Είναι μια από τις έντεκα ιχθυόσκαλες που υπάρχουν στην Ελλάδα. Οι κάτοικοι των γύρω περιοχών, βέροι Πειραιώτες, την αποκαλούν Ψαρόσκαλα, όνομα που χρονολογείται από την περίοδο μετά τον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο όταν και δειλά δειλά οργανώθηκε το εμπόριο όσων βγάζει «η θάλασσα του Πειραιά που είναι απ’ όλες πιο γλυκιά». Όπως την ξέρουμε σήμερα, βρίσκεται στο Κερατσίνι, στο λιμάνι του Ηρακλέους από το 1966 σε μια έκταση λίγο μικρότερη από 20 στρέμματα που περιλαμβάνει τρία κτίρια στα οποία στεγάζεται αυτή η μικρή μα τόσο ιδιαίτερη κοινωνία. Με τους κώδικές, το λεξιλόγιο, την μπέσα και τα στεγανά της.
Μυρωδιά ψαριού παντού. Κι αρκετή υγρασία. Οι «ψαροκασέλες» δεν το καταλαβαίνουν, είναι συνηθισμένοι πια, στον επισκέπτη θα πάρει ώρα να το συνηθίσει. Μέχρι τα ξημερώματα, το παιχνδίδι έχει γίνει. Από τις 2 τη νύχτα μέχρι τις 8 το πρωί διεξάγεται η δημοπρασία μεταξύ των ιχθυοπαραγωγών κι εμπόρων. Ό, τι μείνει, πωλείται την επόμενη ημέρα, με όρους που παλαντζάρουν ανάμεσα στην επαγγελματική ευσυνειδησία των πωλητών και στη δυνατότητα των πελατών να ξεχωρίσουν το φρέσκο ψάρι (ή τουλάχιστον να μην πληρώσουν ως τέτοιο το χθεσινό). Πάντα, βέβαια, υπάρχει και η πρόβλεψη να γίνονται δωρεές σε σε Ιδρύματα και Εκκλησίες, ειδικά σε αυτή τη δύσκολη εποχή η διοίκηση της ιχθυόσκαλας θεωρεί, και καλά κάνει, ότι πρέπει να συμβάλλει στη σίτιση οικονομικά και κοινωνικά ευπαθών ομάδων.
Ο Νίκος Σπυριδάκης, Πρόεδρος Ιχθυεμπόρων Ιχθυόσκαλας Κερατσινίου, μας λέει ότι προς το παρόν γίνεται μόνο χονδρική πώληση αλιευμάτων όμως «υπάρχει μια σκέψη η Ιχθυόσκαλα να ανοίγει 1-2 φορές την εβδομάδα ώστε να αγοράζει ο κόσμος λιανική».Τον συναντάμε αξημέρωτα, την ώρα της δημοπρασίας, τα μάτια του παίζουν ασταμάτητα, ελέγχει συνεχώς δεξιά κι αριστερά για να βεβαιωθεί ότι όλα γίνονται σωστά.«Είναι σκληρό επάγγελμα», προσθέτει αλλά αυτό το βλέπουμε γύρω μας. «Ελάχιστος ύπνος, δύσκολο ωράριο και τα μεγάλη σωματική καταπόνηση από τα βάρη. Αυτές είναι οι βασικότερες δυσκολίες του επαγγέλματος». Γύρω μας παίζουν φωνές, γέλια, πειράγματα, σοβαρές δοσοληψίες και διαπραγματεύσεις, αλλά το πιο βασικό χαρακτηριστικό της ατμόσφαιρας είναι η σκληράδα. Το πλήθος της ιχθυόσκαλας είναι σκληραγωγημένο, ανθεκτικό, αψύ – το είδος των ανθρώπων που θα ήθελες να είναι πάντα με το μέρος σου.
Η απορία μας έρχεται αυτόματα, «πώς είναι για μια γυναίκα να εργάζεται στην Ιχθυόσκαλα;».
Βρίσκουμε τη Ζωή, μια νέα κοπέλα που εργάζεται εδώ και 5 χρόνια σε αυτήν την μικρή κοινωνία κόβοντας τιμολόγια. «Δεν είναι εύκολη ούτε δεδομένη η θέση μιας γυναίκας στην Ιχθυόσκαλα. Είναι πολύ σκληρές οι συνθήκες και φυσικά πρόκειται για ένα ανδροκρατούμενο περιβάλλον» μας εκμυστηρεύεται και συνεχίζει «λίγοι είναι εκείνοι που θα σε σεβαστούν και θα μιλήσουν ευγενικά. Όμως, εδώ είναι σχολείο. Μαθαίνεις να χειρίζεσαι ανθρώπους», καταλήγει με έναν εμφατικό τρόπο που δεν αφήνει αμφιβολίες για το ότι έχει κερδίσει τη θέση της ανάμεσα στους πάγκους.
