Διεθνές Ινστιτούτο Τύπου: Ο έλεγχος των ελληνικών ΜΜΕ και η διαπλοκή
Την διαρκή συρρίκνωση της ελευθερίας των ελληνικών ΜΜΕ, όπως και την πολιτική και επιχειρηματική χειραγώγησή τους, διαπιστώνει το Διεθνές Ινστιτούτο Τύπου, που έδωσε στη δημοσιότητα την έκθεσή του με τίτλο «Media capture in Greece: Entanglement of the fourth estate» (Ο έλεγχος των ελληνικών ΜΜΕ και η διαπλοκή στην τέταρτη εξουσία).
«Ο έλεγχος και η κατάχρηση των μέσων ενημέρωσης για την εξυπηρέτηση συμφερόντων, είτε πολιτικών είτε επιχειρηματικών, είναι ένα θέμα βαθιάς ανησυχίας για όλους όσοι πιστεύουν στην ισχυρή, ανεξάρτητη δημοσιογραφία. Οι δημοσιογράφοι υπάρχουν για να υπηρετούν το κοινό, όλα τα άλλα είναι δημόσιες σχέσεις ή προπαγάνδα. Ελπίζουμε ότι αυτή η έκθεση χρησιμεύει για να ρίξει φως στο πλέγμα των πολιτικών και εταιρικών διασυνδέσεων που προσπαθούν να ελέγξουν και να περιορίσουν την ανεξαρτησία της ελληνικής δημοσιογραφίας» δήλωσε ο επικεφαλής Ευρωπαϊκής Προάσπισης και Προγραμμάτων του Διεθνούς Ινστιτούτου Τύπου (IPI), Oliver Money-Kyrle, σχολιάζοντας την έκθεση για το ελληνικό μιντιακό τοπίο.
Η έκθεση του IPI για την Ελλάδα αποτυπώνει συνοπτικά την ιστορία των μέσων ενημέρωσης από το 1989 και μετά, φτάνοντας στο σημερινό μιντιακό τοπίο και τη δολοφονία του Γιώργου Καραϊβάζ, το σκάνδαλο των υποκλοπών, τις καταχρηστικές αγωγές (SLAPPs) και τις νομικές απειλές κατά μέσων ενημέρωσης και δημοσιογράφων, με επιζήμιες συνέπειες για την ελληνική δημοκρατία.
Σύμφωνα με το Διεθνές Ινστιτούτο Τύπου, οι άμεσες προκλήσεις που καλούνται να αντιμετωπίσουν τα ΜΜΕ εδράζονται σε βαθύτερα ιστορικά και συστημικά ζητήματα, όπως ένα προβληματικό τοπίο για την ανεξάρτητη δημοσιογραφία, αδύναμος πλουραλισμός των μέσων ενημέρωσης, παρατεταμένες οικονομικές απειλές για τη βιωσιμότητά τους, παγιωμένη «άλωση» των ιδιωτικών μέσων ενημέρωσης από ισχυρές οικογένειες και ιδιοκτήτες με επιχειρηματικά συμφέροντα και χαμηλά επίπεδα εμπιστοσύνης του κοινού στα μέσα ενημέρωσης.
Μεταξύ άλλων, το IPI διαπιστώνει ότι η καθοδική πορεία της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης στην Ελλάδα μεταξύ 2020-2023 συμπίπτει με την εκλογή του κεντροδεξιού κόμματος της Νέας Δημοκρατίας με επικεφαλής τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη το 2019. Ενώ η ελευθερία των μέσων ενημέρωσης αντιμετώπιζε σοβαρές προκλήσεις υπό την προηγούμενη κυβέρνηση υπό τον ΣΥΡΙΖΑ, το κλίμα επιδεινώθηκε περαιτέρω υπό την διακυβέρνηση της ΝΔ.
Ενδεικτικά, η έκθεση αναφέρεται και στην περίοδο της πανδημίας, για την οποία καταγράφει αυξημένο αριθμό επιθέσεων σε δημοσιογράφους που κάλυπταν διαμαρτυρίες σχετικές με την υγεία, χειραγώγηση της κρατικής διαφήμισης για την επιβράβευση μέσων ενημέρωσης που θεωρούνταν κοντά στην κυβέρνηση και περαιτέρω υπονόμευση της οικονομικής κατάστασης των ελληνικών μέσων ενημέρωσης.
