Το πάνδημο, αυθόρμητο, ειλικρινές «ευχαριστώ» στην Ελλάδα. Που αποτυπώνεται και στο άρθρο της τουρκικής εφημερίδας Hurriyet, με τίτλο «Efharisto poli file». Η εξίσου πάνδημη οργή του τουρκικού λαού. Για τις ευθύνες που αναλογούν στην κυβέρνηση του ΑΚΡ, για την άνευ προηγουμένου πανεθνική τραγωδία, μετά τους δολοφονικούς σεισμούς της περασμένης Δευτέρας, στη ευρύτερη περιοχή της νοτιοανατολικής Τουρκίας. Για την αργοπορία να σταλούν εγκαίρως σωστικά συνεργεία σε όλες τις πληγείσες περιοχές. Για τις οικοδομικές «αμνηστίες» σε κακοτεχνίες εντός ζωνών με πολύ έντονη, διαχρονικά φονική σεισμική δραστηριότητα. Θα αποτυπωθεί όμως στις προσεχείς κάλπες στην γείτονο; Είναι ικανός ο καταστροφικός σεισμός να ρίξει από την εξουσία τον Τούρκο Πρόεδρο; Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, πάντως, δεινός τακτικιστής και ο ορισμός του -ανατολίτικης κοπής- λαϊκιστή, επιχειρεί να «τουμπάρει» το κλίμα με τις ομαδικές συλλήψεις των κατασκευαστών των προβληματικών οικοδομών που κατέρρευσαν σαν πύργοι από τραπουλόχαρτα, στο χτύπημα του Εγκέλαδου τα ξημερώματα της περασμένης Δευτέρας, μετατοπίζοντας τις ευθύνες κι αποτινάσσοντάς τις πλήρως από την κυβέρνηση. Θα τα καταφέρει;
«Μην ξεχνάμε ότι δύο πολύ ισχυροί σεισμοί συνέβησαν ταυτόχρονα. Βιώσαμε στην Τουρκία σε ακραίο βαθμό αυτό που αποκαλούμε φυσική καταστροφή. Αλλά η αιτία που η φυσική καταστροφή υπήρξε τόσο καταστροφική είναι γιατί ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν βρίσκεται στην εξουσία και γιατί το AKP μας κυβερνά. Παρά το γεγονός ότι βρίσκονται στην εξουσία επί 20 χρόνια, δεν πραγματοποίησαν τις επενδύσεις που όφειλαν για την καταπολέμηση των συνεπειών των σεισμών και τη δημιουργία αντισεισμικών οικισμών. Τα αποτελέσματα αυτού συνέβαλαν στο σημερινό τεράστιο ανθρωπιστικό δράμα», σχολιάζει, χωρίς να μασάει τα λόγια του, στην Popaganda, o Αντιπρόεδρος του φιλοκουρδικού Δημοκρατικού Κόμματος των Λαών ΗDP, το οποίο σταθερά βρίσκεται στο στόχαστρο της τουρκικής κυβέρνησης, Sezai Temeli.
Ο Αντιπρόεδρος του φιλοκουρδικού Δημοκρατικού Κόμματος των Λαών ΗDP, το οποίο σταθερά βρίσκεται στο στόχαστρο της τουρκικής κυβέρνησης, Sezai Temeli. © VOA 2019 Wikimedia Commons
Υπάρχουν «σοβαρότατες ευθύνες που βαραίνουν και την κυβέρνηση του ΑKP», για την πρωτοφανή τραγωδία με τα δεκάδες χιλιάδες θύματα των πολυκατοικιών που κατέρρευσαν σαν να ήταν φτιαγμένες από άμμο και ειδικοί προβλέπουν να ξεπερνούν ακόμη και τις 100 χιλιάδες, καθώς «υπάρχουν αντισεισμικοί νόμοι στην Τουρκία, που δεν τηρούνται», μας επιβεβαιώνει ο Τεμελί. «Μετά τον επίσης δολοφονικό σεισμό του ‘99, θεσπίστηκαν πολύ σημαντικοί αντισεισμικοί νόμοι. Παρότι υπήρχε αυτή η νομοθεσία, ο λόγος για τον οποίο χτίστηκαν τόσα πολλά κτίρια είναι οι παραχωρήσεις που έκανε η κυβέρνηση», υπογραμμίζει.
