«Τραγωδία στη Βικτώρια: Νεκρή 20χρονη που έπεσε στις γραμμές του ΗΣΑΠ». Είναι η πιο πρόσφατη από τις δεκάδες ζοφερές ειδήσεις αυτοκτονιών και ατυχημάτων στα μέσα σταθερής τροχιάς που διαβάζουμε κάθε χρόνο.
Χθες το απόγευμα, όπως σχεδόν κάθε μέρα, βρέθηκα στον σταθμό της Βικτώριας για να πάρω τον ηλεκτρικό. Η είδηση ότι ένα 20χρονο κορίτσι είχε χάσει εκεί τη ζωή του, μερικές ώρες πριν, αντηχούσε στο μυαλό μου. Δεν άργησα να δω μια παχύρευστη λευκή μπογιά να καλύπτει ένα μέρος των γραμμών. Δεν χρειάστηκε να σκεφτώ πολύ για να καταλάβω γιατί υπήρχε εκεί. Έμεινα σιωπηλή να κοιτάζω το πιο μαύρο λευκό που έχω δει ποτέ.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του Παρατηρητηρίου Αυτοκτονιών του Κέντρου Πρόληψης της Αυτοκτονίας της ΚΛΙΜΑΚΑ, από το 2015 έως και το 2022, σημειώθηκαν τουλάχιστον 41 αυτοκτονίες σε σταθμούς Μετρό, Ηλεκτρικού και τρένων σε ολόκληρη την χώρα, ενώ δεν υπάρχουν καταγεγραμμένα στοιχεία για τις πολυάριθμες απόπειρες αυτοκτονίας που έχουν πραγματοποιηθεί ανά καιρούς. Παράλληλα, δεκάδες ακόμα είναι οι τραυματισμοί και οι θάνατοι λόγω ατυχήματος που έχουν προκληθεί στις γραμμές.
Γιατί όμως πολλές και πολλοί από όσες/ους αποπειρώνται να αυτοκτονήσουν, επιλέγουν το μετρό και άλλα μέσα σταθερής τροχιάς; Όπως εξηγούν υπεύθυνοι του φορέα στην Popaganda, «Γνωρίζουμε από εξυπηρετούμενους/ες των υπηρεσιών του Κέντρου Ημέρας και όσων καλούν στην 24ωρη Γραμμή Παρέμβασης για την Αυτοκτονία, 1018, ότι η συγκεκριμένη μέθοδος αντανακλά ισχυρότερη πρόθεση θανάτου λόγω του θεωρούμενου υψηλού ποσοστού θνησιμότητας. Πιο συγκεκριμένα, το 25% των ατόμων που κάλεσαν στο 1018 κατά το έτος 2022, είχαν πρόθεση να βάλουν τέλος στην ζωή τους μέσω της πτώσης από ύψος και πιο συγκεκριμένα το 5% ανάφερε ότι σκέφτηκε να βάλει τέλος στην ζωή του σε κάποιον σιδηροδρομικό σταθμό της Αθήνας».
Σύμφωνα με την ΚΛΙΜΑΚΑ, πολλαπλές έρευνες σε διεθνές επίπεδο στο πεδίο των αυτοκασταστροφικών συμπεριφορών και της αυτοκτονικότητας, καταδεικνύουν ότι οι απόπειρες αυτοκτονίας και οι αυτοκτονίες που πραγματοποιούνται σε σταθμούς Μετρό και τρένων -εκτός της προφανούς απώλειας ζωής ή σωματικής και κλινικής βλάβης- έχουν σαφείς ψυχολογικές αλλά και κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις τόσο στις εταιρείες μέσων μεταφοράς όσο στους εργαζόμενους, αλλά και στους αυτόπτες μάρτυρες των συμβάντων, αφήνοντας ανεξίτηλα σημάδια στον ψυχισμό και προκαλώντας προβλήματα ακόμα και σε επίπεδο καθημερινής διαχείρισης για τα άτομα αυτά.
Συγκεκριμένα, σύμφωνα με σχετικές μελέτες, 16,3% των οδηγών που τραυμάτισαν ή σκότωσαν κάποιον παρουσίασαν διαταραχή μετατραυματικού στρες, κατάθλιψη ή άλλες αγχώδεις διαταραχές, ενώ 39,5% εμφάνιζαν συμπτωματολογία φοβικής αγχώδους διαταραχής ένα μήνα μετά το περιστατικό. Επίσης σημαντικό μέρος των αυτόπτων μαρτύρων αναζητούν στο άμεσο χρονικό διάστημα μετά το συμβάν βοήθεια από επαγγελματίες ψυχικής υγείας.
Παρά τα όσα έχουν γνωστοποιηθεί από τον φορέα, η πρόληψη, η εκπαίδευση και η ενημέρωση του προσωπικού είναι σχεδόν ανύπαρκτες. «Η πρόληψη της αυτοκτονίας αποτελεί στρατηγικό στόχο. Η αύξηση των αποπειρών και των αυτοκτονιών στα μέσα σταθερής τροχιάς θα πρέπει επιτέλους, να σημάνει τον κώδωνα του κινδύνου και να αναληφθούν συλλογικά πρωτοβουλίες, με άμεση ενεργοποίηση του συνόλου των εμπλεκόμενων φορέων, πριν θρηνήσουμε περισσότερα θύματα. Στην ΚΛΙΜΑΚΑ έχουμε επανειλημμένα τονίσει, ότι απαιτείται η εφαρμογή εκείνων των μέτρων, τα οποία, όχι μόνο θα λειτουργήσουν αποτρεπτικά, αλλά θα συντελέσουν αποτελεσματικά στην ευαισθητοποίηση στο πεδίο της πρόληψης της αυτοκτονίας», τονίζουν οι άνθρωποι της ΚΛΙΜΑΚΑ.
