Όταν το πλοίο σαλπάρει, νιώθουμε τα επίπεδα της σεροτονίνης μας να ανεβαίνουν. Σε μερικές ώρες θα μας οδηγήσει στο νησί που θα κάνουμε τις καλοκαιρινές μας διακοπές, σωστά;
Η πικρή αλήθεια είναι πως δεν βιώνουν όλοι οι άνθρωποι εξίσου ευχάριστα την εμπειρία του ταξιδιού με το πλοίο. Επισφαλή λιμάνια, απάνθρωπες συνθήκες «φιλοξενίας», απουσία πρόσβασης για τα ΑμΕΑ, δημιουργούν ένα αποκρουστικό σκηνικό που σε τίποτα δεν συνάδει με την αίγλη των διακοπών.
Τις τελευταίες ώρες, τον γύρο του διαδικτύου έχουν κάνει βίντεο επιβατών του πλοίου «ΣΑΜΑΡΙΑ Ι» που κατευθυνόταν από τη Γαύδο προς την Κρήτη, στο λιμάνι Σφακίων, στα οποία διακρίνεται να μεταφέρονται πρόσφυγες μετανάστες κατά παράβαση των κανόνων ασφαλείας. Οι 76 άνθρωποι με καταγωγή από το Σουδάν, το Μπανγκλαντές, τη Συρία και την Αίγυπτο, είχαν φτάσει τα ξημερώματα της Τρίτης στο ακριτικό νησί και, σύμφωνα με καταγγελίες επιβατών, μεταφέρθηκαν στο γκαράζ του πλοίου καθώς οι αρμόδιοι (Λιμενικό και καπετάνιος) έκριναν ότι… δεν μπορούσαν να επιβιβαστούν μαζί με τους υπόλοιπους επιβάτες, χωρίς να εξηγήσουν το γιατί.
Αρκετοί ήταν οι ταξιδιώτες που αντέδρασαν βλέποντας την απάνθρωπη και ρατσιστική αυτή πρακτική απέναντι σε κατατρεγμένους ανθρώπους. Μάλιστα, ήταν οι ίδιοι που φρόντισαν να αγοράσουν και να δώσουν νερό και τροφή στους πρόσφυγες, οι οποίοι είχαν στοιβαχτεί στο καυτό πάτωμα του γκαράζ. Όπως ανέδειξε η Εφημερίδα των Συντακτών, απέναντι στις διαμαρτυρίες των επιβατών το Λιμενικό ισχυρίστηκε πως ο πλοίαρχος δεν επέτρεπε τη μεταφορά τους στο κατάστρωμα – και ο πλοίαρχος ισχυριζόταν πως αυτή ήταν απόφαση του Λιμενικού. Αν και η μεταφορά ανθρώπων στα γκαράζ όλων των πλοίων απαγορεύεται ρητά για λόγους ασφαλείας, αυτό δεν εμπόδισε το Λιμενικό και τον πλοίαρχο να παραβούν τη σχετική νομοθεσία.
Ανατρέχοντας στον γενικό κανονισμό λιμένων (άρθρο 12), αναφέρεται ότι «η παραμονή στα οχήματα και η επίσκεψη του χώρου οχημάτων απαγορεύεται κατά τη διάρκεια του πλου, εκτός αν ειδικοί λόγοι το επιβάλλουν οπότε επιτρέπεται μόνον ύστερα από έγκριση των υπεύθυνων φόρτωσης». Θα μπορούσε το γεγονός ότι οι άνθρωποι αυτοί ήταν νομικά κρατούμενοι να εξηγεί τον λόγο για τον οποίο αποφασίστηκε να μεταφερθούν με χαμηλότερα κριτήρια ασφαλείας, ανάμεσα σε νταλίκες και Ι.Χ.; Και, έστω ότι το πλοίο ήταν γεμάτο, γιατί η μεταφορά τους δεν εξασφαλίστηκε με κάποιο άλλο δρομολόγιο;
Οι 76 μετανάστες αναμένεται να μεταφερθούν από τα Σφακιά στα Χανιά και από εκεί στην Αθήνα σε κάποιο από τα κλειστά κέντρα κράτησης.
