«Τερματοφύλακας;! Πλάκα μου κάνεις;» Το σοκ του Κριστιάνο όταν ο γιος τού εξομολογείται ότι προτιμά να παίζει τέρμα (στο πρόσφατο ντοκιμαντέρ Ρονάλντο του Άντονι Γουόνκε), μαρτυρεί με τη μία την ιδιαιτερότητα – και εν πολλοίς το αντι-σταριλίκι της θέσης. Η σκηνή είναι η κατακλείδα του φιλμ, δίνοντας με χαριτωμενιά μια αίσθηση βαθιάς αντίθεσης πατέρα-γιου. Η πλάκα είναι ότι και ο γιος του Πελέ, ο Εντίνιο, ήθελε να μείνει βιδωμένος κάτω από τα γκολπόστ, και πραγματικά έγινε τελικά (μέτριος) τερματοφύλακας, προτού βρεθεί μπλεγμένος σε κυκλώματα ντρόγκας.
Παρακάτω κάποιες από τις έτσι κι αλλιώς λίγες περιπτώσεις που ένας γκολκίπερ βρέθηκε σε ρόλο κινηματογραφικού σταρ –ή κάτι τέτοιο.
Ο γκολκίπερ της Γουεστ Μπρομ στα τέλη του 19ου αιώνα είναι αυτός που ουσιαστικά συστήνει το άθλημα σ’ ένα πολύ ευρύτερο κοινό. Η πρώτη κινηματογραφημένη ποδοσφαιρική εικόνα προέρχεται από ένα ματς της Μπλάκμπερν με την Άλμπιον το φθινόπωρο του 1898 και ήταν, ασφαλώς, απόλυτα πραγματική. Τα 45 μόνο δευτερόλεπτα της διάρκειας είναι αρκετά για να καταδείξουν τον απομονωμένο χαρακτήρα του ρόλου, αφού ο –και διεθνής- Άγγλος τερματοφύλακας με τα ριγέ και την τραγιάσκα διακρίνεται να περιπατεί βαριεστημένα πέρα-δώθε στη μικρή του περιοχή τη στιγμή που το παιχνίδι εξελίσσεται 40-50 μέτρα πιο πέρα. Στα νώτα του και πίσω από την κάμερα, ο Ουαλός Άρθουρ Τσίταμ, σε μια λήψη που σήμερα μοιάζει ό,τι πιο κοντινό στο ανθρώπινο μάτι που βλέπει ένα ματς από την κερκίδα. Ούλτρα ρεαλισμός δηλαδή, αδιανόητος σήμερα…
Πολύ κοντά στο πνεύμα του Τζο Ρίντερ, έστω 74 χρόνια μετά, ο τερματοφύλακας Γιόζεφ Μπλοχ δείχνει περιχαρακωμένος στο δικό του μικροσύμπαν –που οριοθετείται από τη μεγάλη του περιοχή. Ωστόσο ύστερα από τη στιγμή που –παθητικά- θα δεχτεί ένα γκολ, θα επιχειρήσει (αντι)ηρωική έξοδο, θα τσαμπουκαλευτεί έξω από τα επιτρεπτά όρια και θα αντικρίσει την κόκκινη κάρτα του διαιτητή. Οι συμβολισμοί πέφτουν βροχή, καθώς η αποβολή λειτουργεί σαν αφετηρία της περιπλάνησης στην Αγωνία του Τερματοφύλακα Πριν από το Πέναλτι, κινηματογραφική μεταφορά του πασίγνωστου βιβλίου του Πέτερ Χάντκε από τον Βιμ Βέντερς (1972). Στον ρόλο του Μπλοχ ο Άρτουρ Μπράους.
