Το εκπληκτικό δίδυμο της σύγχρονης τέχνης, οι Gilbert & George, ξεδιπλώνουν το έργο τους στο Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος

Δύο από τους πιο σημαντικούς σύγχρονους καλλιτέχνες, το διάσημο δίδυμο Gilbert & George, ξεδιπλώνει την καλλιτεχνική του δράση και αναπτύσσει τη θεωρία του απόψε, Τετάρτη, στον Φάρο του Κέντρου Πολιτισμού «Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος» σε μία αντισυμβατική ανοιχτή συζήτηση, με συντονιστή το συγγραφέα Μάικλ Μπρέισγουελ, που τους έχει άλλωστε αφιερώσει ένα βιβλίο («What is Gilbert & George?»).

Αξεχώριστοι στη ζωή και την τέχνη από το 1967, ο ιταλικής καταγωγής Gilbert και ο Βρετανός George, κατόρθωσαν από την πρώτη στιγμή και χάρις στην εμφανή αυτοαναφορικότητα του έργου τους να ανοίξουν νέους εκφραστικούς δρόμους, σπάζοντας πολλά από τα θέματα ταμπού στην τέχνη και στην κοινωνία, κυρίως δε, πετυχαίνοντας να καταρρίψουν όλους τους φραγμούς και αποστάσεις στη σχέση του κοινού με την καλλιτεχνική δημιουργία. Άλλωστε το δόγμα τους ήταν πάντοτε το σύνθημα «Art for All» (Τέχνη για Όλους).

Ένα πρόταγμα, που και μέσα από την καλλιτεχνική τους παρέμβαση κάνει αντιληπτή την αισθητική αξία που έχουν τα μικρά και καθημερινά πράγματα, που τα μεγάλα σχέδια της ζωής και η ταχύτητά της συχνά αποκρύβουν, αποκαλύπτει την «κρυφή οντολογία», όπως θα έλεγε κι ο John Searle, των μικροπραγμάτων που η μεγάλη τέχνη, ή ο εμπορικός καθωσπρεπισμός τους αποκρύβουν.

Η απαράμιλλη ειρωνική διάθεση των Gilbert & George στρέφεται επίσης και στην ίδια την λειτουργία της τέχνης. Στην τέχνη τους το μικρό μεγεθύνεται και το ανάποδο, το μέσα βγαίνει έξω, το σύνολο κερματίζεται. Τα μεγάλα θέματα που θίγουν, η σεξουαλικότητα, η καταπίεση, η ηθικολογία, ο καπιταλισμός κι η επενέργειά του στην καθημερινότητα, ή την κοινωνική κ.ο.κ, φωτίζονται με τρόπο ευρηματικά σκανδαλιστικό, που περισσότερο κινητοποιεί, παρά σοκάρει.

Από τις πρώτες τους performance των «Ζωντανών Γλυπτών» (Living Sculptures), όπου οι ίδιοι ποζάρουν σαν ζωντανά, κινούμενα κι ομιλούντα, αγάλματα, εγκαθιδρύοντας μία διαδραστική σχέση με τον θεατή, οι Gilbert & George, μέσω της εισαγωγής μίας ριζικής αμφισημίας στο «σώμα» (με τι διττή έννοια του όρου) του έργου, αναγκάζουν τον συμμετέχοντα να διερωτηθεί έντονα για τη λειτουργία της τέχνης και τους στόχους της και να σκύψει βαθύτερα στο έργο (επιτελώντας ένα seeing –in όπως θα έλεγε κι ο R. Wollheim).

Αλλά και στη μετέπειτα παραγωγή τους, οι Gilbert & George ακολούθησαν την ίδια αυτοαναφορική και αμφίσημη τεχνοτροπία. Τα τεμαχισμένα και συναρμολογημένα, σάμπως ν’ ακολουθούσαν μία τεχνική βιτρό, σε επιμέρους στοιχεία μεγάλα έργα τους, ωσάν παράθυρα με τις σιδεριές τους, ή ένα παιχνίδι με πολλαπλούς καθρέπτες, δημιουργεί μία ενιαία και πολλαπλή συνάμα εικόνα, που ανατρέπει όλους τους κανόνες της συνθετικής ενότητας του έργου.

Η αφύπνιση του θεατή είναι καταστατική θέση των Gilbert & George. Βάζοντας πάντοτε σε επίκεντρο μέσα στα πράγματα του κόσμου τον καλλιτέχνη, κατορθώνουν μέσα από την προσωποποιημένη προβολή, να επισημάνουν όχι μόνον τα σύνθετα θέματα που απασχολούν την κοινωνία, αλλά και την ίδια «βροτεία φύση» των ανθρώπων και του κόσμου. Στον αφαιρετικό και μεγαλόπνοο κόσμο των (πλατωνικών) ιδεών, γιατί η τέχνη ποτέ δεν έπαψε να αναζητεί και να επικαλείται μεγάλα ιδεώδη, οι Gilbert & George αντιπροτείνουν μία ανάστροφη οντολογία: στο πλατωνικό ερώτημα (στον Παρμενίδη) εάν όντως υπάρχει μία «ιδέα» για τη βρωμιά, τις τρίχες, την ακαθαρσία, τον ιδρώτα κ.λπ., τα θέματα που αποδιώχνει πάντοτε η «μεγάλη» τέχνη, οι δύο καλλιτέχνες αφοπλιστικά απαντούν πως η ζωή μας από τούτα τα καθημερινά και μικρά αποτελείται στην ουσία. Όπως ο Άγιος Αυγουστίνος, διαπιστώνουν πως οι άνθρωποι «in fecies et urinam nascimur» (μέσα στις ακαθαρσίες και τα ούρα γεννιόμαστε).

(ΑΠΕ-ΜΠΕ)