Η Μικρή Μόσχα της Καλλιθέας

Αν αποφασίσετε να επισκεφθείτε την Καλλιθέα με τον ΗΣΑΠ, αμέσως με το που περιπατήσετε λίγα μόλις μέτρα έξω από το σταθμό θα σας χαιρετήσει ο «Τσάρος» ή αλλιώς το παντοπωλείο Tsar Market, ένα από τα πιο πρόσφατα «ρωσικά» μαγαζιά που έχουν φυτρώσει στην Καλλιθέα, έχοντας κλείσει πρόσφατα έναν χρόνο λειτουργίας. Η κυρία Βέρα Μοτκίλντα που εργάζεται στο μαγαζί είναι 25 χρόνια στην Ελλάδα και κατάγεται από τη Μολδαβία. Αναλαμβάνει να μας ξεναγήσει στον γαστρονομικό κόσμο των best-sellers προϊόντων που αποτελούν και κάποιες εντελώς κλασικές επιλογές της ρωσικής κουζίνας.

Τα πελμένι είναι τα τορτελίνια της ρωσικής κουζίνας, μεγαλύτερα σε μέγεθος και με φρέσκια ζύμη, τα αγοράζετε κατεψυγμένα. Συνηθίζεται να συνοδεύονται με σμιτάνα: κάτι σαν σάλτσα, γαλακτοκομικό προϊόν αντίστοιχο της κρέμας γάλακτος. Το πιο ενδιαφέρον που μάθαμε από την κυρία Βέρα είναι πως για την παρασκευή του κεφίρ, του πολύ διαδεδομένου στο πρώην ανατολικό μπλοκ ξινόγαλου, μαζί με γάλα στη ζύμωση χρησιμοποιείται και μανιτάρι. Στο Tsar (όπως και στα υπόλοιπα καταστήματα τροφίμων που επισκεφθήκαμε) θα βρείτε προϊόντα κι από άλλες χώρες της πρώην ΕΣΣΔ, όπως μολδαβέζικα κρασιά.

Οι Ρώσοι αγαπούν τα αλλαντικά (και κυρίως τα λουκάνικα) πολύ περισσότερο από τα τυριά, όπως παρατηρήσαμε και στα ψυγεία του ντελικατέσεν-μίνι μάρκετ Gastronom, στα οποίο θα βρείτε τα εξίσου δημοφιλή, σολωμό και χαβιάρι. Ως γνήσια τυρολάγνα, δεν μπορώ να μην ρωτήσω τι τυριά τρώνε πίσω στην πατρίδα την κυρία Βασιλική Παπαδοπούλου, με καταγωγή από το Καζακστάν αλλά και την Τουρκία, που μας υποδέχτηκε στο μαγαζί. Δύο τυριά είναι λοιπόν αυτά που υπάρχουν: φέρουν τα εντελώς απλά ονόματα «ρώσικο» και «ποντιακό» τυρί. Πάντως, εκτός από τα φαγώσιμα, αυτό στο οποίο δύσκολα δεν θα πέσει το μάτι σου μέσα στο Gastronom είναι ένα κρεμαστό αξεσουάρ τοίχου με το «Πάτερ Ημών» στην μια πλευρά στα ρωσικά και στην άλλη στα ελληνικά. Othodox brothers, σαν να λέμε…

Δημοφιλής γεύση στο ρώσικο τραπέζι είναι και το τουρσί, όπως μας εξηγεί ο κύριος Γεώργιος Γκελτσαλής, Πόντιος που ήρθε στην Ελλάδα πριν 30 χρόνια από την περιοχή της Μαύρης Θάλασσας και διατηρεί τα τελευταία 12 το μοναδικό ρώσικο σούπερ μάρκετ της Καλλιθέας, το περίφημο Mockba (Μόσχα). Εδώ θα βρείτε μια μεγαλύτερη ποικιλία των προϊόντων από τα οποία πήραμε μια γεύση στις δύο προηγούμενες στάσεις μας, ενώ τα παραδοσιακά βουτήματα, που συνηθίζουν να τρώνε για πρωινό στη Ρωσία, έχουν την τιμητική τους.  

Ακριβώς δίπλα από το Gastronom, στον κεντρικό δρόμο της Ελευθερίου Βενιζέλου, βρίσκεται το βιβλιοπωλείο Arbat, το οποίο θα πήγαινα στοίχημα ότι «ήταν πάντα εκεί» (είναι τα τελευταία 20 χρόνια οπότε κάπως λογικό). Η ιδιοκτήτρια Ειρήνη Κακαφίκα μας ενημερώνει ότι τo όνομά του το παίρνει από έναν από τους μεγαλύτερους πεζοδρόμους του ιστορικού κέντρου της Μόσχας κι έναν από τους παλαιότερους που υπάρχουν μέχρι και σήμερα, μιας και χρονολογείται από τον 15ο αιώνα.