Ένας από τους πέντε πρωταγωνιστές της θαυμάσιας ταινίας-δείγματος ελληνικού νεορεαλισμού «Άσοι του Γηπέδου» ή «Κυριακάτικοι Ήρωες», του Βασίλη Γεωργιάδη (1956), ο βιβλικός τερματοφύλακας του Εθνικού και της Εθνικής κάνει ό,τι μπορεί για να υποδυθεί με φυσικότητα τον εαυτό του σε μια εποχή που πιθανότατα ο ίδιος και οι συμπαίκτες-συμπρωταγωνιστές του (Λινοξυλάκης, Μουράτης, Πετρόπουλος, Πούλης) ερχόντουσαν για πρώτη φορά σε επαφή με την κάμερα. Στο παρακάτω στιγμιότυπο δεν ξέρεις τι να πρωτοθαυμάσεις, το μπιρικόγκικο στιλ του Μουράτη (μακράν κορυφαίος ηθοποιός από τους 5), την αιλουροειδή εκτίναξη του Μανταλόζη (με καρό ζακέτα και το καλό του παντελόνι μάλιστα), ή το εντυπωσιακά απόκοσμο, για το σημερινό μάτι, σκηνικό της αθηναϊκής αλάνας…
«Στη Βραζιλία η μέγιστη ποινή για έναν εγκληματία είναι 30 χρόνια φυλακή. Εγώ όμως πληρώνω εδώ και 43 χρόνια για ένα έγκλημα που δεν έκανα». Αυτό δήλωνε ο Μοασίρ Νασιμέντο Μπαρμπόζα το 1993, όταν με παρέμβαση του τότε Προέδρου της Ομοσπονδίας της Βραζιλίας τού αναιρέθηκε η πρόσκληση να σχολιάσει τηλεοπτικά έναν αγώνα της Σελεσάο. Αιώνια ταυτισμένος με την πιο τραγική στιγμή του βραζιλιάνικου ποδοσφαίρου, το γκολ του Γκίτζια για το 1-2 της Ουρουγουάης μέσα στο Μαρακανά στο τελευταίο παιχνίδι του Μουντιάλ του 1950, ο Μπαρμπόζα υπόφερε από ένα πρωτοφανές συλλογικό ανάθεμα, που τον κράτησε συνώνυμο του γκαντέμη μέχρι το τέλος της ζωής του, 50 χρόνια αργότερα. Στο μικρού μήκος φιλμ “Barbosa” (1988), των Άνα Λουίζα Αζεβέντο και Ζόρζε Φουρτάντο, ένας 40άρης (Αντόνιο Φαγκούντες) που ήταν παρών πιτσιρικάς στο Μαρακανάζο, ταξιδεύει πίσω στο χρόνο μόνο και μόνο για να βρεθεί πάλι εκεί, να κατέβει πίσω από τα γκολπόστ και να φωνάξει στον Μπαρμπόζα να ‘χει το νου του.
Πιάσε και κάτι ρε παιδάκι μου… Όσο κι αν πάει να κλέψει την παράσταση επειδή σώνει το πέναλτι στο τέλος, δεν μπορεί να του συγχωρεθεί το τραγικό πρώτο ημίχρονο, στο οποίο ήταν υπεύθυνος και για τα 4 γκολ των ναζήδων στο κλασικό ματς με τους Συμμάχους από τη Μεγάλη Απόδραση των 11 (1981), του Τζον Χιούστον. Επιδερμικά βασισμένο στην πραγματική ιστορία του «Ματς του Θανάτου» του 1942, ανάμεσα στην ουκρανική Σταρτ Κιέβου και τη γερμανική Φλάκελφ (ουσιαστικά φουρνάρηδες εναντίον φαντάρων) τον καιρό της ναζιστικής κατοχής στην Ουκρανία, το φιλμ μπολιάζει (και υποβιβάζει) την ποδοσφαιρική καλλιτεχνία με χολιγουντιανή υπερβολή –και σε αυτό μοιάζει κάπως προφητικό. Ανάμεσα σε πραγματικούς μεγάλους ποδοσφαιρικούς σταρ της εποχής (Πελέ, Μουρ, Αρντίλες, Ντέινα, Γουόρκ κ.ά.), συν τον Μάικλ Κέιν σε ρόλο ολύμπιου λίμπερο, ο Σταλόνε (που για να τα λέμε όλα, τρύπωσε την τελευταία στιγμή στην ομάδα με σκοπό να αποδράσει κι αυτός) δείχνει περισσότερο εξοικειωμένος με κινήσεις του αμερικάνικου φούτμπολ. Που να μην του έκανε και ιδιαίτερο ο Γκόρντον Μπανκς δηλαδή…
