Φουγάρο: Το έργο ζωής της Φλωρίκας Κυριακοπούλου

Η Φλωρίκα Κυριακοπούλου επί δύο δεκαετίες είχε ένα όραμα: την δημιουργία ενός χώρου ζωής και τέχνης. Το 2012 το Φουγάρο, ύστερα από 15 χρόνια σκληρής δουλειάς, άνοιξε τις πόρτες του στο Ναύπλιο. Η ίδια θεωρεί το Φουγάρο «πρωτίστως πολιτικό εγχείρημα» με αποστολή «να συγκινεί, να ερεθίζει,να εμπνέει και να κινητοποιεί τις πνευματικές και δημιουργικές δυνάμεις της κοινωνίας και των ατόμων που έρχονται σ’ επαφή μαζί του». Η μέχρι τώρα πορεία του δείχνει ότι καταφέρνει όλα τα παραπάνω με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.

«Ελπίζω ότι η ύπαρξη και λειτουργία του Φουγάρου θα συνεισφέρει ουσιαστικά στην αναβάθμιση της ποιότητας ζωής του τόπου και θα συνδράμει στην ανάπτυξη δημιουργικών συλλογικών δράσεων που θα στηρίζουν και θα προσφέρουν ποικιλοτρόπως στην τοπική κοινωνία»

Μεγαλώσατε μέσα σε μια από τις πιο δραστήριες επιχειρηματικά οικογένειες της Ελλάδας και σπουδάσατε Πολιτικές Επιστήμες και Οικονομικά καθώς και Πολιτική Φιλοσοφία ενώ εργαστήκατε και ως δημοσιογράφος. Πώς ξύπνησε μέσα σας η αγάπη για την τέχνη και πώς ήταν το μεταβατικό στάδιο από τις κοινωνικές και πολιτικές επιστήμες στη ζωγραφική, τη φωτογραφία και τις εγκαταστάσεις; Η αγάπη για την τέχνη γενικότερα υπήρχε πάντα. Στην Αμερική, όπου σπούδασα Πολιτικές Επιστήμες και Πολιτική Φιλοσοφία, παρακολούθησα επίσης μαθήματα Σύγχρονης Τέχνης. Περνούσα ώρες πολλές μέσα σε μουσεία, ειδικά το ΜΟΜΑ στη Νέα Υόρκη. Εκεί γνώρισα τον Μark Rothko που με συντάραξε και εκεί εξοικειώθηκα με τη σύγχρονη τέχνη που δυσκολευόμουν πριν να προσεγγίσω. Το προσωπικό μου πέρασμα προς την Τέχνη είναι μία μεγάλη ιστορία που πήρε αρκετές δεκαετίες. Γύρω στα 35 μου ανακάλυψα μία «καλλιτεχνική φλέβα» που αγνοούσα παντελώς και την οποία άρχισα να σκαλίζω και να καλλιεργώ. Για πολλά χρόνια δούλευα την ημέρα και ζωγράφιζα τα βράδια. Άλλωστε πάντα, από τότε που ξεκίνησα να εργάζομαι στα 25 μου, έκανα παράλληλα δύο τουλάχιστον δουλειές καθότι είμαι βαθιά καλβινίστρια και εργασιομανής. Η φωτογραφία ήταν ένα έμφυτο ταλέντο που είχα από μικρή αλλά, ως γόνος επιχειρηματιών, δεν του έδινα και πολλή σημασία. Εγκατέλειψα τη δημοσιογραφία και την Guardian για χάρη της Τέχνης, όμως δεν τόλμησα ποτέ ν’αφοσιωθώ αποκλειστικά στην τέχνη μου. Έπρεπε συγχρόνως να κάνω κι άλλα πιο συμβατικά πράγματα, όπως πχ να ασχοληθώ για 10 χρόνια με τις εξαγωγές πορτοκαλιών και να διατελώ σύμβουλος των μεταλλευτικών εταιρειών που είχαν ιδρύσει οι πρόγονοι μου και διηύθυναν η μητέρα αρχικά και στη συνέχεια ο αδελφός μου.