Τα βασικά συμπεράσματα της έκθεσης για την Ελλάδα είναι τα εξής:
- Η τοξική αλληλεξάρτηση των μέσων ενημέρωσης, του κράτους και των τραπεζών είναι χωρίς ρυθμιστικό πλαίσιο και ανεξέλεγκτη, παρά τις μέτριες προσπάθειες βελτίωσης της κατάστασης τα τελευταία χρόνια
- Η αδύναμη ή ανύπαρκτη ρύθμιση του τοπίου των μέσων ενημέρωσης κατά τις προηγούμενες δεκαετίες, σε συνδυασμό με τη μερική έλλειψη επωφελούς ιδιοκτησίας των μέσων ενημέρωσης, συνέβαλαν επίσης στην «αιχμαλωσία» των μέσων ενημέρωσης κατά τις προηγούμενες δεκαετίες.
- Η χρήση της κρατικής χρηματοδότησης χρησιμοποιήθηκε ιστορικά ως όπλο της κυβέρνησης για να επηρεάσει τα μέσα ενημέρωσης: ο αντίκτυπος των κυβερνητικών μεταρρυθμίσεων εδώ δεν έχει ακόμη φανεί.
- Η ιδιωτική διαφήμιση και τα τραπεζικά δάνεια δημιουργούν ένα τοπίο όπου η χρηματοπιστωτική εξάρτηση θέτει την ανεξαρτησία της δημοσιογραφικής σύνταξης σε υψηλό κίνδυνο συμβιβασμού.
- Τα ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης προσπαθούν να κερδίσουν την εμπιστοσύνη του κοινού μέσω ερευνητικών ρεπορτάζ, παρά την έντονη πολιτική και οικονομική πίεση, αλλά στερούνται προβολής και επιρροής.
- Ένα μικρό ποσοστό των δημοσιογράφων που εργάζονται σε μεγάλα μέσα ενημέρωσης προσπαθούν να καλύψουν υποθέσεις διαφάνειας και διαφθοράς, αν και η αυτολογοκρισία είναι συνολικά υψηλή.
- Παρόλο που η ΕΡΤ έχει σταθεροποιηθεί μετά από χρόνια κρίσης και έχει αποκτήσει έναν λιγότερο κομματικό χαρακτήρα, τόσο αυτή όσο και το Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων εξακολουθούν να υπόκεινται σε πολιτικό έλεγχο και επιρροή.
Αυτοί οι αλληλεπικαλυπτόμενοι παράγοντες συνθέτουν ένα οικοσύστημα μέσων ενημέρωσης που παρουσιάζει πολλαπλές μορφές «ομηρίας» και ελέγχου, των οποίων τα επίπεδα ποικίλλουν. Από τα τέσσερα στοιχεία της αιχμαλωσίας των μέσων ενημέρωσης που αξιολογούνται στην παρούσα έκθεση, αυτή των ιδιωτικών μέσων ενημέρωσης στην Ελλάδα είναι μακράν η πιο εδραιωμένη.
Τα υψηλά επίπεδα συγκέντρωσης των παραδοσιακών μέσων ενημέρωσης στα χέρια πλούσιων οικογενειών και εφοπλιστών με ποικίλες πολιτικές διασυνδέσεις με τα πολιτικά κόμματα, και ειδικότερα με το κόμμα της Νέας Δημοκρατίας, έχουν συμβάλει σημαντικά στην παρούσα κατάσταση των μέσων ενημέρωσης όπου αν και υπάρχει μεγάλος αριθμός τίτλων μέσων ενημέρωσης, ο πραγματικός πλουραλισμός είναι αδύναμος και η ανεξάρτητη δημοσιογραφία που επιτελεί τον ρόλο του παρατηρητή έχει ωθηθεί στο περιθώριο. Ένας νέος νόμος που αποσκοπεί στην ενίσχυση της διαφάνειας της ιδιοκτησίας των μέσων ενημέρωσης κρίνεται θετικά, ωστόσο η αποτελεσματικότητά του μπορεί να βελτιωθεί. «Ο πλήρης αντίκτυπος αυτού του νόμου μένει να φανεί» αναφέρει στα συμπεράσματά του το Διεθνές Ινστιτούτο Τύπου.
Ολόκληρη η έκθεση του Διεθνούς Ινστιτούτου Τύπου που επιμελήθηκε η ανεξάρτητη δημοσιογράφος Δανάη Μαραγκουδάκη εδώ