Κλαούντιο Ταμπουρίνι: Ο Ήρωας
Πολύ πιο κοντά στα πραγματικά γεγονότα, Το Χρονικό Μιας Απόδρασης (2006) του Ισράελ Αντριάν Καετάνο αφηγείται την ιστορία του τερματοφύλακα της Αλμάγκρο, Κλαούντιο Ταμπουρίνι, ο οποίος το 1977 έπεσε θύμα απαγωγής από τη διαβόητη μυστική στρατιωτική αστυνομία του δικτάτορα Βιντέλα, κατηγορούμενος για αντικυβερνητική τρομοκρατική δράση. Ο άνθρωπος έτσι κι αλλιώς δεν είχε καμία σχέση, ωστόσο βρέθηκε στη δίνη του Βρώμικου Πολέμου της αργεντίνικης χούντας εναντίον όσων θεωρούσε εχθρούς της, που είχε αποτέλεσμα την εξαφάνιση και τον θάνατο δεκάδων χιλιάδων πολιτών. Εκείνος τη γλίτωσε τέσσερις μήνες αργότερα, δραπετεύοντας μαζί με άλλους τρεις συγκρατούμενους από το κολαστήριο Μανσιόν Σερέ, στην περιφέρεια του Μπουένος Άιρες. Ήταν την περίοδο που σ’ ένα παράλληλο σύμπαν η χώρα θα μεθούσε από χαρά, κατακτώντας το Μουντιάλ του 1978. Πολύ πειστικός ως 70s λατινοαμερικάνος γκολκίπερ β’ κατηγορίας, ο Ροντρίγκο ντε λα Σέρνα.
Καθείς στο είδος του, έτσι και οι Κινέζοι (Χονγκ-Κονγκέζοι για την ακρίβεια), όπως οι Αμερικάνοι πασπάλισαν με NFL τη Μεγάλη Απόδραση των 11, ανάμιξαν το κουγκ-φου με κάτι σαν ποδόσφαιρο στο Shaolin Soccer, του Στίβεν Τσόου, τεράστια εμπορική επιτυχία του 2001. Ακόμα και η φόρμα του Μπρους Λι επιστρατεύτηκε για να πείσει για τις μαγικές ικανότητες του γκολκίπερ «Άδειο Χέρι», που αποκρούει 9 σουτ των «κακών» στη σειρά προτού μπλοκάρει τελικά τη μπάλα και την πετάξει με τα χέρια στα αντίπαλα δίχτυα. Και ω του θαύματος, το γκολ θα μετρήσει, σ’ ένα ακόμα κινηματογραφικό-ποδοσφαιρικό σκάνδαλο.
Πέρα από το Barbosa, δεν ξέρω άλλη ταινία που να έχει στον τίτλο της το επώνυμο ενός τερματοφύλακα μέχρι το Χιγκίτα, του Αλέξανδρου Βούλγαρη (2012). Παρόλο που φαινομενικά μόνο ο τίτλος σχετίζεται με το άθλημα στο συγκεκριμένο φιλμ του The Boy, ο ίδιος εξηγεί σε συνέντευξή του στο flix.gr ότι «Ο Χιγκίτα ήταν για το ποδόσφαιρο ότι ήταν ο Μπόουι για την μουσική του ’70. Ένας απόλυτος σούπερ σταρ που δεν τον ένοιαζε να ρισκάρει τα πάντα για χάριν της διαφορετικότητας (…) ένας άνθρωπος που δεν ήθελε να ακολουθήσει τους αυστηρούς κανόνες του ποδοσφαίρου. Τη σοβαρότητα. Τη δίαιτα. Την ευγένεια. Την ομοιομορφία (…) ο λόγος που δεν ήθελε ήταν απλά μια αποστροφή προς τους κανόνες και όχι το γεγονός ότι είχε αυτός κάτι άλλο να προτείνει. Μια άλλη λύση. Για μένα δηλαδή ο Χιγκίτα ήταν κάτι ανάλογο του πανκ…». Πάντως ο Χιγκίτα αναπαραστάθηκε μυθοπλαστικά από τον Τζον Άλεξ Καστίγιο το 2013, στο πλαίσιο μιας κολομβιανής τηλενουβέλας (σαπουνόπερας) με τίτλο La Selección. Τα 141 επεισόδια της σειράς πραγματεύονται 11 χρόνια από τη ζωή των μεγάλων ποδοσφαιρικών ειδώλων της χώρας (πέραν του Χιγκίτα, υπάρχουν πρωταγωνιστικοί ρόλοι και για τους Βαλντεράμα, Ασπρίγια, Ρινκόν και Βαλενσιάνο).