Περισσότερα από 12 χρόνια έχουν περάσει από τότε που ο 52χρονος πλέον Αυστραλός δημοσιογράφος με έδρα το Ηνωμένο Βασίλειο, ακτιβιστής και ιδρυτής του WikiLeaks, Julian Assange, μπήκε στην πρεσβεία του Ισημερινού στο Λονδίνο για να αποφύγει τη σύλληψη. Οι 17 κατηγορίες περί κατασκοπείας και η μία για κακόβουλη χρήση υπολογιστή (hacking) με τις οποίες οι ΗΠΑ προσπαθούν έκτοτε να στηρίξουν την υπόθεσή τους ώστε να εκδοθεί εκεί ο Assange, έχουν βασιστεί στα έγγραφα που του δόθηκαν από έναν Αμερικανό στρατιώτη ονόματι Τσέλσι Μάνινγκ, τα οποία φανέρωναν εγκλήματα πολέμου των ΗΠΑ στο Ιράκ, το Αφγανιστάν κ.ά.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες θέλουν να εκδώσουν τον Assange από το Ηνωμένο Βασίλειο και να τον δικάσουν για τη δημοσίευση αυτών των διαβαθμισμένων εγγράφων, απειλώντας τον έως και με 175 χρόνια φυλάκισης. Αν εκδοθεί, ο 52χρονος ακτιβιστής θα είναι ο πρώτος εκδότης που θα διωχθεί στις ΗΠΑ βάσει του νόμου περί κατασκοπείας, ενώ θα σταλεί στη χειρότερη φυλακή της Αμερικής, την ADX Florence, μια εγκατάσταση υπερ-υψίστης ασφαλείας στο Κολοράντο. Παράλληλα, θα υποβληθεί σε ακραίες συνθήκες φυλάκισης, εκείνες των «Ειδικών Διοικητικών Μέτρων» (ή SAM). Πρόκειται για ένα αυστηρό καθεστώς απομόνωσης, στο οποίο δεν επιτρέπεται καμία επαφή με άλλους κρατούμενους και σχεδόν καμία επαφή με μέλη της οικογένειας. Μάλιστα, τα SAMs αναγνωρίζονται διεθνώς ως βασανιστήρια.
Η συγκεκριμένη δικαστική υπόθεση έχει χαρακτηριστεί από πληθώρα δημοσιογράφων και πολιτικών αναλυτών, ως η μεγαλύτερη επίθεση στην ελευθερία του λόγου και της δημοσιογραφίας. Σύμφωνα με τους ίδιους, στόχος αυτού του κατηγορητηρίου είναι να «παραδειγματίσει» τον Assange και να κάνει άλλους δημοσιογράφους να φοβούνται να δημοσιεύσουν γεγονότα που το κοινό έχει δικαίωμα να γνωρίζει. Τα όσα έχει υποστεί ο ιδρυτής του WikiLeaks όλα αυτά τα χρόνια, ήρθαν εκ νέου στο προσκήνιο στις ακροάσεις της 20ης και 21ης Φεβρουαρίου του 2024 για την έφεση του Assange σχετικά με την έκδοσή του στις ΗΠΑ.
Ο Assange, ο οποίος είναι φυλακισμένος στο Λονδίνο εδώ και σχεδόν πέντε χρόνια, χρησιμοποίησε το WikiLeaks για να δημοσιεύσει τεράστιο αριθμό εμπιστευτικών εγγράφων και άλλου υλικού, ορισμένα από τα οποία αφορούσαν τον πόλεμο και την κατασκοπεία, υποστηρίζοντας ότι το κοινό είχε νόμιμο δικαίωμα και ανάγκη να κατέχει τις πληροφορίες. Οι δικηγόροι του άσκησαν στις 21 Φεβρουαρίου την τελευταία τους έφεση κατά των σχεδίων έκδοσής του στις ΗΠΑ, πραγματοποιώντας την ύστατη νομική προσπάθεια που τους παρέχει το βρετανικό σύστημα δικαιοσύνης για να ζητήσουν από τους δικαστές του Ανώτατου Δικαστηρίου του Λονδίνου, Victoria Sharp και Jeremy Johnson, να χορηγήσουν στον δημοσιογράφο νέα ακρόαση για την έφεση κατά της απόφασης της βρετανικής κυβέρνησης του 2022, σύμφωνα με την οποία μπορεί να εκδοθεί νόμιμα στις ΗΠΑ.
