επωφελείται από νομικές ασφαλιστικές δικλείδες τηw κράτηση, όπως η πρόσβαση σε δικηγόρο και διερμηνείς. Μόνο ως απάνθρωπες και ταπεινωτικές θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν οι συνθήκες διαβίωσης για πολλά από τα άτομα που συνάντησε η CPT, ειδικά στα κέντρα της Κω και της Σάμου. Για παράδειγμα, σε ορισμένους χώρους φιλοξενίας, έως και οκτώ άτομα διέμεναν σε δωμάτια των 10m2 , πολλά από αυτά ήταν αναγκασμένα να κοιμούνται στο πάτωμα χωρίς καν στρώμα. Αρκετά κοντέινερ ή σκηνές που χρησιμοποιούντο ως κατοικίες ήταν ακατάλληλα για στέγαση ανθρώπων αφού δεν διέθεταν λειτουργικές εγκαταστάσεις υγιεινής, ηλεκτρισμό και θέρμανση. Πολλοί αλλοδαποί υπήκοοι δεν είχαν καν χειμωνιάτικα ρούχα και παπούτσια. Όλα τα άτομα που κρατούνται σε Κλειστό Κέντρο Ελεγχόμενης Πρόσβασης πρέπει να ζουν σε αξιοπρεπείς συνθήκες.
Επίσης, η CPT θεωρεί ότι τα υπερβολικά μέτρα ασφαλείας και η περιττή περίφραξη με αγκαθωτό συρματόπλεγμα καθιστούν αυτά τα κέντρα ακατάλληλα για τη φιλοξενία παιδιών και ευάλωτων ατόμων. Μεγάλος αριθμός ατόμων με ειδικές ανάγκες και ευαλωτότητες κρατούνταν χωρίς κατάλληλη αξιολόγηση ή ιατρικό έλεγχο κατά την άφιξη. Μερικά από αυτά τα άτομα κατήγγειλαν στην αντιπροσωπεία της CPT ακόμα και ότι υπέστησαν σεξουαλική βία ή παρενόχληση από άλλους αλλοδαπούς υπηκόους. Θα πρέπει να ληφθούν μέτρα ώστε τα ευάλωτα άτομα να εντοπίζονται γρήγορα και να βελτιωθεί τόσο η πρόσβασή τους σε υγειονομική περίθαλψη όσο και η ποιότητα αυτής. Κάτι τέτοιο απαιτεί τη σημαντική ενίσχυση των υποστελεχωμένων υγειονομικών ομάδων και την πρόληψη της βίας μεταξύ των ατόμων που φιλοξενούνται στα Κλειστά Κέντρα Ελεγχόμενης Πρόσβασης. Οι ελληνικές αρχές θα πρέπει επίσης να βάλουν ένα τέλος στην κράτηση ασυνόδευτων παιδιών και παιδιών που έχουν χωριστεί από τις οικογένειές τους σε αυτά τα κέντρα.
Για ακόμα μία φορά, η CPT έγινε αποδέκτης αξιόπιστων και χωρίς ανακολουθίες καταγγελιών για άτυπες, συχνά βίαιες, εξαναγκαστικές απομακρύνσεις αλλοδαπών μέσω του Έβρου ή της θάλασσας προς την Τουρκία (pushbacks – επαναπροωθήσεις). Αυτό συνέβη χωρίς να ληφθούν υπόψη οι ατομικές τους περιστάσεις, οι ευαλωτότητές τους ή οι ανάγκες προστασίας τους, αλλά ούτε και ο κίνδυνος κακομεταχείρισης μετά την επαναπροώθησή τους. Οι καταγγελίες αυτές, μερικές από τις οποίες έγιναν πρόσφατα, στις αρχές Νοεμβρίου του 2023, αφορούσαν φερόμενες επιχειρήσεις επαναπροώθησης αλλοδαπών υπηκόων, συμπεριλαμβανομένων ασυνόδευτων παιδιών και παιδιών που έχουν χωριστεί από τις οικογένειές τους. Η έκθεση περιγράφει λεπτομερώς δύο μοτίβα που προέκυψαν στις φερόμενες επαναπροωθήσεις στη στεριά και στη θάλασσα. Για την Επιτροπή, οι πληροφορίες που υπάρχουν επαρκούν για να οδηγηθεί στο συμπέρασμα ότι εξακολουθούν να πραγματοποιούνται βίαιες επαναπροωθήσεις προς την Τουρκία. Εκεί που πρέπει να δοθεί έμφαση τώρα είναι στο να μπει ένα τέλος στις βίαιες, επικίνδυνες και παράνομες επιχειρήσεις επαναπροώθησης στα χερσαία σύνορα και στη θάλασσα. Οι ελληνικές αρχές πρέπει επίσης να διεξάγουν αποτελεσματικές έρευνες για όλες τις καταγγελίες που περιέχουν τέτοιους ισχυρισμούς».
Σύμφωνα με την έκθεση: «Στην απάντησή τους, οι ελληνικές αρχές υπογραμμίζουν ότι οι συνθήκες κράτησης των αλλοδαπών υπηκόων στα αστυνομικά τμήματα και στα προαναχωρησιακά κέντρα κράτησης της χώρας είναι σύμφωνες με τα διεθνή πρότυπα και ότι σχεδιάζονται εργασίες ανακαίνισης μεγάλης κλίμακας σε τρία κέντρα κράτησης. Δίνουν επίσης πληροφορίες σχετικά με τα μέτρα που λαμβάνονται για τη βελτίωση των συνθηκών κράτησης των κρατουμένων μεταναστών στα Κλειστά Κέντρα Ελεγχόμενης Πρόσβασης και για τη βελτίωση της δυνατότητας καταγραφής και τη στελέχωση με υγειονομικό προσωπικό. Σύμφωνα με την Ελληνική Αστυνομία και το Λιμενικό Σώμα, όλοι ενεργούν σε πλήρη συμμόρφωση με τις διεθνείς τους υποχρεώσεις και ιδιαίτερα με την αρχή της μη επαναπροώθησης (non-refoulement) και την προστασία της ανθρώπινης ζωής και αξιοπρέπειας».