Για την επιστήμη της Ψυχολογίας, ο καιρός είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με τη διάθεσή μας και τις ψυχολογικές μας διακυμάνσεις. Μιλώντας για τις ευεργετικές του ιδιότητες, η έκθεση στον ήλιο συγκεκριμένα, πέρα από την πρόσληψη βιταμίνης D, αυξάνει την απελευθέρωση της σεροτονίνης – μία από τις ορμόνες της ευεξίας, που συμβάλλει στη ρύθμιση της διάθεσης, του ύπνου, της όρεξης και της πέψης, ενώ μας βοηθάει να αισθανόμαστε ήρεμοι και συγκεντρωμένοι. Κοινώς, πρόκειται για το αντικαταθλιπτικό της φύσης.
Κι εκεί που περιμένεις ότι θα έρθει επιτέλους η άνοιξη και θα μπορέσεις να ανταμωθείς με τον ήλιο για να προσλάβεις όλα τα οφέλη του, ο καιρός φέτος έχει άλλες ορέξεις. Σχεδόν καθημερινά, ξυπνάμε και έξω από το παράθυρό μας βλέπουμε πυκνά σύννεφα, οι θερμοκρασίες δεν μας αφήνουν να αποχωριστούμε το πάπλωμά μας και το ελαφρύ μπουφάν μας, και η ομπρέλα γίνεται αναπόσπαστο αντικείμενο της καθημερινότητας, αφού έχουμε συνηθίσει πως ανά πάσα στιγμή μπορεί να ξεσπάσει μια σύντομη μπόρα, την οποία θα διαδεχθεί λίγος ήλιος.
«Τι έχει συμβεί φέτος στην άνοιξη και μοιάζει με φθινόπωρο;», «γιατί ο καιρός είναι τόσο κυκλοθυμικός;», αναρωτιόμαστε λίγο-πολύ στις μεταξύ μας συζητήσεις, και η λαχτάρα μας για καλοκαιρία όλο και φουντώνει. Προκειμένου να μάθουμε πού οφείλονται οι ασυνήθιστες για τα δεδομένα της εποχής αυτές συνθήκες, η Popaganda απευθύνθηκε στον διευθυντή της Εθνικής Μετεωρολογικής Υπηρεσίας (Ε.Μ.Υ), Αντώνη Λάλο, θέτοντας ως βασικό σημείο των αποριών της, τη συμβολή της κλιματικής κρίσης στις καιρικές συνθήκες που βιώνουμε.
«Βρισκόμαστε 4-5 βαθμούς κάτω από τα μέσα επίπεδα εποχής»
Ρωτώντας αρχικά τον κ. Λάλο για το κατά πόσο οι συνθήκες που επικρατούν τον τρέχοντα μήνα, είναι «φυσιολογικές» για την εποχή, μου εξηγεί πως, «Ο Μάιος, τουλάχιστον όσον αφορά στα δύο πρώτα δεκαήμερά του, μπορεί να έχει έναν καιρό σαν αυτόν που βλέπετε τώρα. Δεν έχει σημασία αν είναι πολύ ζεστός ή πολύ κρύος, καθώς θα ήταν πιο ζεστός αν υπήρχαν μόνο απογευματινές μπόρες. Το γεγονός ότι έχουμε μπόρες ανά πάσα στιγμή της ημέρας – ακόμη και το πρωί – είναι αυτό που καθιστά τις θερμοκρασίες πιο χαμηλές. Τέτοια εποχή όμως έρχονται ακόμη συστήματα από τα δυτικά, από τα βόρεια και τα νότια και μας επηρεάζουν με τον τρόπο που βλέπουμε. Είναι μέσα στο παιχνίδι κι αυτά».
Ωστόσο, σύμφωνα με τον ίδιο, «Αν παρατηρήσει κανείς τις μέσες τιμές στο δεύτερο δεκαήμερο στην Αθήνα, είναι κοντά στους 24.5 με 25 βαθμούς, πράγμα που θα λέγαμε ότι δεν είναι και ό,τι καλύτερο, καθώς είμαστε πράγματι 4-5 βαθμούς κάτω από τα μέσα επίπεδα εποχής. Από αυτό το Σαββατοκύριακο όμως αναμένεται να πιάσουμε σταδιακά αυτές τις θερμοκρασίες και ο καιρός θα παρουσιάσει σαφή βελτίωση προς το τρίτο δεκαήμερο του μήνα – έστω και αν αυτό συμβεί τις τελευταίες ημέρες του. Όσο προχωράμε, τόσο πιο περιορισμένες θα είναι οι βροχές, και θα εμφανίζονται κυρίως στα ορεινά. Το γεγονός ότι ο ήλιος βρίσκεται πλέον σε πολύ πιο κάθετη θέση στο βόρειο ημισφαίριο, σε συνδυασμό με το ότι πλέον η μέρα είναι μεγάλη, συμβάλλει στο να ανέβουν εύκολα οι θερμοκρασίες».
Ανατρέχοντας στον Μάιο του 2020, ο διευθυντής της Ε.Μ.Υ. θυμάται εκείνη την περίοδο να σημειώνονται καύσωνες για τα δεδομένα της εποχής, πράγμα το οποίο θεωρείται περισσότερο ασυνήθιστο για την άνοιξη από τον καιρό που σημειώνεται φέτος αυτή την εποχή. Όπως αναφέρει για εκείνο το διάστημα, «Κατά το δεύτερο δεκαήμερο, περίπου στις 15-17 Μαΐου του 2020 είχαν σημειωθεί υψηλές θερμοκρασίες της τάξης των 36-38 βαθμών – κυρίως στην Πελοπόννησο και την Αττική, πράγμα το οποίο δεν είχε συμβεί ξανά, τουλάχιστον όσο διάστημα διαθέτουμε παρατηρήσεις για το δεύτερο δεκαήμερο, δηλαδή εδώ και σχεδόν 100 χρόνια».
