Ποιο είναι το μέλλον της Καταλονίας;

Το ζήτημα της καταλανικής ανεξαρτησίας απασχολεί το Ισπανικό κράτος εδώ και πάρα πολλά χρόνια. Ο αποκαλούμενος «καταλανικός εθνικισμός» έχει τις ρίζες του πίσω στον 20ο αιώνα και συγκεκριμένα τη δεκαετία του ’20 όταν ο Φρανσέσκ Μασία ίδρυσε το κόμμα Estat Catala.

Στη συνέχεια, το Estat Catala μαζί με άλλα κόμματα δημιούργησαν το συνασπισμό Esquerra Republicana de Catalunya, και το 1931 ο Μασία ανακήρυξε την Καταλανική Δημοκρατία. Μετά από διαπραγματεύσεις με την επίσημη ισπανική κυβέρνηση, ο Μασία αποδέχθηκε το νέο καθεστώς της Καταλονίας που θα της έδινε το δικαίωμα της αυτόνομης διακυβέρνησης, στα όρια όμως της Ισπανικής Δημοκρατίας.

Αυτή η σχέση μεταξύ Ισπανίας και Καταλονίας λειτουργούσε αρμονικά μέχρι το ξέσπασμα του Ισπανικού Εμφυλίου και την επικράτηση του Στρατηγού Φράνκο που κατήργησε την καταλανική αυτονομία καθιστώντας την Καταλονία μέρος του ισπανικού κράτους που διοίκησε ο ίδιος για 35 χρόνια. Μετά το θάνατο του και την επαναφορά του δημοκρατικού πολιτεύματος, τα καταλανικά πολιτικά κόμματα έπαψαν να επιδιώκουν την ανεξαρτησία της περιοχής ζητώντας όμως την επαναφορά της αυτονομίας της, κάτι που συνέβη μέσα από το Ισπανικό Σύνταγμα του 1978.

Τα πρώτα σύννεφα στις σχέσεις Καταλονίας και Μαδρίτης παρουσιάστηκαν το 2006 όταν το Ανώτατο Δικαστήριο της χώρας απεφάνθη ότι ορισμένες από τις διατάξεις που υπήρχαν εκείνη τη χρονιά στο Σύμφωνο Αυτονομίας της Καταλονίας ήταν αντισυνταγματικές.

Αυτή η απόφαση εξόργισε τους καταλανούς πολίτες που απάντησαν με διαδηλώσεις και για πρώτη φορά μετά από χρόνια τέθηκε το αίτημα της ανεξαρτησίας. Μεταξύ του 2009 και του 2011 περισσότεροι από 550 δήμοι διεξήγαγαν συμβολικά δημοψηφίσματα ανεξαρτησίας και το ζήτημα άρχισε να κάνει την εμφάνιση του στα ανώτερα επίπεδα της πολιτικής ζωής της περιοχής.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ

Το 2013, το Καταλανικό Κοινοβούλιο με ψήφισμα του, διακήρυξε το δικαίωμα των Καταλανών να αποφασίσουν μόνοι το πολιτικό τους μέλλον ενώ στη συνέχεια προκηρύχθηκε δημοψήφισμα για το Νοέμβριο του 2014 το οποίο θα έθετε δύο ερωτήματα. Το πρώτο ήταν αν οι πολίτες της Καταλονίας επιθυμούσαν τη μετατροπή της σε κράτος και το δεύτερο αν θα ήθελαν αυτό το κράτος να είναι ανεξάρτητο. Αν και η συμμετοχή έφτασε στο 42% του εκλογικού σώματος και το ποσοστό υπέρ του ανεξάρτητου κράτους άγγιξε το 81%, το Ισπανικό Ανώτατο Δικαστήριο το ακύρωσε ως αντισυνταγματικό και η καταλανική κυβέρνηση άλλαξε το χαρακτήρα του από δεσμευτικό σε συμβουλευτικό.

Ο τότε πρόεδρος Αρτούρ Μας προκήρυξε εκλογές για το Σεπτέμβριο του 2015 και ο ίδιος ηγήθηκε μεταξύ άλλων του συνασπισμού «Μαζί για το Ναι» στον οποίο συμμετείχαν κόμματα από ολόκληρο το πολιτικό φάσμα και είχαν ως στόχο τη νίκη στις εκλογές, ώστε να συνεχίσουν τις κινήσεις για την ανεξαρτησία. Εν τέλει, ο συνασπισμός κέρδισε τις εκλογές με τον Κάρλες Πουτζντεμόν, ως πρόσωπο κοινής αποδοχής, να γίνεται Πρόεδρος της Καταλονίας.