Είχαν προηγηθεί η απόφαση που εξέδωσε η δικαστής Βανέσα Μπαράιτσερ τον Ιανουάριο του 2021, με την οποία απέρριπτε το αίτημα έκδοσης, αφού δεχόταν όμως όλο το σκεπτικό των ΗΠΑ, για λόγους υγείας και κινδύνων για τη ζωή του Assange (ενδεχόμενο αυτοκτονίας). Με την ανακοίνωση της απόφασης, η αμερικανική πλευρά επέβαλε έφεση, που εκδικάστηκε από διμελές δικαστήριο την ίδια χρονιά, και ανέτρεπε την απόφαση, εγκρίνοντας την έκδοση του ιδρυτή των Wikileaks. Η έκδοση υπεγράφη τον Ιούνιο του 2022, από την τότε υπουργό Εσωτερικών της Βρετανίας, Πρίτι Πατέλ. Ακολούθως, η πλευρά Assange άσκησε έφεση κατά της εντολής (γνωστής με το όνομα “Julian Assange vs United States of America”), με νέο σκεπτικό το οποίο επικεντρώθηκε στο γεγονός πως η συνθήκη έκδοσης του 2003 μεταξύ Βρετανίας και ΗΠΑ απαγορεύει την έκδοση για πολιτικούς λόγους. Η έφεση αυτή απορρίφθηκε τον Ιούνιο του 2023.
Εάν οι δικαστές αναγνωρίσουν τώρα στον Assange το δικαίωμα να ασκήσει νέα έφεση, θα του δοθεί η δυνατότητα να ζητήσει από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων να εμποδίσει την έκδοση – μια απόφαση για την οποία ίσως χρειαστούν ακόμα αρκετές μέρες ωσότου εξεταστεί από τους δικαστές. Αν η έφεση απορριφθεί, και, ενδεχομένως ακόμα και αν το δικαστήριο αποφανθεί υπέρ του, είναι πιθανό να μπει στο αεροπλάνο για να βρεθεί αντιμέτωπος με τα αμερικανικά δικαστήρια, καθώς η εντολή έκδοσης υπογράφηκε πριν από περίπου ενάμιση χρόνο. Ωστόσο, η νομική ομάδα του Assange έχει υποσχεθεί να καταθέσει τελική προσφυγή στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, εάν η προσπάθεια της τρέχουσας έφεσης αποτύχει.
Κατά τις ακροάσεις, η σύζυγος του Assange, Stella, βρέθηκε στο δικαστήριο μαζί με μια μεγάλη ομάδα υποστηρικτών που ζητούσαν την άμεση απελευθέρωση του συζύγου της. Στην έναρξη της ακροαματικής διαδικασίας, ο Εντ Φιτζέραλντ, ένας από τους δικηγόρους του ακτιβιστή, δήλωσε στο δικαστήριο ότι ο ιδρυτής του WikiLeaks δεν θα παρευρισκόταν σε αυτή επειδή αισθανόταν αδιαθεσία. Ένας από τους δικαστές κατέστησε σαφές ότι είχε προσκληθεί να παραστεί, είτε αυτοπροσώπως είτε μέσω βιντεοκλήσης. Ο δικηγόρος του δεν έδωσε περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με την κατάσταση της υγείας του Assange, ωστόσο, είναι γνωστό πως η σωματική και ψυχική υγεία του έχει κλονιστεί επανειλημμένα εξαιτίας της αυστηρής μεταχείρισής του ως κρατούμενος.
Το 2012, ο δημοσιογράφος κατέφυγε στην πρεσβεία του Ισημερινού (Εκουαδόρ) στο Λονδίνο για να αποφύγει την έκδοσή του στη Σουηδία, όπου είχε έρθει αντιμέτωπος με έρευνα σχετικά με καταγγελίες για σεξουαλική επίθεση. Η έρευνα αυτή σταμάτησε αργότερα και δεν απαγγέλθηκαν ποτέ κατηγορίες.
Αφού ο ίδιος πέρασε περίπου επτά χρόνια κρυμμένος στην πρεσβεία, το Εκουαδόρ ανακάλεσε το καθεστώς ασύλου του το 2019, όταν ο πρόεδρος της κεντρο-αμερικανικής χώρας δήλωσε ότι η κυβέρνησή του είχε «φτάσει στα όριά της όσον αφορά τη συμπεριφορά του κ. Assange». Ο Assange συνελήφθη τον Μάιο του 2019 μέσα στην πρεσβεία και τέθηκε επισήμως υπό κράτηση από τη Μητροπολιτική Αστυνομία του Λονδίνου, επειδή δεν παραδόθηκε στο δικαστήριο για το ένταλμα που είχε εκδοθεί το 2012. Έκτοτε, βρίσκεται στη φυλακή.
