Τα στοιχεία είναι αμείλικτα: Μετά την αρχή του πολέμου στη Γάζα, στις 7 Οκτωβρίου 2023, το Ισραήλ αναδείχθηκε ως μία από τις χειρότερες χώρες σε αριθμό φυλακισμένων δημοσιογράφων στον κόσμο. Σύμφωνα με την έρευνα για τις φυλακές του παρατηρητηρίου Committee to Protect Journalists – CPJ για το 2023, η οποία δημοσιεύτηκε στις 18 Ιανουαρίου, το Ισραήλ κατατάσσεται μαζί με το Ιράν στην έκτη θέση – πίσω από την Κίνα (44 φυλακισμένοι δημοσιογράφοι), τη Μιανμάρ (43), τη Λευκορωσία (28), τη Ρωσία (22) και το Βιετνάμ (19).
Το Ισραήλ έχει περιληφθεί αρκετές φορές στην ετήσια έρευνα της CPJ, αλλά «αυτός είναι ο υψηλότερος αριθμός συλλήψεων Παλαιστίνιων δημοσιογράφων από το 1992 που η CPJ ξεκίνησε να καταγράφει συλλήψεις και η πρώτη φορά που το Ισραήλ κατατάσσεται στους έξι πρώτους παραβάτες», σημειώνεται.
Η CPJ, που εδρεύει στη Νέα Υόρκη, δημοσιεύει κάθε χρόνο στοιχεία για τους φυλακισμένους δημοσιογράφους. Το 2023 ήταν συνολικά 320 σε ολόκληρο τον κόσμο, ο δεύτερος υψηλότερος αριθμός μετά το 2022, που καταγράφηκαν 363.
«Δύο κομβικές αλλαγές στην κατάταξη του 2023 είναι το Ισραήλ και το Ιράν, με καθεμία από τις δύο χώρες να καταγράφεται ότι κρατούσε φυλακισμένους τουλάχιστον 17 δημοσιογράφους την 1η Δεκεμβρίου, οπότε έρχονται ισόπαλες στην έκτη θέση», σημειώνει η CPJ.
Το Ιράν βρισκόταν στην κορυφή της περσινής «μαύρης» αυτής λίστας, καθώς είχε 62 δημοσιογράφους πίσω από τα σίδερα. Φέτος, ο αριθμός τους έπεσε αρκετά, ενώ ταυτόχρονα αυξήθηκε ο αντίστοιχος του Ισραήλ, που έτσι «ισοφάρισε» με ένα από τα πλέον αυταρχικά καθεστώτα στον κόσμο.
Έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον ότι το Ιράν είχε έρθει πρώτο στην κατάταξη το 2022, τη χρονιά δηλαδή που προσπαθούσε να ελέγξει την κάλυψη των διαδηλώσεων που ξέσπασαν σε όλη τη χώρα μετά τον θάνατο της 22χρονης Mahsa Amini. Το Ισραήλ ανέβηκε στη «μαύρη» κατάταξη το διάστημα του πολέμου στη Γάζα.
Η έκθεση βέβαια σημειώνει ότι πολλοί από τους 62 δημοσιογράφους που φυλακίστηκαν το 2022 από το Ιράν έχουν έκτοτε αφεθεί ελεύθεροι με εγγύηση και αναμένουν την απαγγελία κατηγοριών ή την ποινή, δηλαδή «ο μικρότερος αριθμός φυλακισμένων το 2023 δεν σημαίνει επ’ ουδενί ότι το Ιράν έχει χαλαρώσει την καταπίεση των ΜΜΕ…»
Όσον αφορά στο Ισραήλ, όλοι οι δημοσιογράφοι που καταγράφονταν ως κρατούμενοι την 1η Δεκεμβρίου «συνελήφθησαν στο παλαιστινιακό έδαφος της κατεχόμενης Δυτικής Όχθης μετά την αρχή του πολέμου Ισραήλ-Γάζας στις 7 Οκτωβρίου». Είναι όλοι Παλαιστίνιοι. Και κάτι ιδιαίτερα σημαντικό: Οι περισσότεροι από αυτούς –σύμφωνα πάντοτε με την έκθεση- βρίσκονται υπό καθεστώς διοικητικής κράτησης, δηλαδή οι ισραηλινές αρχές τους κρατούν φυλακισμένους χωρίς να τους έχουν απαγγελθεί κατηγορίες και χωρίς δίκη με το αιτιολογικό πως πιθανολογείται ο κρατούμενος να σχεδιάζει τη διάπραξη κάποιας παράβασης στο μέλλον.
Στην έκθεση τονίζεται πως οι ερευνητές του CPJ δυσκολεύτηκαν να μάθουν τον λόγο για τον οποίο συνελήφθησαν οι δημοσιογράφοι, «ωστόσο αρκετές οικογένειες είπαν στο CPJ ότι πιστεύουν πως φυλακίστηκαν για αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης».
