Φαίνεται πως το 2020 καταναλώσαμε περισσότερα social media από ποτέ ή τουλάχιστον αυτή η εντύπωση μας δημιουργήθηκε. Αυτό είναι φυσικό αν αναλογιστεί κανείς πως συνέβαιναν κοσμοϊστορικά γεγονότα, ενώ ξαφνικά βρεθήκαμε να πρέπει να μένουμε σχεδόν όλη μέρα σπίτι. Το 2020 κληθήκαμε να κάνουμε σχεδόν τα πάντα από μια οθόνη, είτε αυτή ήταν η οθόνη του υπολογιστή μέσα από την οποία, δουλεύαμε, βλέπαμε ταινίες, αλλά και θεατρικά έργα, ενώ πίναμε μέχρι και διαδικτυακά ποτά με γνωστούς και φίλους, είτε αυτή ήταν η οθόνη του κινητού μας την οποία ανοίγαμε όταν μας κούραζε η οθόνη του υπολογιστή, αν και βέβαια κάναμε πάνω κάτω τα ίδια πράγματα.
Το 2020 όμως, εκτός από social media καταναλώσαμε και πολύ πληροφορία και ειδήσεις. Βρεθήκαμε στη δίνη μιας πανδημίας που ειδικά στην αρχή της μας βρήκε μουδιασμένους. Λίγο αργότερα το μούδιασμα έδωσε την θέση του στον τρόμο. Πλέναμε (και πλένουμε ακόμα ελπίζω) τα χέρια μας κάθε λίγο και λιγάκι, το αντισηπτικό είχε γίνει ο καλύτερος μας φίλος, απολυμαίναμε τις σακούλες του σούπερ μάρκετ πριν τις βάλουμε στο σπίτι, ενώ περιμέναμε να πάει η ώρα 18:00 για να ενημερωθούμε για την εξέλιξη της πανδημίας. Παράλληλα με όλα αυτά βέβαια, φροντίζαμε να ανανεώνουμε όλη μέρα την σελίδα μας στο Facebook, αυτή τη φορά όχι για να δούμε τι κάνουν οι φίλοι μας, αλλά για να σιγουρευτούμε πως δεν μας ξέφυγε κάποια είδηση. Ε αυτό το τελευταίο, έχει και όνομα.
Λέγεται doomscrolling και το 2020 γνώρισε μέρες μεγάλης δόξας.
Αν θέλαμε να δώσουμε ένα ορισμό στη λέξη, θα λέγαμε πως περιγράφει την τάση μας να «σερφάρουμε» ή να σκρολάρουμε δίχως τελειωμό σε μια θάλασσα κακών ειδήσεων, ακόμα και όταν αυτό μας προκαλεί έντονα δυσάρεστα συναισθήματα. Μάλιστα, το μεγάλο online λεξικό Merriam-Webster πρόσθεσε τον όρο ως νεολογισμό στην κατηγορία «Λέξεις που παρακολουθούμε» και το Dictionary.com στις «Λέξεις που δημιουργήσαμε λόγω του κορωνοϊού». Εμείς στην Popaganda πάντως την βάλαμε ανάμεσα στις «Νέες Λέξεις που μάθαμε, αγαπήσαμε, αλλά και μισήσαμε το 2020».
