Αστερόσκονη

To the Stars by Oh_You_Pretty_Things on Mixcloud

Η παρατήρηση ήταν ανέκαθεν το σημαντικότερο επιστημονικό εργαλείο του ανθρώπου. Παρακολουθώντας τον κόσμο γύρω μας, αρχίσαμε να αντιλαμβανόμαστε τους μηχανισμούς του. Σταδιακά, αποκτήσαμε συνείδηση μέσα στον κόσμο και, μόλις αυτοανακηρυχθήκαμε «βασιλιάδες» του, την χάσαμε. Αν κατανοήσουμε πως στο μάταιο τούτο κόσμο δεν είμαστε το κέντρο της προσοχής, ούτε το κέντρο του σύμπαντος, τότε ίσως μπορέσουμε να απελευθερωθούμε από τα ασφυκτικά δεσμά της ύπαρξής μας. Στην πραγματικότητα, έχουμε μια πολύ βαθύτερη και λιγότερο εγωκεντρική σχέση με το χώρο και το χρόνο που μας περιβάλλει. Ο αστρονόμος Carl Sagan έλεγε πως είμαστε ένας τρόπος για το σύμπαν να κατανοήσει τον εαυτό του. Αυτή του η ποιητική προσέγγιση ίσως να μην απέχει πολύ από την πραγματικότητα, αφού μια από τις κλασικές του φράσεις ήταν το: “Είμαστε φτιαγμένοι από αστερόσκονη”.

Μια άλλη γνωστή φράση του δραστήριου αστρονόμου είναι το “billions upon billions” που  χρησιμοποιούσε για να δείξει πόσο πολλά αστέρια υπάρχουν. Αν και μάλλον έκανε εκπτώσεις.

Αστερόσκονη από αστέρια όπως ο VY Canis Majoris, που είναι κατά πάσα πιθανότητα το μεγαλύτερο αστέρι που έχει παρατηρηθεί. Βρίσκεται στον αστερισμό του Μέγα Κύωνος όπως μαρτυρά το όνομα του. Έχει διάμετρο περίπου 2 δισεκατομμύρια χιλιόμετρα. Ένα επιβατικό αεροπλάνο που κάνει το γύρο της Γης σχεδόν σε 60 ώρες, με ταχύτητα 900 χιλιόμετρα την ώρα, θα έκανε το γύρω αυτού του αστεριού σε χίλια χρόνια. Παρ’ όλα αυτά δεν είναι το φωτεινότερο αστέρι. Αν και από τη Γη το πιο φωτεινό αστέρι που βλέπουμε στον ουρανό είναι ο Σείριος, που επίσης βρίσκεται στο Μέγα Κύων, στην πραγματικότητα το φωτεινότερο αστέρι έχει όνομα που μοιάζει να ανήκει σε ρομπότ από το Star Wars: R136a1. Είναι σχεδόν 9 εκατομμύρια φορές φωτεινότερο από το δικό μας άστρο, τον Ήλιο. Όμως ο Ήλιος δεν θεωρούνταν πάντα αστέρι. Στην αρχαία Ελλάδα κατατασσόταν μαζί με τους υπόλοιπους ορατούς πλανήτες καθώς και τη Σελήνη. Κι αυτό γιατί οι αρχαίοι αστρονόμοι είχαν στη διάθεσή τους πρωτόγονη και πολύ περιορισμένη τεχνολογία για να παρατηρούν τον ουρανό: τα μάτια τους. Έτσι για αυτούς ό,τι πλανιόταν στον ουρανό και ήταν φωτεινό, ήταν πλανήτης. Δηλαδή και ο Ήλιος και η Σελήνη αλλά όχι η Γη. Χρειάστηκε να περάσουν κοντά 2.000 χρόνια μέχρι να φτιάξουν οι Ολλανδοί το πρώτο τηλεσκόπιο αλλά μόλις ένα μήνα για το Γαλιλαίο να τους αντιγράψει για να φτιάξει το δικό του, και να αλλάξει το μοντέλο του Ηλιακού μας συστήματος κατατάσσοντας σωστά τον Ήλιο σαν αστέρι, τη Γη σαν πλανήτη και τη Σελήνη σαν δορυφόρο.