Συνολικά, το Ισραήλ έχει θέσει υπό κράτηση πάνω από 20 δημοσιογράφους από τότε που ξεκίνησε ο πόλεμος, «αλλά αυτοί που αφέθηκαν ελεύθεροι πριν την 1η Δεκεμβρίου ή κρατήθηκαν μετά, δεν περιλαμβάνονται στην έρευνα του 2023».
Στις 24 Ιανουαρίου, η CPJ, που ανανεώνει τακτικά τα στοιχεία της, κατέγραφε 19 φυλακισμένους δημοσιογράφους στη χώρα.
Πόσο συμβατά είναι αυτά τα ευρήματα με την αντίληψη ότι το Ισραήλ είναι «η μόνη δημοκρατία της Μέσης Ανατολής»;
Αξίζει να σημειωθεί ότι ο «πόλεμος» εναντίον της δημοσιογραφίας φαίνεται πολυμέτωπος. Μπορεί όλοι οι δημοσιογράφοι που έχει φυλακίσει το Ισραήλ να είναι Παλαιστίνιοι, η ισραηλινή κυβέρνηση όμως έχει ασκήσει πίεση και στην προοδευτική ισραηλινή εφημερίδα Haaretz, η οποία έχει φιλοξενήσει και φιλοξενεί πολλές επικριτικές φωνές για τον πόλεμο στη Γάζα. Μάλιστα, τον περασμένο Νοέμβριο ο υπουργός Επικοινωνίας Shlomo Karhi είχε προτείνει να επιβληθούν πρόστιμα στην εφημερίδα, την οποία κατηγόρησε ότι κάνει «ψευδή, ηττοπαθή προπαγάνδα» και ότι «σαμποτάρει το Ισραήλ σε καιρό πολέμου». Το συνδικάτο των Ισραηλινών δημοσιογράφων χαρακτήρισε την κίνηση «λαϊκίστικη πρόταση που στερείται κάθε λογικής».
Σημειώνεται επίσης ότι στις 20 Οκτωβρίου, η ισραηλινή κυβέρνηση με έκτακτη νομοθεσία επέτρεψε το προσωρινό κλείσιμο για ένα μήνα ξένων ΜΜΕ που θα θεωρούνταν επιζήμια για τη χώρα, χωρίς ωστόσο να επεκταθεί στα εγχώρια μέσα. Στις 13 Νοεμβρίου, οι Times του Ισραήλ έγραψαν ότι η νομοθεσία εφαρμόστηκε για να αποτρέψει μεταδόσεις του λιβανέζικου καναλιού Al-Mayadeen TV στο Ισραήλ και τα Κατεχόμενα Παλαιστινιακά Εδάφη για «λόγους ασφαλείας». Μάλιστα, ο υπουργός Άμυνας του Ισραήλ Yoav Gallant χαρακτήρισε το μέσο ως «φερέφωνο τη Χεζμπολάχ» και τους δημοσιογράφους του ότι «υποστηρίζουν την τρομοκρατία ενώ υποδύονται τους δημοσιογράφους».
Μία εβδομάδα αργότερα, στις 21 Νοεμβρίου, δύο δημοσιογράφοι του σταθμού σκοτώθηκαν σε αεροπορική επιδρομή του Ισραήλ στον Νότιο Λίβανο, ένα χιλιόμετρο από τα ισραηλινά σύνορα – ο ανταποκριτής Farah Omar και ο εικονολήπτης Rabih al-Maamari.
Η κατάταξη του Ισραήλ στην έκτη θέση χωρών-«δεσμοφυλάκων» δημοσιογράφων έρχεται μόλις ένα μήνα εφόσον η CPJ κατέγραφε, στις 21 Δεκεμβρίου 2023, ότι περισσότεροι δημοσιογράφοι «έχουν σκοτωθεί στις πρώτες 10 εβδομάδες του πολέμου Ισραήλ-Γάζα από ό,τι έχουν σκοτωθεί σε οποιαδήποτε χώρα σε έναν ολόκληρο χρόνο». Τουλάχιστον 68 δημοσιογράφοι και εργαζόμενοι ΜΜΕ είχαν σκοτωθεί μέχρι τότε: 61 Παλαιστίνιοι, 4 Ισραηλινοί και 3 Λιβανέζοι. «Οι περισσότεροι από τους μισούς αυτούς θανάτους -37- συνέβησαν τον πρώτο μήνα του πολέμου, καθιστώντας τον τον πλέον φονικό μήνα που έχει ποτέ καταγράψει το CPJ από τότε που ξεκίνησε να καταγράφει τις απώλειες δημοσιογράφων το 1992».
Το Ιράκ είναι η μόνη χώρα που έχει πλησιάσει αυτό το νούμερο, όπου όμως 56 δημοσιογράφοι σκοτώθηκαν μέσα σε έναν χρόνο (2006), κι όχι σε δυόμιση μήνες.
