Η περίοδος των διακοπών των Χριστουγέννων έφτασε! Ξέρεις, εκείνη η εποχή του χρόνου που μπορείς να δεις όλα εκείνα τα μέλη της οικογένειας που έχεις να συναντήσεις από την τελευταία εορταστική περίοδο. Θα υπάρχουν γιαγιάδες με κάθε λογής πίτες, παππούδες που θα έχουν να διηγηθούν αρχαίες πολεμικές ιστορίες, θείοι που γελούν με τα δικά τους αστεία πριν καν προλάβεις να τα καταλάβεις, αυτή η θεία που νομίζει ότι είσαι ακόμα 17 παρόλο που είσαι 32 και πρέπει να της θυμίζεις την ηλικία σου κάθε χρόνο – και όλα αυτά καθώς υπερβολικά πολλά πιάτα φαγητού πηγαινοέρχονται μπροστά στα μάτια σου, μη αφήνοντάς σε να αναπνεύσεις. Και φυσικά, προτού ακόμη καταπιείς την πρώτη σου μπουκιά, όλοι σε κοιτάζουν επίμονα περιμένοντας τη γνώμη σου για το πόσο υπέροχα είναι τα σπιτικά φαγητά τους. Σου ακούγεται οικείο κάτι από αυτά;
Στην ταινία του 1995, Home for the Holidays, η Claudia Larson επιστρέφει στο σπίτι των γονιών της για την Ημέρα των Ευχαριστιών, όπου έρχεται αντιμέτωπη με τις πιο παράξενες και δύστροπες φιγούρες της οικογένειας. «Όταν γυρνάς σπίτι, κοιτάς τριγύρω και αναρωτιέσαι, ποιοι είναι αυτοί οι άνθρωποι; Πού ακριβώς βρίσκομαι;». Σύμφωνα με την Κατερίνα Καραγιάννη, ψυχοδυναμική ψυχοθεραπεύτρια με ειδίκευση στη θεραπεία ζεύγους και την οικογενειακή θεραπεία, συναισθήματα σαν κι αυτό είναι κοινά κατά τις οικογενειακές μαζώξεις. «Δημιουργούμε μια συχνά επίπλαστη ιδέα για το ότι οι οικογένειες είναι αρκετά ομοιογενείς οντότητες, με αποτέλεσμα όταν ερχόμαστε αντιμέτωποι με παρεκκλίνουσες συμπεριφορές, να πέφτουμε από τα σύννεφα. Η πεποίθηση ότι η οικογένειά μας πρέπει να αντικατοπτρίζει το ποιοι είμαστε, μας ωθεί να το παίρνουμε προσωπικά, εάν κάποιος είναι διαφορετικός από εμάς».
Αν θέλουμε όμως να είμαστε ειλικρινείς, υπάρχουν κι εκείνες οι στιγμές που τα αγαπημένα μας πρόσωπα καταφέρνουν να μας γεμίσουν με ευγνωμοσύνη για την ύπαρξή τους. Όμως, φτάνοντας στο σημείο της βραδιάς κατά το οποίο ο φίλος του μπαμπά θα πετάξει τη σεξιστική του ατάκα ή την κόντρα στη δική μας, πολιτική του τοποθέτηση, ένας οδηγός επιβίωσης αποδεικνύεται σωτήριος για τη νικηφόρα και ψύχραιμη έκβασή της – χρονιάρες μέρες. Εδώ, αναλύουμε πέντε από τις πιο συνηθισμένες (αμέ) δύστροπες προσωπικότητες με τις οποίες μπορεί να μοιράζεσαι χώρο στο τραπέζι αυτές τις γιορτές, παραθέτοντας συμβουλές για το πώς θα καταφέρεις να τους διαχειριστείς – ή τουλάχιστον να βάλεις ένα κομμάτι από το γλυκό μπροστά τους και να τους σκάσεις ένα χαμόγελο.
Είτε πρόκειται για τον μπαμπά, τον θείο, τη μαμά ή την ενοχλητική μεγαλύτερη αδερφή σου, το να λαμβάνεις ανεπιθύμητες συμβουλές από ένα μέλος της οικογένειας μπορεί να προκαλέσει συναισθήματα δυσαρέσκειας, ακόμη και θλίψης. Τα μέλη της οικογένειας τείνουν να εκφράζουν πολύ περισσότερο τη γνώμη τους μεταξύ τους, από ό,τι με αγνώστους… Ενώ ορισμένοι δίνοντας συμβουλές μπορεί πραγματικά να επιθυμούν να σε βοηθήσουν, άλλοι χρησιμοποιήσουν συχνά αυτήν την τεχνική συνομιλίας ως τρόπο κυριαρχίας.