Τί είναι αυτό όμως, που μας κάνει να έχουμε αυτή την σχεδόν μαζοχιστική συμπεριφορά; Γιατί να θέλουμε να καταναλώνουμε καθημερινά κακές ειδήσεις, αντί να κλείσουμε απλά το κινητό μας και να πάμε μια βόλτα; Οκ μπορεί φέτος οι βόλτες να μην ήταν εύκολη υπόθεση, αλλά και το doomscrolling, δεν ξεπήδησε ξαφνικά το 2020, απλά πέρυσι έγινε πιο έντονο. Μια εξήγηση θα ήταν πως με την εξέλιξη του ίντερνετ, αλλά και της τεχνολογίας των κινητών, τα οποία έχουμε σχεδόν συνέχεια πάνω μας, ήταν πολύ ραγδαίες και οι εξελίξεις στον πλανήτη Γη, με αποκορύφωμα ίσως την πανδημία του κορωνοϊού. Πόλεμοι, φυσικές καταστροφές, αγώνες για κοινωνικά δικαιώματα, συστημική βία και άλλα πολλά μας κρατούν συνεχώς σε εγρήγορση. Όλα αυτά βέβαια, συνέβαιναν και πριν, αλλά περιμέναμε τις ειδήσεις των 20:00 για να τα μάθουμε ή ακόμα χειρότερα έπρεπε να αγοράσουμε εφημερίδα με τα νέα της χτεσινής ημέρας. Πλέον, τα νέα και οι ειδήσεις βρίσκονται 24 ώρες το 24ωρο στο χέρι μας και το μόνο που πρέπει να κάνουμε είναι να κουνήσουμε τον αντίχειρά μας. Το 2003 αν ήθελες να ενημερωθείς για τον πόλεμο στο Ιράκ, έπρεπε να καθίσεις στον καναπέ σου με το τηλεκοντρόλ στο χέρι. Το 2020 μπορούσες να ενημερωθείς για τις διαδηλώσεις του Black Live Matter, ακόμα και ήσουν καθισμένος στην λεκάνη της τουαλέτας σου.
Ο Mesfin Bekalu ερευνητής του Κέντρου Υγείας και Ευτυχίας του Χάρβαρντ, λέει πως «Σαν άνθρωποι τείνουμε να μας ελκύουν περισσότερο οι αρνητικές ειδήσεις. Από την δεκαετία του 1970 κιόλας, ξέρουμε για το “σύνδρομο του κακού κόσμου”, την πεποίθηση δηλαδή, ότι ζούμε σε έναν κόσμο που είναι πολύ πιο επικίνδυνος απ’ ότι στην πραγματικότητα. Αυτό είναι αποτέλεσμα της συνεχούς έκθεσής μας σε βίαια γεγονότα, τα οποία βλέπουμε κυρίως στην τηλεόραση».
Για να μπορέσουμε να αντισταθούμε στο doomscrolling και να αποβάλλουμε την συνήθεια αυτή από τη ζωή μας, θα πρέπει αρχικά να αναγνωρίσουμε ότι αποτελεί μέρος της. Στη συνέχεια θα πρέπει να δούμε τι συναισθήματα μας προκαλεί. Για άλλους αυτή του είδους η γνώση αποτελεί δύναμη, ενώ άλλους τους κάνει να αισθάνονται μεγαλύτερη ανασφάλεια και απελπισία.
Υπάρχουν πάντως, τρόποι να βγούμε από την παγίδα. Ο πιο προφανής ίσως, είναι να μάθουμε να ζούμε και χωρίς το κινητό μας. Δηλαδή, ίσως δεν χρειάζεται να το παίρνουμε μαζί μας στην τουαλέτα. Αντί να σκρολάρουμε στο twitter, μπορούμε να διαβάζουμε τις ετικέτες των σαμπουάν, όπως κάναμε μικροί. Μια άλλη λύση θα ήταν να θέσετε όρια σε όσα συζητάτε με τους φίλους σας. Για παράδειγμα στο επόμενο zoom call μπορείτε να απαγορεύσετε την αναφορά σε οποιαδήποτε κακή είδηση και να μιλήσετε για κάτι θετικό που συνέβη στον καθένα σας. Έτσι, θα μπορέσετε να δείτε πως στη ζωή δεν είναι όλα μαύρα κι άραχνα.
Οι ειδήσεις τρέχουν με πιο γρήγορο ρυθμό από εμάς, δεν είναι ανάγκη όμως, να τις κυνηγάμε κατά πόδας. Μπορούμε μερικές φορές να κάνουμε ένα βήμα πίσω και να αφήσουμε την ζωή απλά να συμβεί. Ο στρουθοκαμηλισμός και η αιώνια θετικότητα δεν θα αλλάξουν την πραγματικότητα, αλλά καμιά φορά το μυαλό μας χρειάζεται ένα pause για να μπορέσει να κάνει επανεκκίνηση.