Αποδεικνύεται και επιστημονικά ότι «η μουσική είναι η παγκόσμια γλώσσα του ανθρώπινου είδους»;

Είτε πρόκειται για τραγούδια ερωτικά είτε για χορευτικά είτε για νανουρίσματα, όλα τα είδη μουσικής μοιράζονται τα ίδια δομικά στοιχεία, σύμφωνα με έρευνα. Στην πραγματικότητα, δημιουργούμε μελωδίες χρησιμοποιώντας όλοι τις ίδιες απλές βάσεις, γεγονός που δείχνει ότι οι άνθρωποι ενδέχεται να διαθέτουν ένα είδος έμφυτης “γραμματικής” για τη μουσική.

Η εμπειρική διερεύνηση του συγκεκριμένου ζητήματος ήταν ιδιαίτερα δύσκολη, γιατί η μέχρι σήμερα έρευνα συχνά επικεντρωνόταν σε διαφορετικούς πολιτισμούς και μουσικά περιεχόμενα. Ο Σάμιουελ Μιρ από το Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ και συνεργάτες του αποφάσισαν να χρησιμοποιήσουν επιστημονικά δεδομένα για να καταλάβουν τα κοινά και τα διαφορετικά στοιχεία στη μουσική ανά τον κόσμο.

Οι μελετητές δημιούργησαν μια βάση δεδομένων που περιλάμβανε περίπου 5.000 λεπτομερείς περιγραφές τραγουδιών και τις παρουσιάσεις τους σε 60 διαφορετικές ανθρώπινες κοινωνίες. Στη συνέχεια ανέπτυξαν μια νέα βάση δεδομένων για να αναλύσουν τις ηχογραφήσεις που είχαν πάρει από τέσσερις τύπους μουσικής από 30 διαφορετικές περιοχές που περιλάμβαναν χορευτικά τραγούδια, τραγούδια για τελετουργίες (π.χ. κηδείες, γάμους κλπ), ερωτικά τραγούδια και νανουρίσματα. Ο Λουκ Γκοβάλσκι από το Πανεπιστήμιο της Πενσιλβάνια ονόμασε αυτή τη βάση δεδομένων “Η Φυσική Ιστορία του Τραγουδιού” (Natural History of Song). Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν αποκλειστικά τραγούδια που είχαν και φωνή (στίχους), διότι η φωνή είναι ένα μουσικό όργανό κοινό σε όλους τους πολιτισμούς. Οι κοινωνίες ήταν κατά κύριο λόγο μικρές και οι ερευνητές πίστευαν ότι αυτές αναπαριστούν την πολιτισμική ποικιλότητα σε όλο τον κόσμο.

Όχι μόνο η μουσική ήταν παρούσα σε όλες τις κοινωνίες που οι συντάκτες μελέτησαν αλλά ξεχωριστά μουσικά μοτίβα αναδύθηκαν. Για παράδειγμα, τα τραγούδια που χρησιμοποιούνταν σε παρόμοιες περιστάσεις μοιράζονταν και παρόμοια χαρακτηριστικά. Τα τραγούδια που χρησιμοποιούνταν σε τελετουργίες είχαν πιο επαναληπτικό χαρακτήρα από τα χορευτικά τραγούδια και τα τελευταία ήταν πιο γρήγορα και πιο ρυθμικά από τα νανουρίσματα.

Αλλά η σημαντικότερη ανακάλυψη ήταν ότι όλοι οι πολιτισμοί είχαν μελωδίες που επικεντρώνονταν γύρω από έναν βασικό τόνο. Για παράδειγμα, η χρήση της νότας ντο αρχή του τραγουδιού “Twinke, twinke little star” σημαίνει ότι χρησιμοποιούνται νότες της μείζονος κλίμακας του ντο. Σε ένα τονικό τραγούδι, όπως αυτό η νότα ντο δίνει σε αυτούς που ακούνε αυτού του είδους τη μουσική μια αίσθηση σταθερότητας και οικειότητας – είναι συχνά η νότα με την οποία τελειώνει ένα τραγούδι.

Όταν ο Μιρ και οι συνεργάτες του ζήτησαν από μελετητές μουσικής να ακούσουν τα τραγούδια που είχαν επιλέξει στο πλαίσιο της έρευνας, αυτοί τα ταξινομούσαν με βάση την τονικότητα και ένας αλγόριθμος στον οποίο οι ερευνητές είχαν περιλάβει ηχογραφήσεις από αυτά τα τραγούδια περοέβλεψε με ακρίβεια την τονικότητα με βάση την οποία είχαν κάνει την ταξινόμηση και οι μελετητές μουσικής.

“Με τον τρόπο που οι γλωσσολόγοι όλου του κόσμου έχουν ένα κοινό σύνολο φωνημάτων, το ίδιο συμβαίνει και με τις μελωδίες. “Όπως όλες οι λέξεις του κόσμου δημιουργούνται με βάση αυτό το μικρό σύνολο φωνημάτων έτσι και όλες οι μελωδίες μπορούν να δημιουργηθούν από ένα μικρό σύνολο από νότες” είπε ο Β. Τέκουμσεχ Φιτς, από το Πανεπιστήμιο της Βιέννης στην Αυστρία.

Κατά τους ερευνητές, αυτό είναι ίσως μια ένδειξη ότι οι άνθρωποι έχουν μια κοινή “μουσική γραμματική”, ακριβώς σαν την κοινή γλωσσική γραμματική που πιστεύεται πως έχουμε.

“Τα ευρήματα αυτά υποστηρίζουν ότι υπάρχει βιολογική βάση σταθερή σε όλους τους ανθρώπους αλλά αναπαρίσταται διαφορετικά σε διαφορετικούς πολιτισμούς”, κατέληξε ο Φιτς.

Αυτό που είναι βέβαιο είναι πως η μουσική διαπερνά την κοινωνική ζωή με παρόμοιο τρόπο σε όλο τον κόσμο. Για τον ανθρωπολόγο Μάρβιν Σινγκ του τμήματος Εξελικτικής Βιολογίας του Χάρβαρντ τα ευρήματα της μελέτης δείχνουν πως τα μουσικά μοτίβα είναι κοινά γιατί δημιουργούνται πάνω σε κοινές ψυχολογικές βάσεις. Από την άλλη ο Μιρ υποστηρίζει περισσότερο την άποψη της “μουσικής γραμματικής”.

Η μελέτη αυτή , που δημοσιεύτηκε στην επιστημονική επιθεώρηση “Science”, είναι η πρώτη που μετά από 200 χρόνια επιχείρησε να διερεύνηση αν η ρήση “Η μουσική είναι η παγκόσμια γλώσσα του ανθρώπινου είδους” (του Χένρι Γουόντσγουορθ Λονγκφέλοου) συνιστά ένα απλό κλισέ ή αν έχει κάποια επιστημονική βάση.