Έχοντας ζήσει πολλά χρόνια στο εξωτερικό ποιες διαπιστώνετε ότι είναι οι κυριότερες διαφορές για το πώς αντιμετωπίζει το ελληνικό κοινό την σύγχρονη τέχνη σε σχέση με εκείνο του εξωτερικού; Σε σχέση με τις Δυτικές κοινωνίες που γνωρίζω καλύτερα και ειδικά της Βόρειας Ευρώπης, το Ελληνικό κοινό έχει πολύ μικρότερη εξοικείωση με τη σύγχρονη τέχνη και κατά συνέπεια πολύ λιγότερο ενδιαφέρον γι’ αυτή.  Η σύγχρονη τέχνη και ειδικά η εικαστική, φαίνεται να αφορά ένα πολύ μικρό και πολύ συγκεκριμένο κοινό: τους καλλιτέχνες, τους ιστορικούς τέχνης και κριτικούς, τους γκαλερίστες και curators πολιτιστικών οργανισμών, κάποιους αρχιτέκτονες, μερικούς συλλέκτες, κάποιους φωτισμένους αρχαιολόγους και τους σχετικούς με αυτά τα θέματα δημοσιογράφους.

Πώς βλέπετε τον ρόλο του ελληνικού κράτους στην ανάπτυξη και υποστήριξη καλλιτεχνών και δομών σύγχρονης τέχνης και πώς σχολιάζετε την μακροχρόνια οδύσσεια του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης; Το ελληνικό κράτος απουσιάζει εντυπωσιακά και διαχρονικά από τον τομέα της Σύγχρονης Τέχνης που προφανώς ούτε κατανοεί και ούτε εκτιμά. Δεν προσφέρει καμία υποστήριξη στους εικαστικούς καλλιτέχνες και αντίστοιχα στις δομές, τους θεσμούς και τα έργα που θα υποστήριζαν την προώθηση, προβολή και ανάπτυξη της σύγχρονης ελληνικής τέχνης εντός και εκτός των συνόρων μας,  κι όμως έχουμε λαμπρούς καλλιτέχνες. Το ίδιο το γεγονός ότι εν έτει 2016 η Αθήνα, κοίτη του Δυτικού Πολιτισμού κλπ κλπ, δεν διαθέτει ένα εν λειτουργία και δυναμικό Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης μιλά από μόνο του. Τί να σχολιάσω; Ότι κατά τη γνώμη μου αυτό εκφράζει με το γλαφυρότερο τρόπο την πολιτιστική μας ένδεια;

«Η τέχνη στο Φουγάρο είναι παντού: στο πάρκινγκ, στους κήπους και σ’ όλους ανεξαιρέτως τους χώρους. Το ίδιο το Φουγάρο είναι ένα έργο Τέχνης. Αυτό δεν σημαίνει ότι όλοι όσοι το επισκέπτονται στέκονται και παρατηρούν τα έργα. Όμως η ομορφιά και αισθητική του χώρου συνολικά πιστεύω ότι ευεργετεί τους πάντες»

