Θα είναι Νέα η Δημοκρατία του Κυριάκου Μητσοτάκη;

«Δεν γίνεται ο γιος του πρώην προθυπουργού να με κατηγορεί για βαρονίες», είπε σε κάποια συνέντευξή του ο Βαγγέλης Μεϊμαράκης, στο δρόμο προς την ανάδειξη νέου αρχηγού στη ΝΔ. Η ερώτηση αφορούσε στη στήριξή του από το «καραμανλικό τζάκι». Ο υποψήφιος της ΝΔ, εμφανώς εκνευρισμένος, συνέχισε λέγοντας: «Είμαι ο κ. Μεϊμαράκης, δεν είμαι ο κ. Καραμανλής. Και ο Κυριάκος είναι ο κ. Μητσοτάκης. Είναι ο γιος του πρώην πρωθυπουργού και μπράβο του και προς τιμή του». Κάθε λέξη και, κυρίως, το επώνυμο Μητσοτάκης προφερόταν με ιδιαίτερη ένταση και στόμφο. Γιατί «εκεί θα πονούσε».

«Αγωνίστηκα για την ανοιχτή διαδικασία, όταν ο κ. Μεϊμαράκης ήταν υπέρμαχος μίας πιο κλειστής», ανέφερε πριν την εκλογή του ο Κυριάκος Μητσοτάκης. […] «Είναι τουλάχιστον παράξενο στελέχη της παράταξης να αντιγράφουν καρμπόν την ρητορική που μας προσάπτει ο ΣΥΡΙΖΑ».

Κατηγορίες για οικογενειοκρατία, αναφορές σε ταύτιση πολιτικού λόγου με τον ΣΥΡΙΖΑ, βαρονίες. Αυτά ήταν μερικά μόνο από τα «μαχαίρια» που βγήκαν εντός της ΝΔ για την ανάδειξη του ένατου προέδρου της στην ιστορία του κόμματος. Επρόκειτο για τη μάχη ενός διαφορετικού δίπολου εντός της γαλάζιας παράταξης: Κυριάκος Μητσοτάκης απέναντι σε Βαγγέλη Μεϊμαράκη: το «νέο» κόντρα στο «δοκιμασμένο», ο «φιλελεύθερος» κόντρα στον «καραμανλικό», ο «ελιτιστής» απέναντι στον «λαϊκό».

Οι περισσότεροι από τους τρακόσιες χιλιάδες ψηφοφόρους της ΝΔ επέλεξαν στις 10 Ιανουαρίου τον πρώτο. Και το ερώτημα γεννήθηκε: Θα αποτελέσει ο Κυριάκος Μητσοτάκης την αδιαμφισβήτητη ιδεολογική κεφαλή της «μετασαμαρικής»-«μετακαραμανλικής» Νέας Δημοκρατίας; 

H «διαρχία» δύο οικογενειών

Η φιλόδοξη συζήτηση γύρω από την «φιλελεύθερη» στροφή της ΝΔ υπό την ηγεσία του Κυριάκου Μητσοτάκη αποκρύπτει καταρχάς το ζήτημα της ιδεολογικής «αποστέωσης» που χαρακτηρίζει διαχρονικά τα κόμματα εξουσίας στην Ελλάδα. «Η ΝΔ δεν έχει παραδοσιακά τάση ιδεολογικού προσανατολισμού», αναφέρει στην Popaganda ο Αντώνης Παπαγιαννίδης, οικονομικός αναλυτής και διευθυντής του ομίλου Economia. «Αποκτά κατά καιρούς κάποιες ιδεολογικές πτυχές, με σκοπό να αντιπαλέψει την αντίπαλη πλευρά, που κάποτε ήταν το ΠΑΣΟΚ και πλέον είναι ο ΣΥΡΙΖΑ».

