«Ένα καταξιωμένο στέλεχος γίνεται το δεξί σου χέρι», γράφει στο διαφημιστικό φυλλάδιο του Κέντρου Εθελοντών Μάνατζερ Ελλάδος. Είναι ένα τρίπτυχο με τον ίδιο νεαρό άνδρα σε δύο διαφορετικές πόζες, χαμογελαστό. Και στις δύο φοράει πουκάμισο. Νεανικό. Και στις δύο, ο «δαίμων του Photoshop» έχει επέμβει ντύνοντας το δεξί τους χέρι με ολόκληρο το μανίκι από σακάκι κοστουμιού. Η διάθεση αστεϊσμού είναι σαφής, όπως και η προσπάθειά να περάσουν με κάθε τρόπο το μήνυμα τους. «Σκοπός μας είναι να προσφέρουμε εντελώς δωρεάν τις γνώσεις που συγκεντρώσαμε τόσα χρόνια», μου λένε στη συνάντησή μας σε πολυτελές κεντρικό ξενοδοχείο λίγο πριν τη συνέλευσή τους, η οποία γίνεται με κάθε επισημότητα. Είναι άνθρωποι που υπήρξαν αυτό που λέμε «γιάπηδες» σε παλιότερες εποχές, ντυμένοι με καλά κοστούμια που αποπνέουν τη βαρύτητα στελεχών που έχουν πάρει σημαντικές αποφάσεις. Έχουν κλεισμένη αίθουσα συνεδρίασης με ημερήσια διάταξη, συνθέτοντας ένα σχεδόν κινηματογραφικό σκηνικό μιας ιδιότυπης λέσχης. Εκεί, ο πρόεδρος του ΚΕΜΕΛ, που σημαίνει Κέντρο Εθελοντών Μάνατζερ Ελλάδος, Μανώλης Χλουβεράκης μαζί με δύο ακόμα μέλη, μου εξηγούν πως ξεκίνησαν να παρέχουν δωρεάν συμβουλευτική υποστήριξη σε νέους επιχειρηματίες, ποια είναι η μέχρι τώρα δράση τους και ποιο το σκεπτικό πίσω από τη πρωτοβουλία τους.
Πως σας ήρθε η ιδέα να δημιουργήσετε το ΚΕΜΕΛ; Δημήτρης Καλογεράς: Η ιδέα κυοφορήθηκε το 2003, αλλά στην ουσία η ίδρυση του σωματείου έγινε το 2004. Σκεφτήκαμε ότι πολλά στελέχη που πλησίαζε η συνταξιοδότησή τους ή είχαν ήδη συνταξιοδοτηθεί, είχαν να προσφέρουν σημαντικά πράγματα στην κοινωνία. Και έτσι συγκεντρώθηκαν κάποιοι άνθρωποι που ήταν άνω των 50 – στην αρχή μάλιστα λεγόταν ΚΕΜΑΠ, Κέντρο Μάνατζερ Άνω των Πενήντα, το οποίο όμως δεν ήταν όμορφο και το αλλάξαμε. Η ιδέα, λοιπόν, ήταν απλή. Άνθρωποι που έχουν κάνει την πορεία τους σε ανώτατες θέσεις μεγάλων ελληνικών ή διεθνών επιχειρήσεων μπορούν και πρέπει να προσφέρουν στην κοινωνία τις γνώσεις και εμπειρίες που έχουν αποκτήσει. Και μάλιστα σε νέους ανθρώπους, είτε σε κοινωνικά σωματεία, είτε σε νέους επιχειρηματίες, ακόμα και στην τοπική αυτοδιοίκηση ή σε μεταπτυχιακούς φοιτητές. Το ΚΕΜΕΛ ξεκίνησε πάνω σε στέρεες βάσεις και αρχές. Μανώλης Χλουβεράκης: Μία βασική αρχή μας ήταν ό,τι κάνουμε να γίνεται απολύτως δωρεάν, χωρίς καμία αμοιβή. Και μάλιστα απαγορεύεται να πάρουμε οποιαδήποτε δωρεά ή χορηγία από οποιονδήποτε. Η δεύτερη αρχή είναι ότι είμαστε ανεξάρτητοι από κυβερνητικές αρχές, κόμματα κι επιχειρηματικά συμφέροντα. Η τρίτη αρχή είναι ότι δεν θέλουμε να αντιστρατευόμαστε και να είμαστε σε τριβή με τους επαγγελματίες συμβούλους. Για αυτό κάνουμε counselling και όχι consulting, έχει διαφορά. Δεν θα πάρουμε ένα πρότζεκτ για να το εκτελέσουμε από την αρχή μέχρι το τέλος. Εμείς απλά δίνουμε τις κατευθύνσεις. Εξηγούμε στους