Τι σας ώθησε στη δημιουργία του Φουγάρου; Πολλά, πάρα πολλά, με ώθησαν στη δημιουργία του Φουγάρου, που αν και έργο τέχνης, είναι πρωτίστως ένα πολιτικό εγχείρημα. Το Φουγάρο είναι το αποτέλεσμα όλης μου της διαδρομής ζωής. Είκοσι χρόνια πριν ανοίξει στο κοινό είχα αρχίσει να οραματίζομαι ένα χώρο που θα ήταν ταγμένος στην υποστήριξη της δημιουργικής ζωής, που θα έδινε ερεθίσματα και κίνητρα για ν’ ανακαλύψουν οι άνθρωποι τις δυνατότητες προσωπικής τους έκφρασης. Ζώντας στο Ναύπλιο τη δεκαετία του ’90, όπου διεύθυνα το εργοστάσιο εξαγωγών εσπεριδοειδών του πατέρα μου, έβλεπα γύρω μου τόσες αδιέξοδες και θαμπές ζωές και τη μεγάλη απουσία της πολιτείας σε ότι αφορούσε σύγχρονο πολιτισμό, τέχνη, κίνητρα και παιδεία για δημιουργική ζωή. Όλα αυτά δηλαδή που θα επέτρεπαν την ανάπτυξη της προσωπικότητας των ανθρώπων. Η επίσημη παιδεία και η απορρέουσα νοοτροπία ωθούσε προς την αντίθετη, ισοπεδωτική για την ατομική έκφραση κατεύθυνση. Πίσω από το ειδυλλιακό πρόσωπο του Ναυπλίου εγώ έβλεπα εγκλωβισμένους νέους σε απόγνωση. Ήξερα εξ ιδίων, πόσο σημαντικό είναι να ζεις δημιουργικά και να καλλιεργείς τις προσωπικές σου δυνατότητες έκφρασης. Ήξερα ότι η απελευθέρωση των δημιουργικών δυνάμεων μπορεί να μεταμορφώσει έναν άνθρωπο. Aυτό που με πολύ κόπο είχα ανακαλύψει για τον εαυτό μου, ήθελα να το προσφέρω στους άλλους, δημιουργώντας ένα χώρο που κάθε του κύτταρο και κάθε του γωνιά και σπιθαμή θα  έδινε ερεθίσματα και έμπνευση για μια ζωή πιο δημιουργική, πιο χαρούμενη, πιο ουσιαστική και εντέλει πιο ανθρώπινη.

Tο Φουγάρο βραβεύτηκε με ειδική Μνεία στα Βραβεία Αρχιτεκτονικής 2013 του Ελληνικού Ινστιτούτου Αρχιτεκτονικής.

Πώς επιλέχθηκε το συγκεκριμένο κτίριο για να στεγάσει τον χώρο ζωής και τέχνης του Ναυπλίου και ποια η φιλοσοφία για την αναδιαμόρφωσή του; Έψαξα 3,5 χρόνια για να βρω τον κατάλληλο βιομηχανικό χώρο και ήμουν πολύ τυχερή που κατάφερα το 1997 να κερδίσω στη δημοπρασία της Εθνικής Τράπεζας την ιδιοκτησία αυτού του τόσο γοητευτικού συγκροτήματος (που στέγαζε κάποτε τη βιομηχανία ΑΝΘΟΣ). Στην ανάπλαση του συνεργάστηκα με τους Ε. Σακελλαρίδου και Μ. Παπανικολάου και Συνεργάτες. Πρόκειται για φίλες αρχιτεκτόνισσες καταξιωμένες διεθνώς και που εκτιμώ ιδιαίτερα. Ο εκσυγχρονισμός και η μετάπλαση σε χώρο ζωής και τέχνης έγινε με σεβασμό στην ιστορία και την αρχιτεκτονική του συγκροτήματος που επιδιώξαμε να κηρυχθεί ιστορικό μνημείο από την πολιτεία.  Το ύφος είναι μίνιμαλ, λιτό σε όλα, με μερικές καθοριστικές πολύ σύγχρονες αρχιτεκτονικές επεμβάσεις, όπως αποτυπώνονται πχ στις μεγάλες γυάλινες επιφάνειες των πορτών που στην περίπτωση του Cafe είναι και παράθυρα. Στο Φουγάρο χρησιμοποιήσαμε επίσης γεωθερμία για να καλύψουμε μεγάλο μέρος των βασικών ενεργειακών μας αναγκών. Ήταν μία επίπονη και πολύ ακριβή τεχνολογική επένδυση που πίστεψα ότι έπρεπε να κάνω. Να προσθέσω ότι το Φουγάρο βραβεύτηκε με ειδική Μνεία στα Βραβεία Αρχιτεκτονικής 2013 του Ελληνικού Ινστιτούτου Αρχιτεκτονικής. 