«Όταν κάποιος ζει από τη δουλειά του, δεν πηγαίνει να ψηφίσει με κριτήριο τι έχει πει ο Μαρξ, ο Φρίντμαν ή ο Άλαν Σμιθ», Χρήστος Χωμενίδης

Την ιδεολογική αντιπαράθεση μεταξύ διαφορετικών ιδεολογικών ομάδων εντός του κόμματος αντικαθιστά η επιδίωξη αύξησης της εσωκομματικής επιρροής από την πλευρά των λεγόμενων «τζακιών», στοιχείο «παραδοσιακά διαδεδομένο στην ελληνική πολιτική σκηνή», προσθέτει ο κ. Παπαγιαννίδης. «Στη βάση» ωστόσο όλων των ιδεολογικών προσδιορισμών «είναι το ψηφαλάκι». «Η ψήφος προσωποιούμενη διεκδικείται από τα μεγάλα σόγια εντός των πολιτικών κομμάτων και φυσικά της ΝΔ. Η ιδεολογικοποίηση της αντιπαράθεσης αποτελεί απλώς ένα είδος σοβαροφάνειας».

Ωστόσο, παρά την ιδεολογική «στένωση», «ρεύματα ιδεών» εντός της ΝΔ υπάρχουν, χωρίς βέβαια να έχουν την ένταση που επιχειρήθηκε να τους προσδωθεί προεκλογικά. Σημείο αναφοράς των διαφορετικών πολιτικών προσεγγίσεων είναι μία «ιδεολογικοπολιτική και συναισθηματική τομή», η οποία, σύμφωνα με τον κ. Παναγιωτόπουλο, Καθηγητή Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, εκφράστηκε στις εσωκομματικές εκλογές μέσα από την αντιπαράθεση μεταξύ μίας «πράγματι πιο φιλελεύθερης πολιτικής και ενός νεοκαραμανλικού» ρεύματος. Ο εσωκομματικός ανταγωνισμός μεταξύ αυτών των πολιτικών αναδεικνύει το πραγματικό δίπολο εντός της ΝΔ, που δεν είναι άλλο από το «φιλελευθερισμός-κρατισμός». Πράγματι, παρότι δεν μπορεί να γίνει λόγος για «ιδεολογική μετατόπιση» εντός της ΝΔ, διακύβευμα υπάρχει και αφορά τον «εκσυγχρονισμό του κόμματος απέναντι στον συντηρητισμό, την αποβολή δηλαδή των στοιχείων του κρατισμού και του αντιμεταρρυθμισμού» από την πιο φιλελεύθερη πτέρυγα υπό τον κ. Μητσοτάκη, σημειώνει ο καθηγητής. 

Ανασχετική δύναμη στις μεταρρυθμίσεις που θέλει να προωθήσει ο Κυριάκος Μητσοτάκης είναι, κατά τον κ. Παναγιωτόπουλο, «ο νεοκαραμανλισμός», «το πιο δεξιό, λαϊκίστικο, ανορθολογικό, παρωχημένο ιδεολογικά κομμάτι εντός της ΝΔ». Μάλιστα, «ο αντι-μεταρρυθμιστικός χαρακτήρας των καραμανλικών έθεσε πολλά προσκώμματα στη μεταρρυθμιστική προσπάθεια προηγούμενων κυβερνήσεων, όπως εκείνη των Σαμαρά-Βενιζέλου, υποστηρίζοντας παράλληλα τον αντιμεταρρυθμισμό και της σημερινής κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ».

«Στον πρώτο γύρο της αναμέτρησης τον [κ. Μητσοτάκη] υποστηρίξαμε αυτοί που πραγματικά πιστεύουμε στις επιλογές και στην πολιτική του. Όπως ήταν λογικό, στον δεύτερο γύρο τον υποστήριξαν περισσότεροι για λόγους τακτικής», Γιώργος Κύρτσος