«Η παρουσία εκπαιδευμένου προσωπικού ασφαλείας στους σταθμούς, πρέπει να καταστεί υποχρεωτική. Οι συστάσεις που πρέπει να ακολουθηθούν είναι συγκεκριμένες και περιλαμβάνουν τον περιορισμός της πρόσβασης σε σημεία υψηλής επικινδυνότητας, γεγονός που αποτελεί άλλωστε βασικό στοιχείο των ολιστικών στρατηγικών για την πρόληψη της αυτοκτονίας, με τις ισχυρότερες ενδείξεις αποτελεσματικότητας».
«Καιρό τώρα, μετά την θετικότατη εξαγγελία της ΑΤΤΙΚΟ ΜΕΤΡΟ Α.Ε., σχετικά με το σύστημα θυρών επί των αποβάθρων “Platform Screen Doors (PSD)” που θα διαθέτει το Μετρό της Θεσσαλονίκης, είμαστε και πάλι στη δυσάρεστη θέση να επισημάνουμε, ότι δεν έχουν εφαρμοσθεί αντίστοιχα προστατευτικά μέτρα ούτε στο Μετρό της Αθήνας που λειτουργεί καθημερινά με τεράστιο όγκο επιβατών, ότι δεν χρησιμοποιείται ούτε στους σιδηροδρομικούς σταθμούς, ενώ δε γνωρίζουμε εάν υπάρχει πρόβλεψη για εγκατάσταση του συστήματος στους νέους σταθμούς του αθηναϊκού μετρό που βρίσκονται υπό κατασκευή», υπογραμμίζει η ΚΛΙΜΑΚΑ.
Δυστυχώς, μόνο ορισμένες χώρες της Ασίας και πόλεις της Ευρώπης όπως το Παρίσι, το Λονδίνο (σε ορισμένους σταθμούς), η Κοπεγχάγη και το Τορίνο, διαθέτουν το συγκεκριμένο σύστημα. Σε πρόσφατες μελέτες που πραγματοποιήθηκαν για την τοποθέτηση του PSD στους σταθμούς του μετρό της Νέας Υόρκης, υπολογίζεται ότι το κόστος κατασκευής και τοποθέτησης ανέρχεται κατά μέσο όρο στα 55 εκατομμύρια δολάρια ανά σταθμό.
Πέρα από το σύστημα θυρών επί των αποβαθρών, η σήμανση και η τοποθέτηση πινακίδων με σαφή αναφορά σε τηλεφωνικές γραμμές άμεσης βοήθειας, τα χαντάκια απορροής, τα πλέγματα κάθετης κίνησης, η αύξηση του φωτισμού και η μείωση της ταχύτητας των συρμών κατά την είσοδο στο σταθμό με τρόπο που δε θα δημιουργεί καθυστερήσεις στα δρομολόγια, μπορούν να συμβάλλουν στην ουσιαστική πρόληψη των αυτοκτονιών, αλλά και των πτώσεων από ατύχημα που λαμβάνουν χώρα στους σταθμούς.
«Το σύνολο των προαναφερθέντων μέτρων – πέρα από τις ειδικές θύρες – αποτελούν παρεμβάσεις χαμηλού κόστους που όχι μόνο μπορούν, να λειτουργήσουν ανασταλτικά σε τυχόν κακόβουλες πράξεις αλλά επίσης μπορούν, να επιτύχουν και την συνολική αποφυγή των επιπτώσεων σε επιβάτες και προσωπικό», διασαφηνίζει ο φορέας πρόληψης της αυτοκτονίας.
Στην Κύρια Γραμμή του Μετρό Θεσσαλονίκης, όπως έχει ανακοινωθεί, πρόκειται να ενσωματωθεί στους σταθμούς το σύστημα φυσικού διαχωρισμού των αποβάθρων των σταθμών από τους διερχόμενους συρμούς. Το έργο έχει αναλάβει η Viatec Hellas. Το συγκεκριμένο σύστημα αποτελείται από μια συνεχόμενη κατασκευή 60 περίπου μέτρων από κάθε πλευρά της αποβάθρας. Σε κάθε πλευρά της διπλής αποβάθρας το σύστημα PSD θα ενσωματώνει 8 δίφυλλες αυτόματες συρόμενες πόρτες και 22 μονόφυλλες και δίφυλλες χειροκίνητες πόρτες διαφυγής. Όταν ο συρμός φθάνει στον σταθμό θα σταματά σε ακριβώς προβλεπόμενο σημείο, ευθυγραμμίζοντας τις δικές του αυτόματες συρόμενες πόρτες με τις αυτόματες πόρτες του συστήματος PSD.
Μόνο όταν ο συρμός θα έχει σταματήσει στο κατάλληλο σημείο, οι πόρτες τόσο του συρμού όσο και του συστήματος PSD θα ανοίξουν, επιτρέποντας έτσι την αποβίβαση και επιβίβαση των επιβατών. Τα οφέλη είναι προφανή: πρώτο και κυριότερο είναι η απόλυτη ασφάλεια των επιβατών έναντι ατυχημάτων, επίσης η απρόσκοπτη λειτουργία των συρμών χωρίς απρόβλεπτες καθυστερήσεις, και τέλος, η πολύ πιο εύκολη και οικονομική διατήρηση των κατάλληλων συνθηκών περιβάλλοντος και καθαριότητας στους σταθμούς.