νέους εκκολαπτόμενους επιχειρηματίες τι να προσέξουν κι επιπλέον μπορούμε, αν θέλουν, να λειτουργήσουμε ως μέντορες. Προσπαθούμε να τους βοηθήσουμε να ξεκινήσουν και να αναπτύξουν την επιχείρησή τους. Η άλλη αρχή που έχουμε είναι ότι ακριβώς επειδή δεν ανταγωνιζόμαστε τους επαγγελματίες συμβούλους, πηγαίνουμε σε αυτούς που δεν έχουν τα χρήματα για να τους πληρώσουν. Δεν πάμε σε μεγάλες επιχειρήσεις. Από το 2009 εστιάσαμε στην επιχειρηματικότητα των νέων, γιατί το δημόσιο σχεδόν έχει κλείσει σε νέες θέσεις εργασίας. Ιωάννης Βασιλαράς: Ένας νέος που έχει μια ιδέα για να ξεκινήσει μια επιχείρηση έχει πολλές απορίες. Τον συμβουλεύουμε για το τι πρέπει να κάνει, την οργανωτική δομή της επιχείρησης που θα δημιουργήσει, νομικά και οικονομικά θέματα που θα αντιμετωπίσει, τα στοιχεία που πρέπει να συλλέξει για την αγορά που θα απευθυνθεί καθώς και τα εργαλεία που πρέπει να αξιοποιήσει, όπως το business model canvas ή το επιχειρηματικό σχέδιο.
Κάνουμε counselling και όχι consulting, έχει διαφορά. Δεν θα πάρουμε ένα πρότζεκτ για να το εκτελέσουμε από την αρχή μέχρι το τέλος. Εμείς απλά δίνουμε τις κατευθύνσεις.
Πως επιλέγετε τα μέλη σας; ΜΧ: Τα μέλη μας πρέπει να έχουν πάνω από 25 χρόνια συνολική εμπειρία. Ένα άλλο κριτήριο είναι να έχουν διατελέσει σε θέση first line manager και πάνω, για τουλάχιστον 10 χρόνια, σε μια μεγάλη ελληνική ή διεθνή εταιρεία στον ιδιωτικό τομέα. Επίσης, πρέπει το μέλος μας να θέλει να προσφέρει σημαντικό χρόνο στις δράσεις του ΚΕΜΕΛ. Δεν είμαστε ένα σωματείο, στο οποίο γράφεται όποιος θέλει. Αν δεν μπορεί να διαθέσει χρόνο, δεν τον δεχόμαστε. Το τελευταίο κριτήριο είναι να έχει την έξωθεν καλή μαρτυρία στην αγορά και στην κοινωνία για τη διαχειριστική του ακεραιότητα.
Μου λέτε ότι απαραίτητο κριτήριο είναι να προσφέρει κανείς χρόνο στο ΚΕΜΕΛ για τις εργασίες που αναλαμβάνει. Τόσα χρόνια όμως που εργαζόσασταν σε θέσεις που απαιτούσαν ένα τεράστιο μέρος του χρόνου σας, δεν σκεφτήκατε ότι θέλετε να συνταξιοδοτηθείτε για να απολαύσετε άλλα πράγματα; ΜΧ: Έχεις δίκιο και όντως ποτέ δεν είχαμε αρκετό ελεύθερο χρόνο. Ήμασταν πιεσμένοι, όπως είμαστε και τώρα, αλλά αυτό είναι κάτι που μας ευχαριστεί πάρα πολύ. Δίνουμε τις γνώσεις και τις εμπειρίες μας και εισπράτουμε την ικανοποίηση της προσφοράς και τον ενθουσιασμό των νέων και έτσι νιώθουμε ότι είναι σημαντικό αυτό που κάνουμε. Αυτό νομίζω είναι το σημαντικότερο. Και να σας πω και κάτι άλλο; Όταν μιλάμε ή συενργαζόμαστε με τους νέους, παίρνουμε κι εμείς λίγη από τη ζωντάνια τους. ΙΒ: Εμείς συνηθίσαμε να εργαζόμαστε πολλές ώρες την ημέρα και να δημιουργούμε. Ο εθελοντισμός που προσφέρουμε μας δίνει χαρά και κυρίως ικανοποίηση γιατί τις γνώσεις και τις εμπειρίες που αποκτήσαμε μπορούμε να τις προσφέρουμε στην ελληνική κοινωνία και να μην τις φυλακίσουμε στους τοίχους του σπιτιού μας.
