Το ραντεβού με την Ιωάννα-Μαρία Γκέρτσου, ψυχολόγο και ιδρύτρια και πρόεδρο Δ/Σ στη ΜΚΟ Σχολή Σκύλων – Οδηγών “Λάρα”, και με τον Πάρι Διαμαντίδη, εκπαιδευτή κινητικότητας με σκύλο-οδηγό στην ίδια σχολή, δόθηκε στο Σύνταγμα. Μαζί τους ήρθε η May και ο Lazy, δύο λαμπραντόρ που εργάζονται ως σκύλοι-οδηγοί τυφλών. Η May από το 2010 είναι τα μάτια της Ιωάννας, που βλέπει ελάχιστα από το αριστερό της ενώ από το δεξί καθόλου, και ο Lazy, είναι πιτσιρίκος, μόλις 12 μηνών και βρίσκεται ακόμη στα πρώτα στάδια της εκπαίδευσης, μιας διαδικασίας πολύ απαιτητικής που διαρκεί περίπου 2 χρόνια.
Κατευθυνόμαστε από το Σύνταγμα στην Μητροπόλεως, με τα δυο σκυλιά να οδηγούν τους χειριστές τους. Η Ιωάννα κάνει μια στιγμή να περάσει τον δρόμο, χωρίς να έχει αντιληφθεί το αυτοκίνητο που έρχεται. Η May, όμως, που είναι μαζί της για να την προστατεύσει, κάνει ακριβώς αυτό, προειδοποιώντας τη για τον κίνδυνο που έρχεται και η Ιωάννα σταματά. Επικοινωνούν άψογα μεταξύ τους, είναι μια συνεννόηση που γίνεται σε ελάχιστα δευτερόλεπτα, ίσως και σε κλάσματα. Όπως μου εξηγεί η Ιωάννα, η σχέση της με τη May συνεχώς εξελίσσεται «Άλλωστε είναι πάντα όμορφο να έχεις την ευθύνη ενός ζώου, να έχεις κοντά σου έναν σύντροφο με τον οποίο δένεσαι έτσι κι αλλιώς για να μπορέσει κι αυτός να σε βοηθήσει. Παίζουμε, τρέχουμε, γελάμε, αγαπιόμαστε. Είμαστε πλέον “παντρεμένες” με τη May.»
Η Ιωάννα ίδρυσε την ΜΚΟ «Λάρα» που προσφέρει ειδικά εκπαιδευμένους σκύλους-οδηγούς τυφλών σε ανθρώπους με μερική ή ολική απώλεια όρασης. Δουλειά τους είναι να επιλέγουν τους σωστούς σκύλους, να τους εκπαιδεύουν, να τους συνεκπαιδεύουν με τους υποψήφιους τυφλούς χειριστές και να παρακολουθούν τις ομάδες σκύλων-οδηγών εφ’ όρου ζωής. Η May είναι ο μόλις δεύτερος εκπαιδευμένος σκύλος, ο πρώτος ήταν η Λάρα που ξεκίνησε να δουλεύει για την Ιωάννα το 2005∙ πλέον η Λάρα πάσχει από εκφυλιστική μυοπάθεια (αυτοάνοσο νόσημα), και η Ιωάννα είναι αυτή που τη φροντίζει, της έχει πάρει μάλιστα ειδικό καροτσάκι για ανάπηρους σκύλους ώστε να μπορέσει να συνεχίσει τις αθηναϊκές βόλτες της. Το 2015 οι εκπαιδευμένοι σκύλοι-οδηγοί τυφλών στην Ελλάδα είναι μόνο 10, από τις δύο σχολές που υπάρχουν εδώ, τη «Λάρα» και τους «Σκύλους Οδηγούς Ελλάδας». Το κόστος για την αγορά, εκπαίδευση, διατροφή, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και συντήρηση ενός τέτοιου σκύλου είναι πολύ υψηλό, ξεπερνάει και τα 15.000 ευρώ και δεν καλύπτεται από κανένα ταμείο, ενώ το επάγγελμα του εκπαιδευτή σκύλου-οδηγού τυφλών δεν είναι κατοχυρωμένο στην Ελλάδα και ο Πάρις Διαμαντίδης έχει ολοκληρώσει την εκπαίδευση του στην Εθνική Σχολή Σκύλων-Οδηγών τυφλών της Ιταλίας. Φαίνεται ότι η ελληνική πολιτεία δεν έχει συνειδητοποιήσει ότι ένας τέτοιος σκύλος είναι η υψηλότερη υπηρεσία που μπορεί να δοθεί σε έναν άνθρωπο με απώλεια όρασης, γιατί προσφέρει τη μέγιστη ασφάλεια και ταχύτητα ώστε να μπορέσει να κινηθεί σε ένα σύγχρονο αστικό περιβάλλον, ειδικά σε μια χώρα σαν την Ελλάδα που δεν φημίζεται ούτε για τη ρυμοτομία των πόλεών της, ούτε για στοιχειώδεις κανόνες ομαλής αστικής συνύπαρξης (όπως το να μην παρκάρουν οι οδηγοί τα αυτοκίνητά τους σε διαβάσεις πεζών, τυφλών ή μη). «Όταν έχουμε τα σκυλιά δίπλα μας εντοπίζουμε στοιχεία που δεν μπορούμε μόνο με το μπαστούνι, όπως εμπόδια ύψους, διαβάσεις, πόρτες, ΑΤΜ, κινούμαστε σαν να βλέπουμε» μου εξηγεί η Ιωάννα, ενώ η May έχει ακουμπήσει αναπαυτικά το κεφάλι της πάνω στα πόδια της φίλης της.