Πριν δούμε αναλυτικότερα τι υπάρχει στα ράφια του βιβλιοπωλείου, το βλέμμα πέφτει αναπόφευκτα στα… παράπλευρα αντικείμενα. Και πως να μην, άλλωστε, όταν έχει από μπλούζες με την κλασική φωτογραφία του Πούτιν να καβαλάει αγέρωχος μια αρκούδα, αλλά και κούπα με το πρόσωπό του (αντικείμενα που θα πήγαινες στοίχημα πως προέρχονται από το merch κάποιου meme site), μέχρι λούτρινα αρκουδάκια που θυμίζουν τον Μίσα (μασκότ των Ολυμπιακών Αγώνων του 1980), CD με ρώσικη μουσική, και φυσικά μπάμπουσκες. 

Για τις τελευταίες, η ιδιοκτήτρια του μαγαζιού φροντίζει να μας εξηγήσει πως είναι λίγες στο ράφι την μέρα που επισκεφθήκαμε το Arbat γιατί, στο τέλος της σχολικής σεζόν οι μαθητές συνηθίζουν να τις παίρνουν ως δώρο στους δασκάλους τους. Κι αν αναρωτιέστε ποιοι μαθητές, η απάντηση είναι οι Έλληνες που μαθαίνουν ρωσικά, βασικός κιόλας λόγος που τους φέρνει στο βιβλιοπωλείο που ειδικεύεται και στα βιβλία εκμάθησης -μάλιστα, για να βάλουμε άλλη μια πινέζα στα χρώματα της ρωσικής σημαίας στην Καλλιθέα, να αναφέρουμε πως τα τελευταία χρόνια στο Πάντειο Πανεπιστήμιο (που βρίσκεται στην Καλλιθέα) γίνονται μαθήματα ρωσικής γλώσσας. Κατά τ’ άλλα, στα ράφια του βιβλιοπωλείου μπορεί κανείς να παίξει το παιχνίδι «κερδίζει όποιος βρει τα περισσότερα κλασικά βιβλία με κυριλλικό αλφάβητο στο εξώφυλλο».

Είναι κάτι σαν παγκόσμια σταθερά το ότι «νηστικό αρκούδι δεν χορεύει» (ο Μίσα λογικά θα συμφωνούσε σε αυτό) γι’ αυτό και η επόμενη στάση μας δεν θα χορτάσει το πνεύμα αλλά το σώμα. Το Emigrand είναι κι αυτό ένα από τα πρόσφατα μαγαζιά που άνοιξαν στην Καλλιθέα, μετρώντας δύο χρόνια λειτουργίας, και οι ιδιοκτήτες του έρχονται από την Γεωργία. Επί της Φιλαρέτου, και πολύ κοντά στην κεντρική αγορά της Καλλιθέας, μοιάζει (και είναι) μικροσκοπικό αλλά αποδεικνύεται αρκούντως χορταστικό. Στην βιτρίνα του θα βρείτε πλακέ ψωμιά σε σχήμα λαγάνας, πολύ πιο αφράτα όμως σε υφή και πιτούλες που μοιάζουν με πιροσκί αλλά δεν είναι τόσο βαριές μιας και είναι ψημένες κι όχι τηγανισμένες. Με κοτόπουλο, πατάτα, αυγό, τυρί, σπανάκι, μανιτάρια, κιμά, διαλέξτε χωρίς επιφύλαξη την αγαπημένη σας γεύση, είναι όλες πεντανόστιμες.

Πραγματικά θα μπορούσαμε να χαζεύουμε για πολλή ώρα τον φούρνο του Emigrand αν δεν έπρεπε να συνεχίσουμε στους επόμενους σταθμούς του ρεπορτάζ. Το ότι είναι σαν ένα τεράστιο στρογγυλό πιθάρι δεν είναι ο βασικός λόγος. Όσο η διαδικασία του ψησίματος: τα ψωμιά και οι πίτες κολλιούνται σαν βδέλλες στα τοιχώματά του και ψήνονται από τη φωτιά που καίει στο κέντρο. Αδύνατο να μην χαζέψεις τη διαδικασία περιμένοντας πότε θα ξεκολλήσουν οι βεντουζαρισμένες ζύμες, αδιαφορώντας για τη συνέχεια του ψησίματος. 