Πώς η δράση του Φουγάρου συμβάλλει στην ανάπτυξη της τοπικής κοινωνίας; Τι έχετε διαπιστώσει η ίδια χάρη στην μέχρι τώρα πορεία του; Ελπίζω ότι η ύπαρξη και λειτουργία του Φουγάρου θα συνεισφέρει ουσιαστικά στην αναβάθμιση της ποιότητας ζωής του τόπου και θα συνδράμει στην ανάπτυξη δημιουργικών συλλογικών δράσεων που θα στηρίζουν και θα προσφέρουν ποικιλοτρόπως στην τοπική κοινωνία. Παίρνω πολλά θετικά μηνύματα από μικρούς και μεγάλους που έχουν ήδη υιοθετήσει το Φουγάρο ως στέκι τους.

Xρειαζόμαστε την αποκέντρωση όσον αφορά τους χώρους τέχνης; Ποια είναι η επαφή του κοινού με τη σύγχρονη τέχνη στην σημερινή ελληνική επαρχία; Προσωπικά υποστηρίζω πάντα την αποκέντρωση, ειδικά σε όλα τα θέματα που άπτονται της ποιότητας της καθημερινής ζωής των ανθρώπων. Η επαφή του κοινού με τη σύγχρονη τέχνη στην επαρχία είναι ελάχιστη. Ακριβώς γι’ αυτόν το λόγο το Φουγάρο είναι Χώρος Ζωής, πρώτα, και Τέχνης, στη συνέχεια. Δημιουργήσαμε ένα χώρο με κήπους, πλατάνια, μουριές, νερά, λεβάντες. Έχουμε ένα Cafe που σερβίρει εκλεκτή και σε πολύ προσιτές τιμές ελληνική κουζίνα, καθώς επίσης και μία καντίνα που σερβίρει σουβλάκια και hot dog. Φιλοξενούμε από την πρώτη ημέρα που ανοίξαμε ιδιωτικές και εταιρικές εκδηλώσεις στους κήπους, τα αίθρια, τις αίθουσες του Φουγάρου. Επιδιώκουμε μέσα από τις δράσεις, τη φιλοσοφία μας, την αισθητική του χώρου, να προσφέρουμε ένα περιβάλλον ευχάριστο, φιλόξενο και οικείο στους πάντες.  Υποστηρίζουμε ότι η αισθητική δεν αφορά μόνο την τέχνη αλλά πρωτίστως κάθε στιγμή της καθημερινότητας μας. Η τέχνη βέβαια στο Φουγάρο είναι παντού: στο πάρκινγκ, στους κήπους και σ’ όλους ανεξαιρέτως τους χώρους. Το ίδιο το Φουγάρο είναι ένα έργο Τέχνης. Αυτό δεν σημαίνει ότι όλοι όσοι το επισκέπτονται στέκονται και παρατηρούν τα έργα τέχνης του χώρου. Όμως η ομορφιά και αισθητική του χώρου συνολικά πιστεύω ότι ευεργετεί τους πάντες.

Η έκθεση με τίτλο «ΠΑΝΤΑ ΡΕΙ» των καταξιωμένων Γερμανών καλλιτεχνών Herbert Mehler και Sonja Edle von Hoessle.

Πώς επιλέγονται οι καλλιτέχνες και οι εκθέσεις που παρουσιάζονται στο Φουγάρο; Υπάρχει κάποιος κεντρικός άξονας/κριτήριο που διέπει τις επιλογές; Οι επιλογές μας, για κάθε εκδήλωση τέχνης (εικαστική ή άλλη), υπηρετούν και στηρίζουν την αποστολή του Φουγάρου που είναι να συγκινεί, να ερεθίζει, να εμπνέει και να κινητοποιεί τις πνευματικές και δημιουργικές δυνάμεις της κοινωνίας και των ατόμων που έρχονται σ’ επαφή μαζί του. Φιλοξενούμε εκθέσεις που εμπνέουν και συγκινούν εμάς τους ίδιους και που παράλληλα πιστεύουμε ότι θα βρουν ανταπόκριση στο κοινό μας. Πέραν της σύγχρονης τέχνης υποστηρίζουμε πολύ το craft και τις εκθέσεις χειροτεχνίας γενικότερα, που πιστεύουμε ότι ίσως είναι και πιο εύκολα προσεγγίσημες από το ευρύ κοινό.  Όλες μας οι εκθέσεις υποστηρίζονται και από εργαστήρια όπου συνήθως διδάσκουν οι ίδιοι οι καλλιτέχνες για να δίνεται η ευκαιρία στο κοινό να «μυηθεί» έστω και λίγο στη διαδικασία της δημιουργίας και τη μετάπλαση της ύλης ή της ιδέας σ’ αυτό που αποκαλούμε «τέχνη».