«Υπάρχει μεγάλη οργή στην κοινωνία», διακρίνει ο Sezai Temeli. «Δεν ξέρουμε ακόμα αν θα πραγματοποιηθούν τελικά οι εκλογές ή όχι στις 14 Μαίου. Εκτιμώ ότι αυτή τη φορά υπάρχει μια σοβαρή αντίδραση που δεν θα μπορέσει να ελέγξει αυτόν τον συσσωρευμένο θυμό. Και είναι πραγματικά πιθανό να προκρίνει η κυβέρνηση την αναβολή των εκλογών», συνοψίζει ο Αντιπρόεδρος του φιλοκουρδικού Δημοκρατικού Κόμματος των Λαών ΗDP.
Μπορεί να το κάνει, παρότι είναι αντισυνταγματικό; «Παρότι από νομικής απόψεως είναι αδύνατο, ναι. ‘Εχει ξανακάνει στο παρελθόν πράγματα που είναι νομικώς αδύνατα», υποστηρίζει ο Τζαν Γιουκσέλ, μέλος του κεμαλικού Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος CHP, που συμμετείχε με την ιδιότητα του διαφημιστή στις καμπάνιες των υποψηφίων του κόμματός του Μουαρέμ Ιντζέ και Εκρέμ Ιμάμογλου, και ο οποίος εκτιμά ότι «ο Ερντογάν θα αναβάλλει τις εκλογές μέχρι τον Ιούνιο, παρόλο που θα ήθελε να τις αναβάλλει ένα χρόνο. Είναι αδύνατον, όμως. Είναι αντισυνταγματικό. Θα πρέπει να αλλάξει το Σύνταγμα προηγουμένως. Οπότε οι εκλογές οδεύουν πλέον για τον Ιούνη».
«Υπάρχει πολύ μεγάλη οργή», διαπιστώνει και ο ίδιος, υπογραμμίζοντάς μας ότι «όλες οι ευθύνες βαραίνουν την ίδια την κυβέρνηση». Υπουργοί και κυβερνητικοί βουλευτές παρακολουθούμε να αποδοκιμάζονται δημοσίως, την ώρα που ο ίδιος ο τούρκος Πρόεδρος σπεύδει στις ισοπεδωμένες πόλεις, υποσχόμενος γρήγορη ανοικοδόμηση και άμεση στέγαση των σεισμόπληκτων. «Σήμερα (14/2) ο κόσμος έχει εξαγριωθεί και με τον στενό συνεργάτη και σύμμαχο του Ερντογάν, τον Ντεβλέτ Μπαχτσελί (ηγέτη των Γκρίζων Λύκων- MHP)», μας πληροφορεί ο Γιουκσέλ, γιατί με δηλώσεις του «κατηγόρησε τις ΜΚΟ. Υπάρχει ένταση!».
«Εκτιμώ ότι οι εκλογές θα αναβληθούν», μας επισημαίνει ο τούρκος συγγραφέας κι αναλυτής Ατές Ιλίας Μπασόι. «Η κυβέρνηση κάνει αυτό που κάνει πάντα: δεν οργανώνεται για τίποτα, οργανώνεται μόνο στην προπαγάνδα. Μία μέρα μετά τον σεισμό δεν μπορούσαν να φτάσουν πουθενά (σωστικά συνεργεία), αλλά οι διαφημιστικές τους καμπάνιες ήταν έτοιμες. Νομίζουν ότι θα τα καταφέρουν φιμώνοντας τους πάντες, αλλά οι σιωπηλοί άνθρωποι μπορεί μερικές φορές να είναι ακόμα πιο επικίνδυνοι από έναν σεισμό».
«Ακόμη και οπαδοί του τούρκου προέδρου διαμαρτύρονται»
Ο Εngin Berber, Καθηγητής στο Τμήμα Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστήμιου Αιγαίου (Ege Üniversitesi) στη Σμύρνη.