Αν Μητσοτακικοί και Καραμανλικοί διαφέρουν πράγματι ιδεολογικά, ως φορείς φιλελεύθερων και συντηρητικών ιδεών αντίστοιχα, πώς συνυπάρχουν στο ίδιο κόμμα, την ώρα που σε χώρες με μακρά κοινοβουλευτική παράδοση τα παραπάνω ρεύματα της δεξιάς εκφράζονται μέσα από διαφορετικούς πολιτικούς φορείς; «Δεν υπάρχουν κανόνες σε αυτά τα ζητήματα», αναφέρει ο Γιώργος Κύρτσος, Ευρωβουλευτής της ΝΔ. «Στο Ηνωμένο Βασίλειο επικράτησαν στις τελευταίες βουλευτικές εκλογές οι Συντηρητικοί και περιθωριοποιήθηκαν οι Φιλελεύθεροι που συμμετείχαν στην κυβέρνηση. Ομως υπάρχουν τεράστιες διαφορές μεταξύ των Συντηρητικών σε ζητήματα στρατηγικής σημασίας όπως το Brexit. Στη Γαλλία οι Ρεπουμπλικάνοι είναι και αυτοί ιδεολογικά και πολιτικά διχασμένοι και αυτό μπορεί να εκφραστεί στις προεδρικές εκλογές του 2017, με την αντιπαλότητα του πρώην Προέδρου της Δημοκρατίας, κ. Σαρκοζί, και του πρώην πρωθυπουργού, κ. Ζιπέ, με τον πρώτο να εκφράζει έναν συντηρητισμό που επιδιώκεται να λειτουργήσει σαν ανάχωμα στην άνοδο της Λεπέν και τον δεύτερο έναν φιλελευθερισμό που επιδιώκει εκλογικά οφέλη σε βάρος των Σοσιαλιστών και της ευρύτερης κεντροαριστεράς. Επομένως το δύο σε ένα ή τρία σε ένα ή τέσσερα σε ένα, ισχύει για πολλά κεντροδεξιά κόμματα εξουσίας. Το θέμα είναι ποια είναι η κυρίαρχη επιρροή και πώς διαχειρίζεται ο ηγέτης την αναγκαία σύνθεση».

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ

Η συζήτηση για το ιδεολογικό προφίλ της γαλάζιας παράταξης και του αρχηγού της, γενικόλογη καθώς είναι λόγω της αναπόφευκτης τροφοδότησής της από ιδέες και θεωρητικά σχήματα, κάνει πολλούς να υποστηρίζουν -και όχι πάντοτε αδικαιολόγητα- ότι σε ένα βαθμό αποπροσανατολίζει το διάλογο από τα πραγματικά προβλήματα της καθημερινότητας. «Τα πράγματα είναι συχνά πολύ πιο απλά από ό,τι νομίζουμε και ετικέτες όπως ο κρατισμός και ο φιλελευθερισμός είναι κατά κάποιον τρόπο προσχηματικές», αναφέρει στην Popaganda ο συγγραφέας Χρήστος Χωμενίδης. «Η Ελλάδα χρειάζεται σήμερα να ξαναμπεί μπροστά η οικονομία, να εκσυγχρονιστούν οι δομές, να γίνει ευκολότερο επιχειρείν, να αυξηθεί η παραγωγικότητα και οι νέοι άνθρωποι να δουλεύουν επικερδώς. Από τη στιγμή που η χώρα βρίσκεται σε αυτή την κατάσταση, δεν έχουμε την πολυτέλεια να διεξάγουμε ιδεολογικούς πολέμους. Άλλωστε, οι πιο φανατικοί τέτοιου είδους αντιπαραθέσεων είναι άνθρωποι που συχνά δεν έχουν την απαραίτητη γνώση, με αποτέλεσμα να πετάνε μπαρούφες. Στην ουσία, δίνουμε ιδεολογική χροιά σε εσωκομματικές εκλογές απλώς και μόνο για να βρισκόμαστε σε κουβέντα.»

Φιλελεύθερος αρχηγός με τη στήριξη της «σκληρής δεξιάς»;

Η συζήτηση γύρω από την αντιπαράθεση εντός της ΝΔ προυποθέτει βέβαια την «ιδεολογική ειλικρίνεια» του Κυριάκου Μητσοτάκη. Το πέρασμά του από το Υπουργείο Διοικητικής Μεταρρύθμισης υπήρξε σε κάθε περίπτωση συνεπές με τις φιλελεύθερες αρχές του μικρότερου κράτους και των μειωμένων δαπανών.