Σε γενικές γραμμές, έχουν γίνει μόνο κάποιες αναγκαίες προσαρμογές στον τρόπο που εκτελούνται στην Ελλάδα οι παραδοσιακές συνταγές της κουζίνας της ΕΣΣΔ. Οι βασικότερες έχουν να κάνουν, σωστά μαντέψατε, με το πιο ζεστό κλίμα της χώρας μας. Για παράδειγμα, στην Ελλάδα είναι αδύνατο να χρησιμοποιηθεί λαρδί στο τηγάνισμα, όπως εξηγεί η Δέσποινα Χρηστίδου, Πόντια του Καζακστάν που βρίσκεται πίσω από το εστιατόριο Πρεμιέρα. Μας κάνει και λίγο μάθημα γαστρονομικής γεωγραφίας, εντοπίζοντας τις διαφορές ανάμεσα στις τοπικές κουζίνες των πρώην σοβιετικών δημοκρατιών. Όσο ανεβαίνουμε πιο βόρεια, τόσο πιο βαριά και καυτερή γίνεται η κουζίνα και τόσο περισσότερο η βότκα ρέει άφθονη. Επίσης, την κλασική ρώσικη σαλάτα, σπάνια θα την πετύχετε φτιαγμένη με τον ίδιο τρόπο από την μια περιοχή στην άλλη.

Στην Πρεμιέρα θα πάρετε μια καλή γεύση από την πατροπαράδοτη ρωσική κουζίνα. Τουτέστιν, τα πελμένι και τα σασλίκ (δηλαδή τα ρώσικα καλαμάκια, περίπου διπλάσια από τα «δικά μας» σε μέγεθος και με διάφορα λαχανικά ανάμεσα στις χοιρινές μπουκίτσες) έχουν την τιμητική τους. Θα βρείτε και ποικιλία από σαλάτες του μαγαζιού, που μπορείτε να απολαύσετε είτε στον εσωτερικό χώρο του που θυμίζει παλιό αρχοντικό σαλόνι, είτε στην μεγάλη εξωτερική αυλή, όσο κάποιος κλασικός Ρώσος συνθέτης ακούγεται από τα ηχεία. 

Για το τέλος αυτής της μικρής διαδρομής κρατήσαμε άλλο ένα μαγαζί που μοιάζει σαν να ήταν πάντα εκεί. Μετρά άλλωστε ιστορία μισού αιώνα. Οι Ρωσίδες είναι ένα μικροσκοπικό σουβλατζίδικο στη συμβολή των οδών Αναγνωσταρά και Γρυπάρη και δύσκολα θα το βρει κανείς αν δεν πάει «μιλημένος», η μόνη ταμπέλα που έχει άλλωστε γράφει «Σουβλάκια-Πιροσκί». Από ό,τι μας λέει πάντως η κυρία Άννα Στεφανίδου, φυσιογνωμία που όλοι όσοι μένουν στη γειτονιά γνωρίζουν, αλλά ακόμη κι αν δει κάποιος για πρώτη φορά δύσκολα ξεχνάει, η πελατεία της είναι κυρίως από άλλες περιοχές. Όταν την επισκεφθήκαμε άλλωστε, δύο καλοντυμένοι και κοστουμαρισμένοι κύριοι που απολάμβαναν το γρήγορο, αν και λουκούλειο ,γεύμα τους έξω από το μικροσκοπικό μαγαζί έμοιαζαν για τέτοιοι «περαστικοί».  

Το μαγαζί το πήρε από δύο κυρίες από το Ουζμπεκιστάν που το είχαν πριν (εξ’ ου και «Οι Ρωσίδες»…) και το τρέχει από το 1990 ακούραστα και με ένα πλατύ χαμόγελο. Σε αυτό θα βρείτε αυτό που λέμε λίγα και καλά. Δηλαδή πιροσκί με πατάτα, τυρί και κιμά και τυλιχτό σουβλάκι με χοιρινό καλαμάκι ή μπιφτέκι. Ο άσσος στο μανίκι όμως σε αυτό το σουβλάκι είναι η ελαφρώς καυτερή κόκκινη σάλτσα του. Μην ρωτήσετε τη συνταγή, είναι το μυστικό που κληρονόμησε η κυρία Άννα από τις προκατόχους…

Φροντίστε όμως αν βρεθείτε βράδυ στην Καλλιθέα να πάρετε από εκεί ένα τυλιχτό στο χέρι. Κι άλλα δύο για το σπίτι…