Ο Πουτζντεμόν αφού ανέλαβε τα καθήκοντα του, ανακοίνωσε τη διεξαγωγή νέου δεσμευτικού δημοψηφίσματος με ερώτημα και πάλι αν επιθυμούν οι πολίτες της ανεξαρτησία της Καταλονίας. Μπορεί όπως και αυτό του Νοεμβρίου του 2014 να χαρακτηρίστηκε αντισυνταγματικό από το Ανώτατο Δικαστήριο, όμως η καταλανική κυβέρνηση προχώρησε στη διεξαγωγή του χωρίς λάβει υπόψιν την απόφαση του δικαστηρίου.

Την 1η Οκτωβρίου του 2017, ημέρα διεξαγωγής του δημοψηφίσματος υπήρξε ένα ιδιαίτερο κλίμα καταστολής στους δρόμους ολόκληρης της Καταλονίας. Η Ισπανική Εθνοφρουρά με το Σχέδιο Άνουβις, επιχείρησε να ακυρώσει τη διαδικασία της ψηφοφορίας μπαίνοντας στα εκλογικά κέντρα ενώ υπήρξαν συγκρούσεις με διαδηλωτές στους δρόμους των καταλανικών πόλεων, με τα διεθνή μέσα να κάνουν λόγο για ένα πρωτοφανές κλίμα καταστολής. 

Ο Μιχάλης Στεφάνου, Έλληνας δημοσιογράφος που ζει και εργάζεται στη Βαρκελώνη θυμάται την ημέρα του δημοψηφίσματος και το κλίμα που επικρατούσε στους δρόμους της πόλης: «Ηταν μια βροχερή μέρα. Σε πολλές γειτονιές ο κόσμος πήγε και ψήφισε ήρεμα χωρίς προβλήματα. Θυμάμαι τις τεράστιες σιωπηλές ουρές από ανθρώπους κάθε ηλικίας που περίμεναν καρτερικά για ώρες, ενώ η τοπική αστυνομία είχε διακοσμητικό ρολό. Εκει όμως που επενέβησαν οι κρατικές αστυνομικές δυνάμεις είδαμε πολύ άσχημες εικόνες, κυρίως γιατί οι άνθρωποι που χτυπήθηκαν δεν είχαν καθολου βίαιη συμπεριφορά». 

Για το αν υπάρξε κάποιο ιδιαίτερο περιστατικό βίας απαντά: «Πήγα σε ένα κεντρικό εκλογικό κέντρο στην διασταύρωση της Diagonal με Marina. Σε ένα στενό είχαν παρκάρει καμία δεκαριά κλούβες ανάμεσα στο πλήθος. Υπήρχε ένταση, συνθήματα και εκνευρισμός. Κάποια στιγμή οι αστυνομικοί άρχισαν να κινούνται μαζικά, τόνοι ανέβηκαν και ο δρόμος μετατράπηκε σε πεδίο μάχης. Ο κόσμος πετούσε ό,τι έβρισκε μπροστά του από ομπρέλες μέχρι κιγκλιδώματα. Είδα πολλά ανοιγμένα κεφάλια και γενικά μια πολύ ασυνήθιστη κατάσταση».

Σχετικά με την κατάσταση που επικρατεί αυτή τη στιγμή στη Βαρκελώνη, ο Μιχάλης Στεφάνου αναφέρει ότι «η πόλωση εξακολουθεί, η κάθε πλευρά μετράει δυνάμεις αλλά νομιζω ότι το αποτέλεσμα είναι ρευστό. Το γεγονός ότι υπάρχουν κρατούμενοι δίνει τη δυνατότητα σε όσους είναι υπέρ της ανεξαρτησίας να δώσουν έναν πιο ηρωικό τόνο στην εκστρατεία τους» ενώ αναφορικά με τους πολίτες που είναι κατά της ανεξαρτησίας λέει ότι αντιμετωπίζονται «με σεβασμό, κυκλοφορούν με τις ισπανικές σημαίες στο δρόμο και στο μετρό χωρίς κανένα πρόβλημα, εκτός λίγων εξαιρέσεων, οι άνθρωποι εδώ δεν οδηγούνται σε ακρότητες. Μπορεί να υπάρχουν τσακωμοί, διαφωνίες, να …κόβουν κάποιοι την καλημέρα που λέμε, αλλά μέχρι εκεί».