Η αποκρουστική εικόνα των ανθρώπων υπό επιτήρηση στο γκαράζ του πλοίου, μου ξύπνησε μνήμες από τις πρωτοφανείς πρακτικές επαναπροωθήσεων μέσα σε μυστικές αυτοσχέδιες «φυλακές» των επιβατηγών πλοίων της γραμμής Ελλάδα-Ιταλία (συγκεκριμένα στα Asterion II και Superfast II της Superfast Ferries), τις οποίες είχε αναδείξει το 2022 ο δημοσιογράφος και ερευνητής του Solomon, Σταύρος Μαλιχούδης, μαζί με συναδέλφους ξένων μέσων. Στην έρευνά τους, είχαν καταγράψει 16 επαναπροωθήσεις προσφύγων/μεταναστών που είχαν επιβιβαστεί παράνομα στο πλοίο και, σύμφωνα με μαρτυρίες τους, τα άτομα που τους μετέφεραν στη “φυλακή” ήταν μέλη του πληρώματος. Η φυλακή για την οποία έκαναν λόγο, ήταν ένα μικροσκοπικό δωμάτιο χωρίς παράθυρα, με στρώματα γεμάτα έντομα, στο οποίο κάποτε υπήρχαν οι τουαλέτες του πλοίου – το μαρτυρούσε άλλωστε η δυσοσμία και η σπασμένη λεκάνη που βρισκόταν στον χώρο. Μια φυλακή που ποτέ δεν θα χρησιμοποιείτο για οποιονδήποτε άλλον επιβάτη χωρίς εισιτήριο.
Θα πίστευε κανείς ότι οι πρόσφυγες και οι μετανάστες είναι η μόνη «ομάδα» ανθρώπων που στερείται βασικά δικαιώματα και ταξιδεύει χωρίς ασφάλεια με τα πλοία, αφού αντιμετωπίζονται ως παιδιά ενός κατώτερου θεού. Ωστόσο, ο τραγικός θάνατος του 36χρονου Αντώνη Καρυώτη από τον Άγιο Νικόλαο της Κρήτης, πέρυσι τον Σεπτέμβριο, το διαψεύδει. Δύσκολα μπορούν να ξεθωριάσουν από τη μνήμη οι εικόνες που εκτυλίχθηκαν στο λιμάνι του Πειραιά, όπου μέλη του πληρώματος του πλοίου Blue Horizon έσπρωξαν βίαια τον άντρα στο νερό κατά την προσπάθειά του να επιβιβαστεί στο πλοίο λίγο πριν αυτό αναχωρήσει.
Ο 36χρονος Αντώνης φαίνεται σε βίντεο να τρέχει και να μπαίνει στο πλοίο. Οι μηχανές του έχουν ήδη τεθεί σε λειτουργία. Το πλήρωμα σπρώχνει τον άντρα. Ο καταπέλτης αρχίζει να ανεβαίνει. Ο άνθρωπος πέφτει στο νερό. Τα απόνερα των μηχανών του πλοίου τον καταπίνουν. Το πλήρωμα επιστρέφει στο εσωτερικό του πλοίου σαν να μη συνέβη τίποτα. Το πλοίο φεύγει. Μετά από λίγη ώρα, το άψυχο σώμα του επιπλέει στη θάλασσα. Ένας άνθρωπος νεκρός. Οι επιβάτες του Blue Horizon ούρλιαζαν στο πλήρωμα να τον αφήσει να επιβιβαστεί. Μετά το περιστατικό έσπευσαν να διαμαρτυρηθούν στον καπετάνιο, ο οποίος τους έκλεισε την πόρτα χωρίς να τους ακούσει και συνέχισε το ταξίδι.
Ο Αντώνης, που διέμενε σε εργατικές κατοικίες, αποδείχτηκε πως είχε ακτοπλοϊκό εισιτήριο. Ακόμα και αν δεν είχε όμως, το πλήρωμα όφειλε να τον αφήσει να επιβιβαστεί, αφού θα είχε τη δυνατότητα να εκδώσει εισιτήριο και εντός του πλοίου. Αντ’ αυτού, προτίμησαν να τον σπρώξουν σαν σκουπίδι. Η απόλυτη αποκτήνωση.
Όπως γνωστοποιήθηκε μερικές ώρες μετά το εγκληματικό συμβάν, ο Αντώνης ήταν άτομο με νοητική αναπηρία. Μέχρι σήμερα, δεν έχει διερευνηθεί το ενδεχόμενο ύπαρξης μισαναπηρικού κινήτρου (τακτικοί επιβάτες της γραμμής που τον γνώριζαν ανέφεραν ότι και το πλήρωμα τον ήξερε λόγω των συχνών ταξιδιών που έκανε από και προς την Κρήτη).
Στα πιο πρόσφατα συμβάντα που καθιστούν πολλά πλοία μη φιλικά -και μη συμπεριληπτικά- έρχεται να προστεθεί η περίπτωση ενός παιδιού σε αναπηρικό αμαξίδιο που αναγκάστηκε να περιμένει για 45 λεπτά μαζί με τη μητέρα του στον χώρο του γκαράζ του πλοίου που εκτελούσε το δρομολόγιο Καβάλα-Θάσος, γιατί δεν υπήρχε ράμπα για ΑμΕΑ. Δυστυχώς αυτή δεν ήταν η πρώτη φορά που συνέβαινε κάτι τέτοιο. Ο Δημήτρης Αντωνίου, ακτιβιστής για τα δικαιώματα των αναπήρων, γνωστοποίησε λίγο μετά το συμβάν πως είχε επιχειρήσει για πρώτη φορά να ταξιδέψει στη Θάσο με ferry boat το 2018, παραμένοντας κι εκείνος στο γκαράζ κάτω από τον ήλιο.