Δεν είναι λίγο παράδοξο κάποτε υψηλόβαθμα και υψηλόμισθα στελέχη να προσφέρουν εθελοντικά την εργασία τους; Έχουμε συνηθίσει να ταυτίζουμε τον εθελοντισμό με πράξεις που έχουν κοινωνικό, ανθρωπιστικό και όχι οικονομικό αντίκτυπο… ΔΚ: Ο εθελοντισμός δεν είναι επιχειρηματικός. Είναι προσφορά στην κοινωνία και η δική μας προσφορά είναι να βάλουμε νέα παιδιά στον δρόμο της επιχειρηματικότητας, γιατί αυτό μπορεί να βοηθήσει και τη χώρα να βγεί από την κρίση. Μας ευχαριστεί και το κάνουμε αυτό. Και πιστεύω ότι έτσι εκπλήρώνουμε και την κοινωνική διάσταση, στην οποία αναφέρθηκες.
Οι νέοι είναι φυτώρια ιδεών. Μην περιμένετε από εμάς τους παλιούς.
Τι στόχους έχετε; ΜΧ: Κυρίως προσπαθούμε να αλλάξουμε το κλίμα. Θέλουμε, δηλαδή, να αλλάξουμε τη στάση της κοινωνίας ως προς την επιχειρηματικότητα. Να την κάνουμε θετική. Ο δεύτερος στόχος αφορά τα πανεπιστήμια. Να αλλάξουμε τη στάση των πανεπιστημίων ώστε να προωθήσουν και να προάγουν τη νεανική καινοτόμα επιχειρηματικότητα. Ο τρίτος στόχος αφορά στο οικοσύστημα νέων επιχειρηματιών που έχει δημιουργηθεί. Μέσα σε αυτό αναπτύσσονται συνεργατικοί χώροι, θερμοκοιτίδες νέων επιχειρήσεων, οργανισμοί μεντόρων, χρηματοδοτικοί φορείς κι εμείς προσπαθούμε να επηρεάσουμε τα πράγματα ώστε όλο αυτό το οικοσύστημα να γίνει πιο αποτελεσματικό. Ο τέταρτος στόχος είναι να προσπαθήσουμε να επιτύχουμε μία δικτύωση των νέων με διάφορους χρηματοδοτικούς φορείς που υπάρχουν. Ο πέμπτος στόχος, που έχουμε βάλει προς το παρόν στην άκρη, είναι να επηρεάσουμε το διοικητικό και το θεσμικό περιβάλλον ώστε να γίνει πιο φιλικό στους νέους επιχειρηματίες.
Ποιές πιστεύετε ότι είναι οι πιο πετυχημένες νέες επιχειρηματικές ιδέες στην Ελλάδα; ΜΧ: Δυστυχώς, οι περισσότερες νέες επιχειρήσεις που δημιουργούνται είναι καφετέριες και σουβλατζίδικα. Σιγά-σιγά αλλάζει όμως αυτό και οι νέοι έχουν στραφεί πάρα πολύ στην πληροφορική και τις τηλεπικοινωνίες. Ορισμένες μεγάλες πρόσφατες επιτυχίες είναι το Taxibeat που έχει ήδη πάει σε πολλές χώρες και ακόμη τα Incrediblue, e-food.gr, Intelen, Workable, Pollfish, Pinnatta, Nannuka και άλλες. Όμως, εκτός από τις hi-tech επιχειρήσεις, υπάρχουν τεράστιες ευκαιρίες και στον τουρισμό, μάλιστα έχουμε κι ένα έτοιμο επιχειρηματικό σχέδιο πως κάποιος να διαχειρισθεί και να αναπτύξει ένα μικρό υψηλής κλάσης ξενοδοχείο. Μεγάλες ευκαιρίες προσφέρει όμως και η αγροτική παραγωγή, η οποία, αν ξεφύγει από τις επιδοτήσεις, αναγκαστικά θα στραφεί σε καινοτόμες καλλιέργειες που έχουν ζήτηση κι έχουν σαν ορίζοντα και τη διεθνή αγορά. Γιατί, ας μην ξεχνάμε, ότι κάνουμε και τεράστιες εισαγωγές αγροτικών προϊόντων. Υπάρχουν ευκαιρίες να στραφούν εκεί οι νέοι αγρότες, που είναι πιο μορφωμένοι από ποτέ. ΙΒ: Σήμερα είναι μορφωμένοι οι αγρότες και μπορούν μόνοι τους να οργανώσουν τις εξαγωγές τους και να διαθέσουν τα προϊόντα τους. Επίσης, θεωρούμε πιο «ζουμερές» τις επιχειρήσεις εκείνες που απευθύνονται στη διεθνή αγορά, που έχουν εξωστρέφεια και δεν αφορούν μόνο στην κλειστή αγορά των 11 εκατομμυρίων που είναι η Ελλάδα. Συμβουλεύουμε, λοιπόν τους νέους να σκέφτονται την αναζήτηση ευρύτερης αγοράς και έξω από τα σύνορα της χώρας μας.