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει και η σχέση των Καταλανών με τους Ισπανούς που κατοικούν στη Βαρκελώνη, για αυτή τη σχέση αναφέρει ότι «δεν υπάρχουν διαχωρισμοί μεταξύ των οποιονδήποτε, η ζωή κυλάει αρμονικά ανάμεσα σε Καταλανούς, Ισπανούς, ξένους και τουρίστες» και για τη δική του ζωή ως Έλληνας στη Βαρκελώνη δηλώνει πως «είναι ενδιαφέρουσα θα έλεγα. Γνωρίζουμε ότι ζούμε ιστορικές στιγμές, αλλά για την ώρα δεν μας φοβίζει κάτι. Η Βαρκελώνη έγινε το επίκεντρο για κάτι που προσωπικά με εξιτάρει και λόγω επαγγέλματος».

Ο Ισαάκ Ντίαζ, ο οποίος γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Καταλονία, εξηγεί τη διαφορά ανάμεσα στους Καταλανούς και τους υπόλοιπους Ισπανούς: «Αντί για τις διαφορές, θα μιλούσα περισσότερο για τις ομοιότητες. Πιστεύω ότι η καταλανική κουλτούρα είναι διαφορετική και μοναδική, αλλά μοιράζεται ομοιότητες με τις υπόλοιπες κουλτούρες της Ισπανίας. Υπάρχει μια συγκεκριμένη εικόνα στο μυαλό του καθενός για το τι είναι η ισπανική κουλτούρα, αλλά υπάρχει ισπανική κουλτούρα; Νομίζω ότι η Ισπανία είναι ιδιαίτερη γιατί αποτελεί ένα συνδυασμό από διαφορετικές κουλτούρες στην ίδια περιοχή. Οποιοσδήποτε επισκεφτεί διαφορετικά μέρη της χώρας θα καταλάβει ότι οι συνήθειες, η ψυχοσύνθεση, οι παραδόσεις και ο τρόπος συμπεριφοράς είναι διαφορετικός από το βορρά μέχρι το νότο και από την ανατολή μέχρι τη δύση. Και νομίζω ότι υπάρχουν κοινά στοιχεία ανάμεσα σε αυτές τις κουλτούρες, που έχουν εξελιχθεί μέσα στα χρόνια. Οι Καταλανοί έχουν μια λατινική γλώσσα που είναι διαφορετική από τα ισπανικά, διαφορετική κουλτούρα και παραδόσεις και ένα διαφορετικό πολιτικό σώμα, επομένως θεωρώ ότι είναι ένα έθνος μέσα στην Ισπανία».

Για τον Κάρλες Πουτζντεμόν δηλώνει ότι «δε μπορώ να τον κρίνω ως άνθρωπο, αλλά μπορώ να τον κρίνω ως πολιτικό. Κατά τη γνώμη μου, το πήγε πολύ μακριά και μας οδήγησε στο να χάσουμε την αυτονομία μας, τουλάχιστον μέχρι να εκλέξουμε νέο κοινοβούλιο στις εκλογές της 21ης Δεκεμβρίου. Η διεφθαρμένη ισπανική κυβέρνηση απέτυχε στο να δώσει μία πολιτική απάντηση στις επιδιώξεις των Καταλανών και στην απογοήτευση της Ισπανίας. Νιώθω ότι στην Ισπανία μπορείς να είσαι υπέρ της ανεξαρτησίας, αλλά δε μπορείς να δίνεις πολιτικές λύσεις όταν υπάρχουν δύο εκατομμύρια άνθρωποι που τις ζητάνε. Παρόλα αυτά, ο προηγούμενος πρόεδρος μας ο Πουτζντεμόν απέτυχε απέναντι στην κοινωνία με τη μονομερή ανακήρυξη της ανεξάρτητης Δημοκρατίας. Αυτή η απόφαση ήταν χαζή γιατί γνώριζε ότι ήταν απλά συμβολική και οποιαδήποτε χώρα στον κόσμο θα το καταλάβαινε. Αυτό που έκανε είχε ισχυρό αντίκτυπο και στις δύο πλευρές. Μετά την ανακήρυξη, οι υποστηρικτές της ανεξαρτησίας πίστεψαν ότι η Καταλονία ήταν μια ανεξάρτητη Δημοκρατία, αλλά μετά από μερικές ώρες όλα χάθηκαν και η ισπανική κυβέρνηση ανέλαβε τον έλεγχο των θεσμών μας. Ο Κάρλες Πουτζντεμόν έφυγε για να προστατεύσει τον εαυτό του, που είναι κάτι απόλυτα θεμιτό, αλλά για μένα έτρεξε μακριά από τις ευθύνες του. Τότε, όσοι ήταν κατά της ανεξαρτησίας έμειναν πίσω επειδή οι θεσμοί μας χάθηκαν και ο πρόεδρος δε νοιάστηκε για εκείνους ακόμα και αν αποτελούσαν το 40-50% των Καταλανών».