Την οργή επιχειρεί η κυβέρνηση να διασκεδάσει με τις δεκάδες συλλήψεις εργολάβων και μηχανικών οικοδομών που κατέρρευσαν σαν πύργοι από τραπουλόχαρτα; «Ναι. Αλλά είναι δύσκολο τελικά να την συγκρατήσει», μας απαντά ο Τούρκος Τούρκος καθηγητής στο Τμήμα Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστήμιου Αιγαίου (Ege Üniversitesi) στη Σμύρνη, Εngin Berber, ο οποίος τις τελευταίες ημέρες δεν μπορεί να συνέλθει, καθώς το χτύπημα του Εγκέλαδου είχε θύματα, μεταξύ άλλων, και φοιτητές του. «Ευθύνες βαραίνουν και την κυβέρνηση Ερντογάν και όντως παρακολουθούμε να έχει ξεσπάσει λαϊκή οργή», μας λέει συντετριμμένος, από τη βάση του στη Σμύρνη. «Ακόμη και οπαδοί του τούρκου προέδρου διαμαρτύρονται. Κατά την προσωπική μου εκτίμηση, το κυβερνόν AKP δεν μπορεί να κερδίσει τις επερχόμενες εκλογές. Κατ’ επανάληψη περνούσε τις ζώνες οικοδομικής αμνηστίας σε οικοδομές που δεν πληρούσαν τους αντισεισμικούς κανόνες. Και ιδού! Υπολογίζεται ότι περισσότεροι από 100.000 άνθρωποι είναι νεκροί κάτω από τα ερείπια».
Το γεγονός ότι η Τουρκία εξαρχής απηύθυνε έκκληση για βοήθεια στο εξωτερικό, «υποδηλώνει το μέγεθος της καταστροφής. Διαφορετικά, η τιμή της κυβέρνησης δεν θα της επέτρεπε να προβεί σε ανάλογο διάβημα», μας σχολίασε ήδη από την ημέρα του σεισμού τούρκος πολιτικός επιστήμων και αναλυτής, επικεφαλής Think Tank στη γείτονο που «τρέχει» δημοσκοπήσεις, επιβεβαιώνοντας ότι παρόλο που «υφίσταται Σύνταγμα με κατασκευαστικούς κανόνες και ελεγκτικούς μηχανισμούς, κτήρια κατέρρευσαν γιατί οι κανόνες είναι μόνο στα χαρτιά. Η διεφθαρμένη κυβέρνηση είναι υπεύθυνη για τη μη εφαρμογή τους. Άφησε τους κατασκευαστές να κάνουν ό,τι θέλουν». Τα επόμενα γκάλοπ στην Τουρκία, προσθέτει, που θα αποτυπώνουν πιθανή γενικευμένη αποδοκιμασία προς το πρόσωπο της κυβέρνησης, θα γίνουν μετά τον Μάρτη, ούτως ώστε «να δούμε την απόδοση των κυβερνητικών προσπαθειών να υπερβεί τις συνέπειες του σεισμού, αλλά και τις επιδόσεις της Αντιπολίτευσης. Επιπλέον, πρέπει να περάσουν και οι πρώιμες τραυματικές επιπτώσεις του σεισμού στους εκλογείς».
Ο καθηγητής Διεθνών Σχέσεων Ilhan Uzgel.