Στην Ελλάδα, η αποτυχία μέχρι σήμερα θεωρείτο κάτι κακό, αλλά όπου πραγματικά ανθεί η νεανική επιχειρηματικότητα, η αποτυχία θεωρείται παράσημο.
Πώς όμως ένας νέος που θέλει να κάνει μία καινούρια αρχή θα καταλάβει ότι η ιδέα του είναι τόσο καλή όσο π.χ. το Taxibeat; Πόσο εύκολο είναι να σκεφτεί κάνεις μια καλή επιχειρηματική ιδέα; ΙΒ: Οι νέοι είναι φυτώρια ιδεών. Μην περιμένετε από εμάς τους παλιούς. ΜΧ: Επιχειρηματίας σημαίνει ρίσκο. Γιατί ήθελαν να πηγαίνουν όλοι στο δημόσιο; Γιατί εκεί ένιωθαν ασφάλεια. Όταν κάποιος είναι επιχειρηματίας, διακινδυνεύει κι εργάζεται από το πρωί μέχρι το βράδυ, ακόμα και Σαββατοκύριακα. Και φυσικά επιχειρηματίας σημαίνει άγχος. Και πολλές φορές αποτυχία. Αλλά αξίζει τον κόπο και τα παιδιά πρέπει να το δουν σαν ταξίδι. Αν διαβάσετε στατιστικές, λένε πως ένα πολύ μεγάλο ποσοστό νέων επιχειρήσεων αποτυγχάνουν. Αλλά στην Αμερική η αποτυχία θεωρείται προνόμιο γιατί μαθαίνεις, οπότε εκείνος που θα επιχειρήσει ξανά, έχει μάθει κι έχει περισσότερες πιθανότητες να τα καταφέρει στο νέο του εγχείρημα. Εκείνο που κάνουμε εμείς σαν ΚΕΜΕΛ είναι να μειώσουμε τις πιθανότητες αποτυχίας. Και συμβουλεύουμε, επίσης, τους νέους ότι η αποτυχία δεν είναι καταστροφή. Στην Ελλάδα, η αποτυχία μέχρι σήμερα θεωρείτο κάτι κακό, αλλά όπου πραγματικά ανθεί η νεανική επιχειρηματικότητα, η αποτυχία θεωρείται παράσημο.
Πόσες γυναίκες έχουν γίνει μέλη στο ΚΕΜΕΛ; Μόνο μία βλέπω σήμερα… ΜΧ: Ήδη έχουμε δύο γυναίκες μέλη. Στο ΚΕΜΕΛ δεν γίνεται καμιά διάκριση σε βάρος του γυναικείου φύλου. Αντίθετα επιδιώκουμε να αυξήσουμε τον αριθμό των γυναικών. Τα μέλη μας πρέπει να έχουν τουλάχιστον 10 χρόνια σε ανώτατες θέσεις μεγάλων ελληνικών ή διεθνών εταιριεών. Άρα πρέπει να γυρίσουμε τον χρόνο τουλάχιστον 10 χρόνια πίσω και να δούμε ποιο ήταν τότε το ποσοστό των γυναικών στα διοικητικά συμβούλια. Ίσως γι’ αυτό το ΚΕΜΕΛ έχει ακόμη λίγα γυναικεία μέλη. Με την ερώτησή σας αυτή μου δίνετε αφορμή να πω κάτι και για τη γυναικεία επιχειρηματικότητα στη χώρα μας, η οποία αυξάνεται ραγδαία όπως και στο εξωτερικό. Βέβαια μέχρι τώρα ήταν δύσκολο για τις γυναίκες να βρουν την ισορροπία ανάμεσα στην προσωπική και οικογενειακή τους ζωή π.χ. το επιχειρηματικό ταξίδι που απαιτεί ατέλειωτες ώρες εργασίας, ξενύχτια και άγχος. Προσωπικά πιστεύω ότι οι γυναίκες σκέφτονται πιο καινοτόμα («γυναικείο μυαλό»), είναι πιο οργανωτικές, έχουν κοινωνικές και ηθικές αξίες που τις εννοούν και τις κάνουν πράξη και δείχνουν μεγαλύτερη ευαισθησία στην ποιότητα των προϊόντων – υπηρεσιών, αλλά και στις σχέσεις με τους εργαζομένους.