Για το αν είναι υπέρ της ανεξαρτησίας της Καταλονίας απαντά: «Δεν είμαι υπέρ της ανεξαρτησίας ούτε εθνικιστικής, αλλά αν το 50% των Καταλανών είναι, τότε πιστεύω ότι είναι απαραίτητο να βρεθεί μια πολιτική λύση ώστε να τους κάνουμε να θέλουν να παραμείνουν μέρος της Ισπανίας. Μπορεί να καταλαβαίνω γιατί κάποιοι άνθρωποι θέλουν να είναι υπέρ της ανεξαρτησίας, αλλά αυτό που δεν καταλαβαίνω είναι γιατί το ζητάνε δίχως να λαμβάνουν υπόψιν τις καταστάσεις. Είμαστε στον 21ο αιώνα και οι κανόνες του παγκόσμιου παιχνιδιού είναι πολύ πιο διαφορετικοί συγκριτικά με τον προηγούμενο αιώνα. Είμαι πιο πολύ υπέρ της αναθεώρησης του συντάγματος ώστε να καταστεί δυνατό το να μπορείς να ψηφίσει κάποιος σε ένα νόμιμο δημοψήφισμα ώστε όλες οι πλευρές να εκφράσουν καθαρά τις απόψεις τους».

Επίσης, η γνώμη του για το πως πρέπει να δράσουν οι Καταλανοί πολιτικοί μετά τις εκλογές της 21ης Δεκεμβρίου είναι η εξής: «Αυτό εξαρτάται από το αποτέλεσμα. Στις τελευταίες εκλογές της Καταλονίας, τα κόμματα υπέρ της ανεξαρτησίας κέρδισαν την πλειοψηφία σε αριθμό εδρών στο κοινοβούλιο αλλά δεν απέσπασαν το 50% των ψήφων. Ήταν αυτό αρκετό για να ανακηρύκουν την ανεξαρτησία; Τώρα, σύμφωνα με τις τελευταίες δημοσκοπήσεις φαίνεται ότι τα κόμματα υπέρ της ανεξαρτησίας και πάλι δε θα μπορούσαν να ξεπεράσουν το 50%. Θα πρέπει όμως να περιμένουμε. Κατά τη γνώμη μου, πρέπει να υπάρξει γενναιοφροσύνη ώστε να δημιουργηθεί μια νέα κυβέρνηση και ελπίζω όλα τα κόμματα να προσπαθήσουν να βρουν μια λύση. Η ισπανική κυβέρνηση θα πρέπει να ανοίξει τα μάτια της και να βρει διαφορετικές μεθόδους από τηην απλή εφαρμογή του «νόμου». Για να είμαστε ρεαλιστές όμως, υπάρχουν δύο πιθανά σενάρια για μετά τις εκλογές αν οι δημοσκοπήσεις είναι σωστές. Από τη μία πλευρά, τα κόμματα υπέρ της ανεξαρτησίας θα μπορούσαν να σχηματίσουν μια κυβέρνηση με σκοπό να συνεχίσουν τη διαδικασία της ανεξαρτησίας, δίχως να καταφύγουν σε μονομερείς ενέργειες. Από την άλλη, τα κόμματα που τάσσονται κατά της ανεξαρτησίας θα είχαν τη δυνατότητα να σταματήσουν τις όποιες διαδικασίες. Σε κάθε περίπτωση φαίνεται ότι το παράρτημα των Podemos στην Καταλονία το «Catalunya en Comu» θα παίξει σημαντικό ρόλο στο σχηματισμό της επόμενης κυβέρνησης».