Μόλις εγκαινιάστηκε η έκθεση ΠΑΝΤΑ ΡΕΙ των Γερμανών καλλιτεχνών Herbert Mehler και Sonja Edle von Hoessle. Είναι η πρώτη τους παρουσίαση στην Ελλάδα; Είναι σκοπός του Φουγάρου να συστήνει καλλιτέχνες στο ελληνικό κοινό; Ναι, αυτή είναι η πρώτη μεγάλη έκθεση των δύο καταξιωμένων καλλιτεχνών στην Ελλάδα  και είμαστε περήφανοι και χαρούμενοι που μας επέλεξαν γι αυτό. Είναι και οι δύο εξαιρετικοί γλύπτες: φτιάχνουν κυρίως μεγάλων διαστάσεων γλυπτά από χάλυβα που είναι έργα αφαιρετικά, σύγχρονα, κλασσικά και διαχρονικά μαζί. Η Sonja Edle von Hoessle είναι επίσης ζωγράφος που αντλεί την έμπνευση της από τη φύση.   Αν και ζευγάρι στη ζωή, οι δύο καλλιτέχνες πολύ σπάνια εκθέτουν μαζί.  Ωστόσο τα έργα τους συνδιαλέγονται φυσικά και αρμονικά και όλα μαζί δημιουργούν ένα πολύ δυνατό εικαστικό περιβάλλον. Προσωπικά δεν ξεχωρίζω τους καλλιτέχνες σε Έλληνες και ξένους, αλλά σε αυτούς που με εμπνέουν και συγκινούν και σε αυτούς με αφήνουν αδιάφορη ή ακόμα και με απωθούν. Ελπίζω να μας δοθεί η ευκαιρία να συστήσουμε ακόμα πολλούς καλλιτέχνες που μας εμπνέουν στο ελληνικό κοινό.

Ένα από τα παιδικά εργαστήρια που πραγματοποιούνται στο Φουγάρο.

Στο πλαίσιο της έκθεσης οι καλλιτέχνες  θα πραγματοποιήσουν εργαστήρια για παιδιά. Πώς αντιλαμβάνεστε για τον εκπαιδευτικό ρόλο του Φουγάρου; Είστε αισιόδοξη όσον αφορά την επόμενη γενιά φιλότεχνων; Εμείς λέμε ότι η καρδιά του Φουγάρου χτυπά στα Εργαστήρια που έχουν μέσα σε τρία χρόνια αποκτήσει ένα πιστό και διευρυνόμενο κοινό μικρών και μεγάλων μαθητών. Τόσο τα Εργαστήρια όσο και οι δύο Βιβλιοθήκες του Φουγάρου συνεργάζονται επίσης με σχολεία όλων των βαθμίδων, προσφέροντας πολλά εκπαιδευτικά και επιμορφωτικά σεμινάρια και δράσεις. Ναι, θεωρώ ότι το Φουγάρο έχει σημαντικό εκπαιδευτικό ρόλο να παίξει για όλους τους λόγους που προανέφερα.  

Αισιόδοξη για την επόμενη γενιά; Ελπίζω ότι το Φουγάρο θα συνεχίσει να προσφέρει και να στηρίζει τα οράματα του και ότι πολλοί θα ευεργετηθούν τελικά από την ύπαρξη του. Όμως ένα  Φουγάρο από μόνο του αδυνατεί δυστυχώς να φέρει τη άνοιξη σ’έναν άνυδρο τόπο.