«Θα φανεί στην πορεία» αν η ανέλιξή του κ. Μητσοτάκη στην ηγεσία του κόμματος θα επιτρέψει στη ΝΔ την ανανεωτική στροφή προς τον φιλελευθερισμό, αναφέρει ο Γιώργος Κύρτσος. Κατά τον ίδιο, ο νέος αρχηγός της γαλάζιας παράταξης «είναι ένας πολιτικός ηγέτης που πιστεύει στον ιδιωτικό τομέα της οικονομίας και σε ένα αποτελεσματικότερο κράτος, είναι ανοιχτός στη συνεννόηση με κεντροαριστερές δυνάμεις και έχει προωθημένες αντιλήψεις για την οργάνωση της κοινωνίας, τα δικαιώματα και τις επιλογές των πολιτών. Είναι φανερό ότι θα πρέπει να ξεπεράσει μεγάλα εμπόδια στο εσωτερικό της ΝΔ αλλά και μεταξύ πολλών ψηφοφόρων για να διαμορφώσει τελικά τις εξελίξεις με βάση τις απόψεις του».

«Στη βάση ωστόσο όλων των ιδεολογικών προσδιορισμών είναι το ψηφαλάκι», Αντώνης Παπαγιαννίδης

Εκτός από τις θέσεις του για το κράτος και την οργάνωση του κράτους, το ιδεολογικό προφίλ του κ. Μητσοτάκη αναδεικνύεται, πάντα κατά τον κ. Κύρτσο, και από τον τρόπο με τον οποίο πολιτεύεται. «Είναι πάντα αξιοπρεπής, παρά το γεγονός ότι πολλοί προσπαθούν να τον απαξιώσουν με προσωπικές επιθέσεις και έχει χαρακτηριστικά ήρεμης δύναμης. Είναι ανοιχτός στην αντίθετη άποψη και σέβεται τον αντίπαλο σε όλους τους πολιτικούς χώρους. Υπερασπίζεται με συνέπεια τις θέσεις του για περισσότερες ευκαιρίες, λιγότερες κρατικές παρεμβάσεις και γραφειοκρατία, περισσότερη Ευρώπη στις επιλογές μας, τάσσεται υπέρ της αποτελεσματικής προστασίας των ατομικών και δημοκρατικών δικαιωμάτων, είναι κατά των διακρίσεων. Μια ματιά στις δημόσιες παρεμβάσεις του, στις θέσεις που έχει υποστηρίξει στη Βουλή και στις αποφάσεις που πήρε σε κυβερνητικό επίπεδο, επιβεβαιώνει τα φιλελεύθερα πολιτικά χαρακτηριστικά του».

Παρόλα αυτά, η στήριξη του κ. Μητσοτάκη από τους «σκληροπυρηνικούς της δεξιάς», όπως τον Άδωνι Γεωργιάδη και τον Αντώνη Σαμαρά, έκανε πολλούς να τον κατηγορήσουν για «ανίερες» συμμαχίες. «Δεν είναι η πρώτη φορά που συμβαίνει κάτι τετοιο», λέει ο κ. Παπαγιαννίδης αναφερόμενος στη στήριξη ενός «κεντρώου» από πιο «ακραίους» εντός της ΝΔ. «Ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, παρότι κεντρώος, στηρίχθηκε και εκείνος από δεξιά στελέχη, όταν ανέλαβε την ηγεσία της ΝΔ, ώστε να κατορθώσει να ενοποιήσει ένα ευρύτερο μέτωπο».

Επρόκειτο ουσιαστικά για τη διαμόρφωση του αντικαραμανλικού μετώπου. Ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης απευθύνθηκε, όπως και ο γιος του, στο πιο «δεξιόστροφο» τμήμα της ΝΔ, καθώς τόσο εκείνος, όσο και ο Κυριάκος Μητσοτάκης, έπρεπε να αντιμετωπίσουν ως εσωκομματικό αντίπαλο την καραμανλική παράταξη. «Ο Μητσοτάκης αναγκάστηκε να στραφεί δεξιότερα, καθώς ο Μεϊμαράκης είχε τη στήριξη του Καραμανλή», συμπληρώνει ο κ. Παπαγιαννίδης.