Προχωρώντας λίγα μέτρα, και διαπιστώνοντας με τα μάτια μας όσα μας είπαν οι προηγούμενοι συνομιλητές συναντάμε τον Γιώργο. Εργάζεται στον τομέα της πώλησης. Στο ίδιο μήκος κύματος κι αυτός. «Εδώ είναι μια άτυπη σχολή. Γίνεται σκληρό παζάρι και δεν είναι καθόλου εύκολο να ξεπουλήσεις» αναφέρει και διευκρινίζει πως «τα ψάρια είναι λιγότερα πλέον, συνεπώς έχει μειωθεί και η δουλειά μας». Την κουβέντα μας διακόπτει ο Θοδωρής Κακούρης, πρώην Πρόεδρος Ιχθυοπωλών Αττικής. Το ύφος του μαρτυρά απόγνωση που την αμέσως επόμενη στιγμή μεταλλάσσεται σε ελπίδα. «Οι ανεμότρατες δουλεύουν όλο το χρόνο. Είχαμε προτείνει στην Επίτροπο Θαλάσσιας Πολιτικής και Αλιείας στην ΕΕ, Μαρία Δαμανάκη να μεγαλώσει η διάμετρος στα δίχτυα ώστε να μην πιάνουμε τον γόνο. Επίσης, να μην ψαρεύουμε Απρίλη και Μάη ώστε να αφήσουμε τα ψάρια να αναπτυχθούν». Το σύνθημά τους, όπως αναφέρει ο κύριος Κακούρης, είναι: “Αφήστε το γόνο να γίνει γονιός”. Ως τον περασμένο Οκτώβριο απάντηση δεν είχαν πάρει στο αίτημά τους.
Παρόλα αυτά, έρχονται καθημερινά σε επαφή με τις συνέπειες της κρίσης, ούτε εδώ λείπουν οι εικόνες απελπισίας κι εξαθλίωσης που συναντά κανείς στις λαϊκές ή στις κρεαταγορές. «Έρχονται συχνά άνθρωποι απλοί και ζητούν ψάρια. Δεν είναι λίγοι αυτοί που μαζεύουν από κάτω ό,τι περισσέυει, οτιδήποτε ξεφεύγει από τους πάγκους και πέφτει», μας λέει ο κύριος Χρήστος, επίσης ιχθυέμπορος.
Ξημέρωμα στην ανεμότρατα
Ο Χρόνης, γεννημένος στον Πειραιά έχει βαθιές ρίζες από την Κρήτη. Μια τυπική κρητική βεντέτα στάθηκε αιτία να αλλάξει τόπο διαμονής ο παππούς του και η οικογένεια να μετοικήσει στη Νεάπολη Λακωνίας. Από εκείνον έχουν κληρονομήσει το επάγγελμα του ψαρά οι επόμενες δύο γενιές της οικογένειας. Ο Χρόνης βρίσκεται στις ανεμότρατες από 14 χρονών, πέρασαν κιόλας 30 χρόνια μέχρι σήμερα. Ψαρεύει σε όλη την Ελλάδα, η δουλειά και η θάλασσα είναι πια δεύτερη φύση του. Αγόρασε δικό του σκάφος πριν από 7 χρόνια, το ονόμασε «Άγιος Σπυρίδωνας». Σε γενικές γραμμές εργάζεται αδιάκοπα. Δεν υπάρχουν ωράρια, πολλές φορές δεν υπάρχουν ούτε γιορτές κι αργίες. Ούτε τον επηρεάζουν οι καιρικές συνθήκες. Η μοναδική περίπτωση να μην ανοιχτεί είναι να έχει άνεμο άνω των 7-8 μποφόρ.
Και μαζί του η κουβέντα πάει στην οικονομική κρίση. «Το μεροκάματο πια βγαίνει αρκετά δύσκολα. Αν έχει ψάρια καθόμαστε όσο πάει. Έχει τύχει να μείνω στη θάλασσα δουλέψει ως και 48 ώρες σερί». Συνήθως, βγαίνει στις 5 το πρωί και ρίχνει από την τράτα τα δίχτυα τα οποία είναι συρόμενα. Η ψαριά μπορεί να διαρκέσει από μισή ώρα ως και 5 ή 6 ώρες. Πολλές φορές ανεβάζει τα δίχτυα και βρίσκεται στη δυσάρεστη θέση να διαπιστώνει πως δεν έχει πιάσει τίποτα. Η κίνηση είναι μηχανική. Τα ξαναρίχνει. Ξανά και ξανά, και όσες φορές χρειαστεί. Υπάρχει μηχανισμός, με τον οποίο θα μπορούσε να σκανάρει τον βυθό και να ξέρει που πρέπει να πετάξει τα δίχτυα για να πετύχει η ψαριά. Αυτός ο εξοπλισμός όμως είναι πολύ ακριβός, αγγίζει τις 200.000 ευρώ. Οπότε, για την ώρα, κι αυτός όπως και οι περισσότεροι ψαράδες πορεύεται με τη διαίσθηση της εμπειρίας και της καθημερινής τριβής.