«Φυσικά την πρωταρχική ευθύνη για την σημερινή τραγωδία την έχει η κυβέρνηση. Είναι προφανές ότι οι απαραίτητοι έλεγχοι δεν γίνονται σωστά, λόγω δωροδοκιών κ.λπ.», μας τονίζει ο καθηγητής Διεθνών Σχέσεων Ilhan Uzgel. Να σημειωθεί ότι κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησής του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ήταν πάγια τακτική η παραχώρηση «αμνηστιών χωροταξίας». Το 2018 η τελευταία σχετική ρύθμιση που θεσπίστηκε ονομάστηκε «χωροταξική ειρήνη». ‘Ηταν βεβαίως έτος προεδρικών εκλογών. Και δόθηκε το πράσινο φως για τη νομιμοποίηση οποιασδήποτε ιδιοκτησίας, καταβάλλοντας το σχετικό τέλος. Υπολογίζεται ότι 13 εκατομμύρια κτήρια σε ολόκληρη την Τουρκία που δεν πληρούσαν τις προδιαγραφές έχουν έκτοτε νομιμοποιηθεί. Εξ ου, σε δήλωσή του το 2019, ο πρόεδρος του Επιμελητηρίου των πολιτικών μηχανικών της Τουρκίας, Cemal Gökçe, προειδοποιούσε ότι τουρκικές πόλεις κινδυνεύουν να μετατραπούν σε νεκροταφεία, ενώ και ο επικεφαλής του τμήματος Κωνσταντινούπολης της Ένωσης Επιμελητηρίων Τούρκων Μηχανικών και του Επιμελητηρίου Αρχιτεκτόνων Πολεοδόμων, Pelin Pınar Giritlioğlu, υπολόγισε ότι στις πληγείσες από τον σεισμό περιοχές 75.000 κτήρια είχαν λάβει «αμνηστία» για κατασκευαστικά προβλήματα!
«Για όλα αυτά, το κυβερνόν AKP βρίσκεται σε θέση άμυνας σήμερα», εξηγεί ο Uzgel. «Γνωρίζουν ότι ο κόσμος είναι θυμωμένος ειδικά στις σεισμόπληκτες περιοχές. Υπάρχει πολύ κακός χειρισμός. Οι επιχειρήσεις βοήθειας και διάσωσης σε πολλά σημεία άργησαν πολύ να φτάσουν». Θα αναβληθούν οι εκλογές, για να ανατραπεί το αρνητικό κλίμα; «Συνταγματικά, μόνο λόγω πολέμου μπορεί μια κυβέρνηση να αναβάλει τις εκλογές. Αλλά ποιος ξέρει;», αποφαίνεται ο τούρκος ακαδημαϊκός, για τις πολυαναμενόμενες διπλές εκλογές στην Τουρκία για την ανανέωση της κοινοβουλευτικής εθνοσυνέλευσης και την ανάδειξη νέου Προέδρου της Δημοκρατίας, που είναι και οι κρισιμότερες εκλογές που θα διενεργηθούν εντός του 2023.
«Η διαχείριση της κρίσης και η αντιμετώπιση των συνεπειών του σεισμού θα αποφασίσουν εάν ο αρχηγός του κράτους θα συνεχίσει να ονομάζεται Ερντογάν», διαπίστωνε προ ημερών η γερμανική Süddeutsche Zeitung. Και συνέχιζε, σοκάροντας: «Υπάρχουν ενδείξεις ότι ο Ερντογάν θα μπορούσε να καταλήξει να είναι ο πολιτικός ωφελούμενος. Οι Τούρκοι που επλήγησαν από την καταστροφή έχουν τώρα άλλες ανησυχίες από τις προφανείς παραλείψεις, τη μεγάλη αποτυχία και την ανοιχτή διαφθορά. Χρειάζονται βοήθεια τώρα. Και αυτή προέρχεται από το κράτος, την κυβέρνηση. Και έτσι από τον Ερντογάν». Είναι δυνατόν;
«Όχι. Η πολιτική του τούρκου προέδρου είναι ένα show εξουσίας που καταρρέει», μας απαντά ο Τζαγκατάι, ο Νο2 πιο δημοφιλής «Μαρξιστής» των τουρκικών social media, με την φωτογραφία του Σλαβόι Ζίζεκ -τον οποίο ωστόσο μάς δηλώνει πώς μισεί!- ως εικόνα στον λογαριασμό που διατηρεί (με ψευδώνυμο), στο twitter, εκτιμώντας πως «Ο Ερντογάν ούτως ή άλλως δύσκολα θα κέρδιζε».