Όμως η συμμαχία του Κυριάκου Μητσοτάκη με τη «καθαρόαιμη» δεξιά εδράζεται -όσο και αν ξενίζει- και σε ένα μίνιμουμ πολιτικού διακυβεύματος. «Ο Άδωνις Γεωργιάδης και ο Αντώνης Σαμαράς συναντώνται ιδεολογικά με τον κ. Μητσοτάκη στον οικονομικό φιλελευθερισμό, τουλάχιστον σε επίπεδο διακυρήξεων», σημειώνει ο κ. Παναγιωτόπουλος. «Ανήκουν στο τμήμα της ακομπλεξάριστης δεξιάς που δεν αμφισβητεί την ανάγκη μεταρρυθμίσεων. Λαμβάνοντας υπόψη ότι η τομή εντός της ΝΔ είναι μεταξύ κρατιστών και μη κρατιστών, είναι απόλυτα λογική και συνεπής η συμμαχία μεταξύ δεξιών και Κυριάκου Μητσοτάκη απέναντι στους καραμανλικούς».

Ωστόσο, δεν απορρίπτουν όλοι τον κίνδυνο αλλοίωσης ή, ακόμη περαιτέρω, απορρόφησης της ατζέντας του Κυριάκου Μητσοτάκης από τις συντηρητικές και αντιμεταρρυθμιστικές δυνάμεις εντός της ΝΔ, πόσο μάλλον όταν η συντριπτική πλειοψηφία των βουλευτών του κόμματος τάχθηκε προεκλογικά υπέρ του «καραμανλικού» Βαγγέλη Μεϊμαράκη. 

Ο κίνδυνος καθορισμού της νέας ατζέντας της ΝΔ από μία έντονα ακτιβιστική καραμανλική πτέρυγα είναι «αδιαμφισβήτητος», αναφέρει ο κ. Παπαγιαννίδης, για να προσθέσει: «Το ζήτημα έχει και έναν επικοινωνιακό χαρακτήρα, καθώς είναι δύσκολο να υποστηριχθούν ταυτόχρονα φιλελεύθερες και κρατικιστικές αντιλήψεις. Η ισορροπία μεταξύ των δύο αντιλήψεων θα μπορούσε να παρομοιαστεί με μία πορεία πάνω σε αυγά. Και τα αυγά έχουν την κακή συνήθεια να σπάνε».

«Μέχρι και σήμερα, ο Κώστας Καραμανλής αποτελεί ένα είδος ιερής αγελάδας για τη ΝΔ», Παναγής Παναγιωτόπουλος

Η «ενσωμάτωση» του Κυριάκου Μητσοτάκη από τη «σκληρή δεξιά» της ΝΔ «προϋποθέτει», κατά τον κ. Παναγιωτόπουλο, «ότι όλοι είναι αγνοί ιδεολόγοι. Ωστόσο, οι άνθρωποι που έχουν εξουσία αποκτούν μία ειδική δυναμική ακριβώς επειδή νεμονται την εξουσία. Ως εκ τούτου οι κομματικές δυνάμεις, παρά την όποια διαφοροποίησή τους από τον αρχηγό, θα υπακούσουν σε αυτόν, ακριβώς γιατί είναι αρχηγός, με την προοπτική να αυξήσει τις πιθανότητες του κόμματος ανέλιξης στην εξουσία». Άλλωστε, «η ήττα των καραμανλικών μέσα από μία μαζική διαδικασία δεν τους επιτρέπει να αμφισβητήσουν τη νέα ηγεσία, που είναι νομιμοποιημένη από τη μαζικότητα της εκλογής». Βέβαια, συμπληρώνει  «αν ο Κυριάκος Μητσοτάκης κυβερνήσει με μία αδύναμη πλειοψηφία», δεν αποκλείεται να αναγκαστεί μελλοντικά να «υποκύψει στις πιέσεις για να μην προχωρήσουν οι μεταρρυθμίσεις».