Πώς θα επιβιώσεις;
Να είσαι ευγενική/ος, να μην παίρνεις τίποτα πολύ προσωπικά και να θυμάσαι ότι οι προθέσεις του ατόμου είναι καλές – είτε θέλει πραγματικά να βοηθήσει είτε απλά ψάχνει έναν τρόπο να επικοινωνήσει μαζί σου. Μερικές φορές, το να πεις ένα «Ευχαριστώ, ξέρω ότι νοιάζεσαι για την ευημερία μου, αλλά δεν ανησυχώ γι’ αυτό που μου λες αυτήν τη στιγμή», μπορεί να αφοπλίσει τον συνομιλητή με ευγένεια και ευθύτητα. Δεν είναι απαραίτητο να λάβεις υπόψη σου τις συμβουλές φυσικά, αλλά είναι σημαντικό να σεβαστείς τα συναισθήματά του και να προσπαθήσεις να συναισθανθείς το ότι κι εκείνος μπορεί να νιώθει εξίσου άβολα μ’ εσένα στο τραπέζι.
Για τα περισσότερα παιδιά, οι διακοπές είναι πηγή ενθουσιασμού που μπορεί να τα οδηγήσει στο να «σεληνιαστούν», με τα ουρλιαχτά, τα υστερικά γέλια και το κλάμα να εναλλάσσονται με φρενήρεις ρυθμούς. «Πολλές φορές, ένα παιδί θέλει απλώς την προσοχή μας», εξηγεί η κα. Καραγιάννη, προσθέτοντας ότι το να προσπαθήσουμε να μην είμαστε αδιάφοροι απέναντί του, μπορεί να μαλακώσει τη συμπεριφορά του.
Πώς θα επιβιώσεις;
Προσπάθησε να επαναφέρεις το παιδί – ανάλογα με την ηλικία του – σε μία από τις συζητήσεις που γίνονται στο τραπέζι, ώστε να μην αισθάνεται πως αδιαφορείς για εκείνο. Που και που, δεν βλάπτει να αφιερώσεις και μερικά λεπτά για να παίξεις μαζί του και να το απασχολήσεις. Εάν η συμπεριφορά του εκτροχιαστεί, εξήγησέ του πως δυσκολεύει τους καλεσμένους στη μεταξύ τους συζήτηση και απασχόλησέ το με κάποια από τις λιχουδιές που βρίσκονται μπροστά σου.
Τα μέλη της οικογένειας συχνά ξέρουν πολύ περισσότερα για εμάς από αυτά που νιώθουν άνετα να συζητήσουν τετ-α-τετ μαζί μας. Όταν όμως αρκετοί αδιάκριτοι συγγενείς συναντούν ο ένας τον άλλον, οι αποκαλύψεις διευκολύνονται. Όταν κάποιος κουτσομπολεύει ή κάνει πάρα πολλές προσωπικές ερωτήσεις, να έχεις κατά νου ότι είναι πιθανό να ενδιαφέρεται πραγματικά για εσένα και τη ζωή σου, ακόμη κι αν αυτό τελικά δεν συμβαίνει. «Ο συγγενής μπορεί να νιώθει εξίσου άβολα με εσάς όπως προ-αναφέραμε, οπότε αποκαλύπτοντας πράγματα για τη ζωή σας, ενδέχεται να προσπαθεί να βρει έναν τρόπο να συνδεθεί μαζί σας», λέει η κα. Καραγιάννη.