Έξι χρόνια μετά το πρώτο του ταξίδι στη Θάσο, τίποτα δεν είχε αλλάξει. Η νομοθεσία προέβλεπε πως τα άτομα με αναπηρία, αν δεν υπάρχει ειδική ράμπα, θα πρέπει να ανεβαίνουν στον χώρο των επιβατών με τη βοήθεια του πληρώματος, κάτι που όμως δεν είναι πάντα εφικτό. «Αδιανόητη νομοθετική ρύθμιση το να μας κουβαλάνε… Είναι και ρατσιστικό και απάνθρωπο και, ενώ ο νόμος λέει να μας κουβαλήσουν, όταν με βλέπουν λένε “δεν σας κουβαλάμε, καλύτερα να μείνετε κάτω”. Ξέρουν και οι ίδιοι ότι σε εκείνες τις σκάλες τις απότομες, τις στενές, δεν κουβαλιούνται αυτά τα πράγματα», είχε πει ο ίδιος.
Μερικές εβδομάδες μετά την κατακραυγή, το υπουργείο Ναυτιλίας προχώρησε στη σύνταξη προεδρικού διατάγματος με το οποίο υποχρεώνονται όλες ανεξαρτήτως οι ακτοπλοϊκές εταιρείες να δημιουργήσουν στα πλοία τους κατάλληλους μηχανισμούς για την εύκολη πρόσβαση των αναπήρων. Συγκεκριμένα, θα πρέπει να δημιουργηθούν ειδικοί χώροι υγιεινής, ασανσέρ πρόσβασης στα καταστρώματα και ειδικές ράμπες. Οι τροποποιήσεις πρέπει να πραγματοποιηθούν με ορίζοντα υλοποίησης τα τρία χρόνια. Φτάσαμε όμως στο 2024 για να αποφασιστεί κάτι που θα έπρεπε να αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της πραγματικότητας.
Κι όσο περιμένουμε να δούμε αν η κυβέρνηση θα τηρήσει τις υποσχέσεις της για τα ΑμΕΑ, θα θέλαμε έστω να μας υποσχεθεί πως θα κάνει κάτι δραστικό και για τα 102 λιμάνια της ηπειρωτικής και νησιωτικής Ελλάδας, (συμπεριλαμβανομένων αυτών του Πειραιά και της Ραφήνας), που χαρακτηρίζονται από κακή και ενίοτε επικίνδυνη κατάσταση, σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση της Πανελλήνιας Ένωσης Πλοιάρχων Εμπορικού Ναυτικού.
Στην έκθεση καταγράφονται οι εξαιρετικά δύσκολες καταστάσεις που αντιμετωπίζουν τα πλοία στην προσπάθειά τους να προσεγγίσουν τα λιμάνια αυτά. Ανάμεσα στις δυσκολίες είναι η έλλειψη επαρκών χώρων για την αναμονή αυτοκινήτων και αξιοπρεπούς αναμονής επιβατών με ελάχιστα αν όχι καθόλου σκίαστρα, αλλά και η ύπαρξη λιμανιών που με τα χρόνια έχουν χάσει τα βάθη τους. Παράλληλα, φάροι κι άλλα μέσα σήμανσης απαιτούν αντικατάσταση, ενώ καταγράφεται ανεξέλεγκτη αγκυροβόληση μεγάλων σκαφών αναψυχής στην είσοδο των λιμανιών που δυσκολεύουν την προσέγγιση των πλοίων. Επίσης, γίνεται αναφορά σε ετοιμόρροπες προβλήτες και προσκρουστήρες που έχουν φθαρεί στα σημεία πρόσδεσης, με τους πλοιάρχους να τονίζουν πως όσο πιο μικρά είναι τα νησιά, τόσο μεγαλύτερη είναι η εγκατάλειψη.
Καλό θα ήταν οι αρμόδιοι να λάβουν δράση για την αποκατάσταση των προβλημάτων – μήπως και δεν δούμε άλλα «ιπτάμενα» αυτοκίνητα στις προβλήτες πλοίων, όπως εκείνο στο λιμάνι της Άνδρου που επιχείρησε να μπει στο SAONISOS της Saosferries, εν μέσω έντονων καιρικών φαινομένων που έκαναν το πλοίο να πηγαίνει «πέρα-δώθε». (Ο καπετάνιος συνελήφθη και αντιμετωπίζει την κατηγορία της παραβίασης του άρθρου 291 του Ποινικού Κώδικά για Διατάραξη της ασφάλειας σιδηροδρόμων, πλοίων και αεροσκαφών).