Αναφέρεται με τη σειρά του στις δυσκολίες του επαγγέλματος, στέκεται σε κάτι άλλο όμως που δίνει μια διαφορετική διάσταση. «Είναι πολύ σκληρή δουλειά. Υπάρχουν οι δυσκολίες της φύσης. Σηκώνουμε πολύ βάρος και το χειρότερο που έχει συμβεί είναι να πέσουμε σε ναυάγιο. Όταν πέφτει η τράτα σε ναυάγιο, τα δίχτυα μπλέκονται και ο ψαράς δεν έχει άλλη επιλογή από το να τα αφήσει. Δεν είναι απλό αυτό, έχει σοβαρό κόστος. Η αγορά καινούριου εξοπλισμού στοιχίζει 5 με 6 χιλιάδες ευρώ. Μη νομίζεις ότι έχω κάνει ακόμα απόσβεση της αγοράς του σκάφους. Τα τελευταία 2-3 χρόνια έχει μειωθεί η δουλειά και υπάρχει μεγάλη διαφορά στο εισόδημα. Πιάνουμε την ημέρα 300 με 400 κιλά ψάρια και αυτό θεωρείται μια μέτρια ψαριά». Στη συνέχεια τα ψάρια συντηρούνται σε πάγο και συσκευάζονται σε φελιζόλ. Έπειτα γίνεται η μεταφορά τους στην Ιχθυόσκαλα Κερατσινίου είτε από τον ίδιο, αν επιστρέψει γρήγορα από τη θάλασαα, είτε από φορτηγά, αν το ταξίδι διαρκέσει αρκετά. Πόσο μπορεί να είναι το «αρκετά»;«Έχω φύγει και για 45 μέρες με το σκάφος για δουλειά. Για παράδειγμα όταν πηγαίνω στις Κυκλάδες ή το Ιόνιο».
Ποιες είναι άραγε οι ιδανικές συνθήκες για να πιάσει τόπο η βαρκάδα; «Όταν έχει πανσέληνο έχει καλύτερη ψαριά. Όταν βρέχει, πάλι δουλεύουμε, αλλά δεν έχει πάντα ψάρι. Ανάλογα τον τόπο. Πάντα βγαίνουμε έξω, ανεξαρτήτως καιρικών συνθηκών. Ας πούμε, όταν έχει κακοκαιρία δεν βγαίνει ο παράχθιος ή οι μικρές ανεμότρατες, κάτι που σημαίνει μεγαλύτερη ψαριά για μας. Επειδή, όπως σας είπα και πριν, τα ψάρια είναι λίγα επιλέγω συνήθως να φεύγω για τουλάχιστον 2 ημέρες έτσι ώστε να μην καίω καύσιμα χωρίς λόγο».
Η νομοθεσία επιβάλλει στα αλιευτικά να έχουν ένα ειδικό σύστημα εκπομπής σήματος για την τοποθεσία και την ταχύτητα του κάθε σκάφους ώστε η λιμενική αρχή να μπορεί να τα εντοπίσει. Όχι μόνο σε περίπτωση κινδύνου, αλλά επίσης και ως μηχανισμός εντοπισμού, από το κράτος, των παράνομων αλιέων. Κι εδώ υπάρχει όμως μια λεπτή γραμμή, για την οποία παραπονιέται ο Χρόνης. «Μόλις σε βλέπουν με ταχύτητα αλιείας κόβουν παράβαση ανεξάρτητα με το τι κάνεις, αν πας πορεία ή αν πας γιαλό. Παλιά έστελναν το πλωτό να εξακριβώσει τι κάνουμε. Τώρα κόβουν παραβάσεις έτσι. Το πρόβλημα δεν είναι τόσο το πρόστιμο όσο το γεγονός ότι γίνεται αφαίρεση του σκάφους για 20 ή 30 ημέρες. Αυτό μας δένει τα χέρια. Δε μας βοηθούν. Φυσικά και να παρακολουθούν αλλά να μας γράφουν όταν κάνουμε όντως παράβαση».
Ο Χρόνης έχει δύο παιδιά. Ένα αγόρι 6 ετών που θα προτιμούσε να μη συνεχίσει την παράδοση της οικογένειας στην αλιεία γιατί «έχουν αλλάξει τα πράγματα και δεν είναι πλέον επικερδής». Κι ένα κορίτσι που, όταν ήταν 2 ετών, του ζήτησε να μη λείπει τόσο πολύ από το σπίτι, Την άκουσε και πήρε την απόφαση να αφήσει ένα μεγαλύτερο σκάφος που δούλευε για να αγοράσει το δικό του. Τώρα περνάει περισσότερο χρόνο με την οικογένειά του.
δείτε όλο το φωτορεπορτάζ του Αλέξανδρου Κατσή από την Ιχθυόσκαλα Κερατσινίου