Όταν ο ακτιβιστής συνελήφθη, το κατηγορητήριο των ΗΠΑ εναντίον του αποσφραγίστηκε, αποκαλύπτοντας μία μόνο κατηγορία για «συνωμοσία με σκοπό τη διάπραξη παραβίασης υπολογιστή». Αυτή διευρύνθηκε αργότερα τον ίδιο μήνα για να συμπεριλάβει 17 νέες κατηγορίες βάσει του νόμου περί κατασκοπείας των ΗΠΑ, συμπεριλαμβανομένων της συνωμοσίας για την απόκτηση και αποκάλυψη πληροφοριών εθνικής άμυνας, της συνωμοσίας για τη διάπραξη εισβολών σε υπολογιστή, της απόκτησης πληροφοριών εθνικής άμυνας και της αποκάλυψης πληροφοριών εθνικής άμυνας. Τον Ιούνιο του 2020, ένα αμερικανικό σώμα ενόρκων αποφάσισε να «διευρύνει το πεδίο εφαρμογής» των φερόμενων παραβιάσεων υπολογιστών του Assange και να ισχυριστεί ότι συνεργάστηκε με χάκερ για να βοηθήσει στην παράνομη απόκτηση πληροφοριών για το WikiLeaks.
Σε ανακοίνωσή του, το υπουργείο Δικαιοσύνης των ΗΠΑ ανέφερε ότι ο Assange ήταν συνένοχος στις ενέργειες της Τσέλσι Μάνινγκ, πρώην αναλύτριας πληροφοριών του αμερικανικού στρατού, για την «παράνομη απόκτηση και αποκάλυψη διαβαθμισμένων εγγράφων που σχετίζονται με την εθνική άμυνα», διευκολύνοντάς της την πρόσβαση σε απόρρητα έγγραφα του WikiLeaks. Μία από τις πιο αμφιλεγόμενες δημοσιεύσεις του WikiLeaks ήταν βίντεο από μια επίθεση στρατιωτικού ελικοπτέρου των ΗΠΑ στη Βαγδάτη το 2007, κατά την οποία σκοτώθηκαν 11 άτομα.
Ο δημοσιογράφος θα μπορούσε να αντιμετωπίσει έως και 10 χρόνια φυλάκιση για κάθε κατηγορία κατασκοπείας για την οποία καταδικάζεται, και πέντε χρόνια για τη συνωμοσία για τη διάπραξη παραβίασης υπολογιστή, σύμφωνα με το Υπουργείο Δικαιοσύνης. Αν καταδικαστεί για όλες τις κατηγορίες, θα μπορούσε να αντιμετωπίσει συνολικά 175 χρόνια φυλάκισης (αν και η ποινή θα είναι πιθανότατα χαμηλότερη).
Ο αγώνας για να σταματήσει η έκδοσή του στις ΗΠΑ έχει συνδεθεί από πολλούς υποστηρικτές του με τον γενικότερο αγώνα για την ελευθερία του Τύπου και το δικαίωμα σε δίκαιη δίκη. Η εφημερίδα Guardian υποστήριξε σε κύριο άρθρο της ότι οι δημοσιογράφοι χρειάζονται πληροφοριοδότες όπως ο Assange, ιδίως σε θέματα εθνικής ασφάλειας.
Η Ρεμπέκα Βίνσεντ, διευθύντρια εκστρατείας της ομάδας Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα, ανέφερε σε δήλωσή της ότι, ακόμη και αν απορριφθεί αυτή η τελική έφεση, «παραμένει στη δύναμη της αμερικανικής κυβέρνησης να δώσει τέλος σε αυτή τη δικαστική τραγωδία, αποσύροντας την 13χρονη υπόθεση εναντίον του Assange και σταματώντας αυτή την ατελείωτη δίωξη. Κανείς δεν πρέπει να αντιμετωπίζει τέτοια μεταχείριση επειδή δημοσιεύει πληροφορίες προς το δημόσιο συμφέρον. Είναι καιρός να προστατεύσουμε τη δημοσιογραφία, την ελευθερία του Τύπου και το δικαίωμα όλων μας να γνωρίζουμε».
«Δεν θα μπορούσαν να διακυβεύονται περισσότερα σε μία μόνο δικαστική υπόθεση από ό,τι στην περίπτωση του Julian”, είπε η σύζυγος του ακτιβιστή, Stella Assange, προσθέτοντας πως, «Οι δημοσιογράφοι πρέπει να έχουν το δικαίωμα να αναφέρουν τα γεγονότα που οι κυβερνήσεις και οι εταιρείες θέλουν να αποκρύψουν, διαφορετικά ένας πραγματικά ελεύθερος Τύπος είναι αδύνατο να υπάρξει». Σε συνέντευξή της στο BBC, διευκρίνισε ακόμα πως ο σύζυγός της δεν θα επιβίωνε από την πιθανή έκδοση στις ΗΠΑ λόγω της σωματικής και ψυχικής του ευθραυστότητας. «Αυτή η υπόθεση θα καθορίσει αν θα ζήσει ή θα πεθάνει, ουσιαστικά», δήλωσε.