Εξίσου επισφαλές είναι και το αν οι καραμανλικοί -και αυτή τη φορά ενδέχεται να συμπράξουν μαζί τους οι «σκληροί δεξιοί»- θα ακολουθήσουν τον Κυριάκο Μητσοτάκη στην «πέρα του οικονομικού φιλελευθερισμού» ατζέντα. Πρόσφατο παράδειγμα αποτέλεσε η τριχοτόμηση του κόμματος στην ψηφοφορία για το σύμφωνο συμβίωσης, όπου και μία πολύ μικρή μερίδα των γαλάζιων βουλευτών υπερψήφισε, μαζί με τον κ. Μητσοτάκη, την επέκταση του στα ομόφυλα ζευγαρια. Η σύσσωμη στήριξη από τη ΝΔ της κοινωνικά φιλελεύθερης ατζέντας απαιτεί τη μετάλλαξη της παράταξης από ένα κόμμα της συντηρητικής δεξιάς σε κόμμα φιλελεύθερο, κάτι το οποίο κατά πάσα πιθανότητα ξεπερνά τις «ιδεολογικές αντοχές» της ΝΔ. Σε κάθε περίπτωση, «σε συνθήκες οιονεί δραχμής, ύφεσης και θεσμικής κρίσης, τα ζητήματα αυτά έρχονται σε δεύτερη μοίρα και δεν παίζουν τόσο σημαντικό ρόλο», αναφέρει ο κ. Παναγιωτόπουλος.

Η ανάδειξη νέου προέδρου και η εναλλαγή προσώπων στην ηγεσία ενός κόμματος αποτελεί πάντα μία καλή αφορμή για κλίμα ευφορίας στις τάξεις των μελών και των οπαδών του. Ωστόσο, παραμένει αμφίβολο αν η εναλλαγή στην εσωκομματική ηγεσία αρκεί για την διαμόρφωση ενός πολιτικού λόγου που θα δώσει νέα ώθηση στο κόμμα, τους ψηφοφόρους και την κοινωνία. Πόσο μάλλον, αν η ηγεσία εναγκαλίζεται με παλαιά στελέχη, που πρόσφεραν ό,τι είχαν -αν τελικά είχαν κάτι- να προσφέρουν.

Για την πολιτική ανανέωση ενός κόμματος «δεν είναι αρκετή η αλλαγή τριών-τεσσάρων προσώπων» στην ηγεσία του, λέει ο κ. Παπαγιαννίδης, γεγονός ιδιαίτερα σημαντικό στην περίπτωση του Κυριάκου Μητσοτάκη, καθώς «είναι ζήτημα αν είχε τη στήριξη επτά βουλευτών από τους 75 της ΝΔ».

Ο πιθανός «πολιτικός συγχροτισμός» της ηγεσίας Μητσοτάκη με το ενεργό κομματικό προσωπικό της ΝΔ που έλαβε θέσεις εξουσίας την περίοδο 2004-2009 δημιουργεί αμφιβολίες για την ανανέωση της επόμενης ημέρας, πόσο μάλλον που η ΝΔ, κατά τον κ. Παναγιωτόπουλο, «δεν έχει κάνει με σοβαρότητα κριτική για την δεύτερη θητεία Καραμανλή, η οποία οδήγησε, με τη συνενοχή πολλών και εκτός ΝΔ, στο δημοσιονομικό εκτροχιασμό της χώρας. Μέχρι και σήμερα, ο Κώστας Καραμανλής αποτελεί ένα είδος ιερής αγελάδας για τη ΝΔ».