Στο ορατό από τη Γη σύμπαν και μόνο, υπάρχουν περίπου επτάκις εκατομμύρια αστέρια, και αυτός είναι ένας αριθμός με 24 μηδενικά. Υπάρχουν περισσότερα αστέρια από όλους τους κόκκους άμμου σε όλες τις παραλίες της Γης μαζί. Περισσότερα αστέρια από όλες τις λέξεις και τους ήχους που έχουν ξεστομίσει όλοι οι άνθρωποι που έχουν ζήσει σε αυτόν τον πλανήτη και ακόμα κάθε δευτερόλεπτο που περνά γεννιούνται χίλιοι Ήλιοι κάπου στο σύμπαν. Κι όμως με γυμνό μάτι ο άνθρωπος μπορεί να δει  5.000 από αυτά στο νυχτερινό ουρανό και μάλιστα κάθε φορά που κοιτάζει, τα μισά μόνον είναι ορατά αφού τα υπόλοιπα είναι κρυμμένα πίσω από τη Γη, κάτω από το έδαφος και την οπτική γωνία του ανθρώπου. Όμως 2.500 χιλιάδες αστέρια σε μία καθαρή νύχτα και μακριά από τα φώτα της πόλης φτιάχνουν μία πολύ επιβλητική και μυστηριώδη ταπετσαρία φωτός στον ουρανό. Μοιραία ο άνθρωπος από πολύ νωρίς έδειξε το θαυμασμό και το σεβασμό που του ενέπνεε αυτό το φωτεινό πέπλο που είναι απλωμένο πάνω από το κεφάλι του. Αρχικά τα αστέρια συμμετείχαν στις θρησκευτικές τελετές του, αργότερα κάπου ανάμεσα τους ζούσαν οι θεοί και πιο ύστερα συγκροτήθηκαν σε αστερισμούς, πήραν τη μορφή λιονταριού, αρκούδας ή αλεπούς, έγιναν μέρος της μυθολογίας με θεόπνευστες ονομασίες, πραγματοποιούσαν ευχές αν τύχαινε κανένα από αυτά να ξεκολλήσει από την ταπετσαρία και να πέσει (φυσικά η ταπετσαρία είναι καλοφτιαγμένη και τα αστέρια δεν πέφτουν, παρά πρόκειται για μικροσκοπικούς μετεωρίτες που καίγονται στην ατμόσφαιρα της Γης) και διηγούνταν τα μελλούμενα και τις ιστορίες των ανθρώπων μέσα από ζωδιακούς κύκλους. Κι όμως καθόλου δεν άργησαν οι άνθρωποι να βρουν πιο χρήσιμες ιδιότητες των αστέρων για τις γήινες δραστηριότητές τους. Εκτός από προβλέψεις για τις προθέσεις των θεών και τις τύχες των ανθρώπων, η θέση του Ήλιου σε σχέση με το αστρικό φόντο πάνω στο οποίο φαίνεται να κινείται από τη Γη, ήταν μια πολύ αξιόπιστη βάση για ημερολόγια τα οποία φάνηκαν πολύ χρήσιμα στις αγροτικές ασχολίες και την πρόβλεψη των πλημμυρών. Ακόμα και το σημερινό σχεδόν παγκόσμιο Γρηγοριανό ημερολόγιο, είναι βασισμένο στη σχέση της Γης με το πιο κοντινό της άστρο, τον Ήλιο. Εκτός από το ημερολόγιο, τη ζεστασιά, τις εποχές και το φως που μας προσφέρει ο Ήλιος, είναι και η ζωοδόχος δύναμη που κάνει την ύπαρξη της ζωής εφικτή. Η φωτοσύνθεση και η γεωθερμική ενέργεια που χωρίς αυτόν θα ήταν αδύνατη, δεν είναι τα μόνα αγαθά που μας προσφέρει το αστέρι μας.

 Στην επόμενη σελίδα: είμαστε όλοι αστερόσκονη, κυριολεκτικά