Πώς θα επιβιώσεις;
Προτού πελαγώσεις και βρεθείς στο σημείο να τα τινάξεις όλα στον αέρα, πάρε μερικές βαθιές ανάσες και εστίασε τη σκέψη σου σε κάτι που σε κάνει να νιώθεις ήρεμος και χαρούμενος. Εάν είσαι ακόμη πιο κουλ, κάνε ένα αστείο ή τούμπαρε την ερώτηση με μια άλλη ερώτηση. Για να αλλάξεις θέμα, μπορείς να έχεις προετοιμάσει δυο-τρία θέματα συζήτησης, που συνήθως πάνε καλά κατά τη διάρκεια των οικογενειακών γευμάτων: την αγαπημένη σου οικογενειακή ανάμνηση, τα ταξίδια και το φαγητό, για παράδειγμα. Όλοι σχεδόν ενδιαφέρονται για το φαγητό και τα ταξίδια, αλλά αν θέλεις πραγματικά να διατηρήσεις ζωηρό το ενδιαφέρον στη συζήτηση, μοιράσου την πιο όμορφη ή την πιο αστεία οικογενειακή σου ανάμνηση.
Καθώς η καθημερινότητα δίνει όλο και περισσότερο χώρο για συζητήσεις που αφορούν τις πολιτικές μας πεποιθήσεις, το πιθανότερο είναι ότι θα υπάρχει κάποιος πρόσωπο που θα βρίσκεται στην απέναντι από εμάς όχθη του πολιτικού φάσματος. Αν και μπορεί να φαίνεται σαν μια πρόκληση που στόχο έχει να διχάσει και να προκαλέσει καυγάδες, αντ’ αυτού προσπάθησε να το δεις ως ευκαιρία. «Δεν χρειάζεται να συμφωνούμε σε όλα», εξηγεί η κα. Καραγιάννη. «Στην πραγματικότητα, νομίζω ότι είναι υγιές να έχουμε αντίθετες απόψεις. Αν όλοι συμφωνούσαν, οι συζητήσεις θα ήταν βαρετές και μη διεγερτικές για αντιπαράθεση».
Πώς θα επιβιώσεις
Πριν ξεκινήσεις μια συζήτηση, να θυμάσαι ότι οι απόψεις και οι πεποιθήσεις της οικογένειάς σου δεν χρειάζεται να σημαίνουν κάτι αρνητικό για σένα ή να ταυτίζονται με σένα. Η ιδέα ότι η οικογένειά μας αντικατοπτρίζει απόλυτα το ποιοι είμαστε, μας ωθεί να το παίρνουμε προσωπικά, όταν κάποιος έχει διαφορετική πολιτική άποψη. «Αλλά στο τέλος της ημέρας, έχουμε μόνο δύναμη και έλεγχο πάνω στον εαυτό μας», αναφέρει η κα. Καραγιάννη. Ανάλογα με το πόσο αυξάνονται οι τόνοι στην πολιτική διαμάχη, δοκίμασε να αλλάξεις θέμα, να συντονίσεις τον συγγενή σου ή να κατευθυνθείς σε άλλο δωμάτιο ωσότου τα πνεύματα ηρεμήσουν.
Στην καλύτερη περίπτωση, εκείνος που θα τα τσούξει, μπορεί να καλλιεργήσει ένα κλίμα αμηχανίας, να ανέβει πάνω στο τραπέζι, να σπάσει κανένα πιάτο ή να χορέψει ζεϊμπεκιές καταλήγοντας ανάσκελα στο πάτωμα. Στη χειρότερη, θα μπορούσε να αποτελέσει απειλή για τον ίδιο του τον εαυτό, αλλά και τους άλλους. Το να αποκαλύψει για παράδειγμα πως κάποιος/α από τους παρευρισκόμενους απιστεί απέναντι στον/στην σύντροφό του/της, δεν μοιάζει με μία αρκετή υψηλού κινδύνου απειλή;
Πώς θα επιβιώσεις;
Αν δεις ότι κάποιος/α χάνει τον έλεγχο, προτίμησε να του/της μιλήσεις για λίγο ιδιωτικά. Λάβε υπόψη σου ότι συνήθως υπάρχει ένα κίνητρο για την υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ, που θα μπορούσε κάλλιστα να είναι το ίδιο κοινωνικό άγχος που νιώθεις κι εσύ. Το αλκοόλ ηρεμεί τους ανθρώπους και τους κάνει λιγότερο ανήσυχους και αγχωμένους. Εναλλακτικά, επίλεξε να καλέσεις ένα ταξί ώστε ο πότης να φτάσει ασφαλής στο σπίτι του. Απόφυγε τις συζητήσεις που ενδέχεται να προκαλέσουν συγκρούσεις ή στεναχώριες – άφησε την αναφορά στον/στην πρώην για κάποια άλλη στιγμή.