Οι αποστάσεις που θα επιλέξει να κρατήσει ο Κυριάκος Μητσοτάκης από το «παλαιό» προσωπικό της ΝΔ συναρτάται με τις σύνθετες εσωκομματικές ισορροπίες και, κυρίως, την δυναμική που μπορούν να προσφέρουν αυτά τα πρόσωπα σε μία μελλοντική εκλογική αναμέτρηση. «Είναι ζήτημα αν μπορεί να γίνει» ένα είδος κάθαρσης εντός της γαλάζιας παράταξης, λέει ο κ. Παναγιωτόπουλος, «καθώς η προσπάθεια επανόδου της ΝΔ στην εξουσία μπορεί εύκολα να συνδεθεί με το γνωστό σύνθημα δεν περισσεύει κανείς». Κατά τον κ. Παναγιωτόπουλο, το θέμα «είναι διλημματικό» για τη ΝΔ, όπως ακριβώς και για κάθε άλλο πολιτικό οργανισμό: «αν δεν ενταχθούν τέτοια πρόσωπα στο κόμμα, πώς θα επιτευχθεί η επιστροφή μεγάλης μερίδας ψηφοφόρων;».

Ιδεολογικές φενάκες και η «κανονιστική δύναμη της πραγματικότητας»

Οι συζητήσεις που εμπεριέχουν ιδεολογικά σχήματα έχουν συχνά έναν σημαντικό εχθρό: την πραγματικότητα. «Αν κυβερνήσει ο κ. Μητσοτάκης, η κατάσταση που θα παραλάβει στην οικονομία και τους θεσμούς θα είναι τόσο δύσκολη, που δεν θα υπάρχουν πολλές οικονομικές και πολιτικές επιλογές, ούτε για τον ίδιο, ούτε για τους αντιπάλους του», αναφέρει ο κ. Παναγιωτόπουλος. Με άλλα λόγια, η «κανονιστική δύναμη» της πραγματικότητας «θα επιβάλει μερικά πράγματα να είναι forçé, αναγκαστικά. Η ίδια η πραγματικότητα έχει συρρικνωθεί».

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ

Από την άλλη, ίσως και το εκλογικό σώμα, «κουρασμένο» από την κρίση, να απαιτεί πιο απτές απαντήσεις στα προβλήματά του: «Ο κόσμος που εγώ κρίνω άξιο λόγου θέλει απλώς να πληρώνει λιγότερους φόρους. Όταν κάποιος ζει από τη δουλειά του, δεν πηγαίνει να ψηφίσει με κριτήριο τι έχει πει ο Μαρξ, ο Φρίντμαν ή ο Άλαν Σμιθ», αναφέρει ο κ. Χωμενίδης. «Αν ένας άνθρωπος είναι στην πιάτσα και ασπάζεται της αρχές της αγοράς, δεν με ενδιαφέρει αν ονομάζει τον εαυτό του φιλελεύθερο, νεοφιλελεύθερο ή σοσιαλδημοκράτη. Το ζητούμενο προκύπτει πάντοτε μέσα από την ίδια τη ζωή, όχι από τις θεωρίες. Στην Ελλάδα διαβάζουμε βιβλία και αποστηθίζουμε θεωρίες, προσπαθώντας μετά να καταλάβουμε τι συμβαίνει γύρω μας μέσα από θεωρητικά σχήματα. Η θεωρητικοποίηση της πραγματικότητας είναι συσκοτιστική και μας επιτρέπει να υπεκφεύγουμε από τα προβλήματά μας. Πρόκειται για ένα είδος στρουθοκαμηλισμού. Δεν με ενδιαφέρει πώς προσδιορίζεται ιδεολογικά ο κάθε πολιτικός. Αυτό που θέλω να κάνει είναι να βγάλει τη δουλειά και να προχωρήσει η χώρα. Και αυτό φαίνεται να μπορεί να το κάνει καλύτερα τώρα ο Κυριάκος Μητσοτάκης».

«Ο Ελευθέριος Βενιζέλος», προσθέτει ο κ. Χωμενίδης, «δεν είχε κάποια συγκεκριμένη ιδεολογία. Είχε κάποιες ιδέες, στις οποίες ωστόσο δεν επέτρεψε να καπελώσουν την αντίληψή του για την πραγματικότητα. Αν αυτές οι ιδέες δεν είχαν αποτέλεσμα, ακολουθούσε την πραγματικότητα».

Η τελευταία είναι και αυτή που θα κρίνει το ιδεολογικό μέλλον της ΝΔ, καθώς και το «πολιτικό εκτόπισμα» του Κυριάκου Μητσοτάκη.