Μόλις στις 25 Ιανουαρίου 2024, σε ανακοίνωση με τίτλο «Σταματήστε τη δολοφονία δημοσιογράφων στη Γάζα», το International Press Institute επισήμαινε ότι 80 δημοσιογράφοι έχουν σκοτωθεί από τον Οκτώβριο μέχρι σήμερα στη Γάζα και στον Νότιο Λίβανο, «ο υψηλότερος αριθμός δημοσιογράφων που σκοτώθηκαν σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα σε ζώνη σύγκρουσης από τότε που ιδρύθηκε το IPI το 1950».
Τυχαίοι θάνατοι;
«Η CPJ ανησυχεί ιδιαιτέρως σχετικά με ένα εμφανές μοτίβο στοχοποίησης δημοσιογράφων και των οικογενειών τους από τον ισραηλινό στρατό», αναφέρεται στην έκθεση του παρατηρητηρίου. «Σε τουλάχιστον μία περίπτωση, ένας δημοσιογράφος σκοτώθηκε ενώ φορούσε τα διακριτικά του Τύπου σε τοποθεσία όπου δεν διεξάγονταν μάχες. Σε τουλάχιστον δύο άλλες περιπτώσεις, δημοσιογράφοι καταγράφηκαν να δέχονται απειλές από Ισραηλινούς αξιωματούχους και τον ισραηλινό στρατό πριν σκοτωθούν μέλη της οικογένειάς τους». Το CPJ καλούσε το Ισραήλ να «τερματίσει το μακρόχρονο μοτίβο ατιμωρησίας σε περιπτώσεις δημοσιογράφων που σκοτώθηκαν από τον ισραηλινό στρατό».
Ακόμα και πριν τον πόλεμο στη Γάζα, τον Μάιο του 2023, η CPJ είχε δημοσιεύσει έκθεση που τεκμηρίωνε ένα «θανάσιμο μοτίβο» των ισραηλινών δυνάμεων να σκοτώνουν δημοσιογράφους. Σε αυτή, εξέταζαν τις περιπτώσεις 20 θανάτων δημοσιογράφων από τον ισραηλινό στρατό την τελευταία εικοσαετία και συμπέραναν «ένα μοτίβο ισραηλινής αντίδρασης που εμφανίζεται να έχει σχεδιαστεί ώστε να διαφεύγουν της ευθύνης». Για τους θανάτους αυτούς δεν αποδόθηκαν ποτέ ευθύνες σε κανέναν.
Και μια έρευνα του ΟΗΕ το 2019, συμπέραινε ότι «υπάρχουν βάσιμοι λόγοι να πιστεύει κανείς ότι Ισραηλινοί ελεύθεροι σκοπευτές πυροβόλησαν εκ προθέσεως δημοσιογράφους».
Σε ένα άλλο παράδειγμα, η οργάνωση Human Rights Watch διαπίστωνε ότι η επίθεση των ισραηλινών δυνάμεων που σκότωσε τον δημοσιογράφο του Reuters Issam Abdallah και τραυμάτισε έξι ακόμα στον Νότιο Λίβανο ήταν μάλλον μια σκόπιμη επίθεση σε πολίτες.
Το Ισραήλ αρνείται ότι στοχεύει δημοσιογράφους, ισχυριζόμενο ότι στόχος του είναι μόνο η Χαμάς.
Στις 24 Ιανουαρίου 2024, οι θάνατοι δημοσιογράφων κατά τη διάρκεια του πολέμου στη Γάζα είχαν αυξηθεί σε τουλάχιστον 83, σύμφωνα με την προκαταρκτική έρευνα του CPJ: 76 Παλαιστίνιοι, 4 Ισραηλινοί και 3 Λιβανέζοι. Επιπλέον, το παρατηρητήριο κατέγραφε 16 τραυματισμένους δημοσιογράφους, 3 αγνοούμενους, 25 συλληφθέντες και «πολλές επιθέσεις, απειλές, διαδικτυακές επιθέσεις, λογοκρισία και δολοφονία μελών (των) οικογενειών (τους)».
«Το Ισραήλ εξολοθρεύει τη δημοσιογραφία στη Γάζα» έγραφαν και οι Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα ήδη στα τέλη Νοεμβρίου 2023, «ως αποτέλεσμα της άρνησης της χώρας να λάβει υπόψη εκκλήσεις για την προστασία των εργαζομένων του Τύπου». Και κατέληγε: «Οι δημοσιογράφοι εκεί δεν έχουν ασφαλές καταφύγιο ούτε τρόπο διαφυγής. Σκοτώνονται ο ένας μετά τον άλλον. Από τις 7 Οκτωβρίου, τα παλαιστινιακά εδάφη υπόκεινται σε πραγματική εξολόθρευση της δημοσιογραφίας».