Ο Πάρις μου εξηγεί ότι οι σπουδές του που σχετίζονταν με την ψυχολογία και τη συμβουλευτική που είχαν πάντα επίκεντρο τον άνθρωπο, σε συνδυασμό με την αγάπη του για τα σκυλιά (ο ίδιος έχει δύο λαμπραντόρ) τον οδήγησαν να ασχοληθεί επαγγελματικά με την εκπαίδευση σκύλων-οδηγών τυφλών. «Η μεγαλύτερη ανταμοιβή είναι η ηθική ικανοποίηση που παίρνεις όταν βλέπεις ότι η ομάδα -δηλαδή ο τυφλός χειριστής και ο σκύλος οδηγός του- τα πηγαίνει περίφημα. Δουλεύω πολύ το κομμάτι της σχέσης μεταξύ χειριστή και σκύλου. Δεν είναι όλοι οι τυφλοί σε θέση να χειριστούν ένα τέτοιο σκύλο. Όταν ο σκύλος μπει στο ειδικό σαμάρι είναι εργαζόμενος, όταν του το βγάζεις είναι ελεύθερος. Εκτελεί ένα βαρύ καθήκον, έχει ανάγκη από ώρες να χαλαρώσει, να κοιμηθεί, να παίξει. Επιλέγω τους τυφλούς που πραγματικά θέλουν να συνυπάρξουν αρμονικά με τον σκύλο τους. Είναι ζωντανός οργανισμός, δεν είναι ρομπότ, δεν είναι GPS, περιμένει εντολές αλλά περιμένει κι αγάπη».
Σύμφωνα με τον νόμο οι σκύλοι-οδηγοί τυφλών επιτρέπονται παντού, αρκεί ο χειριστής να φέρει μαζί του το το βιβλιάριο υγείας του και το πιστοποιητικό ότι ο σκύλος είναι εκπαιδευμένος. Αυτό είναι κάτι που αξίζει να ειπωθεί καθώς πρόσφατα υπήρξε περιστατικό όπου σε ταβέρνα της Νέας Σμύρνης η χειρίστρια και ο σκύλος της εκδιώχθηκαν από το μαγαζί. Και η ίδια η Ιωάννα έχει υποστεί ανάλογη συμπεριφορά στο παρελθόν, όπως και μια τυφλή Ισπανίδα που το 2009 δεν της επέτρεψαν να μπει μαζί με τον σκύλο-οδηγό της στο Μουσείο της Ακρόπολης. Η Ιωάννα με αφορμή εκείνο το γεγονός κινητοποιήθηκε, έστειλε πολλές επιστολές, με δική της πρωτοβουλία το θέμα ήρθε στην επικαιρότητα, έφτασε στη βουλή και ο νόμος τελικά πέρασε.
«Σκοπός δεν είναι να καταδικάζουμε την επιχειρηματίες αλλά να τους ενημερώνουμε για το τι ισχύει. Στην Ελλάδα η πλειονότητα σέβεται και χαίρεται βλέποντας την ομάδα, είμαστε ευχαριστημένοι όσον αφορά τη διαμόρφωση της παιδείας αλλά κάθε τέτοιο περιστατικό είναι αφορμή να τονίσουμε ότι οι σκύλοι-οδηγοί είναι τα μάτια των χειριστών τους, το λέει ο νόμος το λέει και η λογική. Όμως βλέπω πια ότι οι άνθρωποι σέβονται τον συνάνθρωπο που κάνει την υπέρβαση, που θέλει να αλλάξει τον κόσμο», λέει και η Ιωάννα και βγάζει το ειδικό σαμάρι από τη May. Ώρα για διάλειμμα από τη δουλειά, το λαμπραντόρ τρέχει ελεύθερο, παίζει με τον Lazy αλλά συχνά πυκνά ρίχνει ματιές και προς την Ιωάννα. Θέλει να βεβαιωθεί ότι κι εκείνη είναι καλά.