«Μετά τον σεισμό δεν υπάρχει καμία περίπτωση να κερδίσει», συνεχίζει βέβαιος ότι θα κερδίσει ο Κιλιντζάρογλου (σ.σ: ο επικεφαλής της μείζονος αντιπολίτευσης CHP). «Μην αναρωτιέστε τι κάνει για αυτό η Αντιπολίτευση. Μην κρίνετε με όρους ευρωπαϊκούς. Δεν χρειάζεται να κάνει κάτι, στην παρούσα φάση, για να κερδίσει», προλαβαίνει σχετικό σχόλιο.
Χτες βράδυ, ένα από τα ιστορικά μέλη του ΑΚΡ και συνιδρυτής του, πρώην αναπληρωτής πρωθυπουργός και δεινός γνώστης της κρητικής ντοπιολαλιάς (!), ο Μπουλέντ Αρίντς (Bülent Arınç) πρότεινε δημοσίως την αναβολή των εκλογών. «Αυτό αποκαλύπτει ότι ο Ερντογάν αντιλαμβάνεται πως θα χάσει στις εκλογές», συνεχίζει ο Τζαγκατάι. «Αν τις αναβάλλει, κάτι συνταγματικά αδύνατο, τίθεται σαφώς ζήτημα νομιμότητας. Έτσι κι αλλιώς μετά τον σεισμό η ημερομηνία της 14ης Μαίου είναι αδύνατη. Οι εκλογές θα μετακινηθούν. Στις 18 Ιουνίου», συνεχίζει με την ίδια βεβαιότητα ο τούρκος σχολιαστής, επαναλαμβάνοντας αυτό που μας λένε σχεδόν όλοι οι τούρκοι συνομιλητές μας: «Όλοι σήμερα είναι εξοργισμένοι με τον Ερντογάν». Και περιγράφοντάς μας την «αυθόρμητη τρομακτική εξέγερση» που έγινε μέσω social media. «Και η κυβέρνηση έκανε το λάθος να κλείσει τη δεύτερη μέρα μετά το σεισμό το twitter για 6 ώρες. Αδιανόητο λάθος! Η περίληψη, με την οποία θα μπορούσαμε λοιπόν να συνοψίσουμε την κατάσταση, με λίγες λέξεις, είναι «ο Ερντογάν βρίσκεται σε πανικό, γιατί ξέρει ότι θα χάσει. Και πράγματι θα χάσει».
Ο Τζαγκατάι αποκαλεί «έγκλημα» αυτό που συνέβη στη χώρα του. «Ο σεισμός δεν είχε προηγούμενο, αλλά και ο κρατικός μηχανισμός δεν λειτούργησε. Άργησε να προσεγγίσει τις πληγείσες περιοχές. Η κυβέρνηση δεν επέτρεψε ούτε στον στρατό να τις προσεγγίσει. Αν κάποιος μπορούσε να βοηθήσει, έπρεπε να είναι αποκλειστικά ο Ερντογάν. Ούτε καν ο στρατός, ούτε κάποια οργάνωση είχαν το δικαίωμα», επισημαίνει, επιβεβαιώνοντας κάθε λέξη της εφημερίδας Sozcu, σύμφωνα με την οποία: «Αποτύχαμε γιατί δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί ούτε γερανός δίχως την εντολή του Ερντογάν».
Το ζήτημα των ευθυνών για την πρωτοφανή τραγωδία του ενταφιασμού δεκάδων χιλιάδων πολιτών κάτω από τα μπετά πολυκατοικιών που διαφημίζονταν για την αντισεισμικότητά τους και εγκαινίαζε, όπως αποκαλύπτεται, ο ίδιος ο Ερντογάν, είναι «σύνθετο», υπογραμμίζει ο τούρκος συνομιλητής μας, με τους χιλιάδες ακολούθους στο twitter . «Επιρρίπτουν όμως την ευθύνη σε κάποια πρόσωπα, κατασκευαστές κ.ο.κ., τους ρίχνουν στην φυλακή και το θέμα κουκουλώνεται. Κανείς δεν θα πληρώσει για το αίμα που χύθηκε. Κάθε κίνηση στην χώρα αυτή είναι ένα show εξουσίας, αυτό πρέπει να το καταλάβετε», καταλήγει.