«Η τάση είναι αυξητική όσον αφορά στην επικράτηση των ζεστών ημερών και των καυσώνων»
Η συζήτησή μας φτάνει στον ερχομό του καλοκαιριού και στα σενάρια που ακούγονται για θερμοκρασίες οι οποίες θα αγγίξουν ακόμα και τους 48 βαθμούς. «Πρόκειται για σενάρια σε βάθος χρόνος, τουλάχιστον μέχρι το 2030, ακόμη και το 2050», εξηγεί ο κ. Λάλος και προσθέτει: «Επισήμως στην Αθήνα οι θερμοκρασίες θα φτάσουν τους 44 με 45 βαθμούς την περίοδο των καυσώνων. Έχουν παρουσιαστεί ξανά τέτοιες ακραίες τιμές, ωστόσο δύο περιπτώσεις που είχαν σημειωθεί πολύ παλιά, δεν έχουν αξιολογηθεί γιατί εκείνη την περίοδο είχε ξεσπάσει πυρκαγιά κοντά στους σταθμούς Ελευσίνας και Τατοϊου, η οποία είχε επηρεάσει σημαντικά τα “ρεκόρ” υψηλών τιμών που είχαν καταγραφεί».
«Τα καλοκαιρία στην Ελλάδα είναι μακρά και ζεστά. Καθώς οδεύουμε προς τον Αύγουστο, ο ήλιος βρίσκεται αρκετά κάθετα και αυτό μας δημιουργεί μια πολύ ζεστή καλοκαιρινή ατμόσφαιρα. Ωστόσο, παρόλο που το περσινό καλοκαίρι ήταν το πιο θερμό σε όλη την Ευρώπη, σε ‘μας επειδή βρισκόμαστε στα όρια της ηπείρου και επηρεαζόμαστε από τους δροσερούς βοριάδες το καλοκαίρι, τα πράγματα ήταν αρκετά καλύτερα. Αυτό δεν θα συμβαίνει βέβαια κάθε καλοκαίρι, καθώς γενικότερα η τάση είναι αυξητική, όσον αφορά στην επικράτηση των ζεστών ημερών και των καυσώνων. Εκεί που εμφανίζονταν κυρίως για 3-5 μέρες τον Αύγουστο, οι υψηλές θερμοκρασίες επεκτείνονται το καλοκαίρι προς τον Ιούνιο, και οριακά φτάνουν μέχρι τα τέλη Μαΐου όπως είδαμε να συμβαίνει το 2020».
«Η εμμονή του καιρού να μην αλλάζει εύκολα, είναι το κύριο γνώρισμα της κλιματικής αλλαγής»
Αναρωτιέμαι κατά πόσο οι έντονες μεταβολές του καιρού για τις οποίες μιλάμε, αποτελούν απόρροια της κλιματικής κρίσης. Όπως διασαφηνίζει ο διευθυντής της Ε.Μ.Υ., «Η παράταση των καυσώνων, η παράταση των μελτεμιών, η παράταση των ημερών κατά τις οποίες οι θερμοκρασίες είναι αρκετά χαμηλές (όπως συμβαίνει αυτόν τον Μάιο) και μετά απότομα αρκετά υψηλές (όχι απαραίτητα ότι θα συμβεί φέτος), η παράταση των μηνών κατά τους οποίους δεν βρέχει – ακόμα κι αν αυτοί είναι ο Φλεβάρης και ο Μάρτιος, με αποτέλεσμα να βρέχει τελικά τον Απρίλιο και τον Μάιο περισσότερο απ’ ότι θα έπρεπε, όπως φέτος: Όλη αυτή η εμφάνιση ακραίων φαινομένων, εντάσσεται στο πλαίσιο της κλιματικής αλλαγής. Η εμμονή του καιρού να μην αλλάζει εύκολα, είναι το κύριο γνώρισμά της».
Όπως συμπληρώνει ο ίδιος, «Όταν υπάρχει ερημοποίηση, όταν καίγονται τα δάση, είναι προφανές ότι θα αλλάξει δραματικά το κλίμα. Οι πυρκαγιές αυξάνονται γιατί δεν έχουμε πολλές βροχές, με αποτέλεσμα να αυξάνονται οι ζεστές μέρες, οι οποίες με τη σειρά τους ευθύνονται για την αύξηση των πυρκαγιών. Είναι ένας φαύλος κύκλος. Αν ανατρέξει κανείς σε θερμοκρασίες παλαιότερες στην Αττική με το που ξεκινούσαν τα μελτέμια, θα δει ότι η θερμοκρασία έφτανε στους 30 με 32 βαθμούς. Τώρα με την Πεντέλη και την Πάρνηθα ξερές, μπαίνουν τα μελτέμια τα οποία είναι μεν δροσερά, ωστόσο καθώς περνούν τα βουνά ζεσταίνονται, αφού σε αυτά υπάρχει σκέτη πέτρα. Η κλιματική αλλαγή έχει να κάνει πλέον και με όλα αυτά τα φαινόμενα».
«Τα συστήματα που κινούνται αυτή την περίοδο από την Αφρική έχουν αρκετή σκόνη μέσα, η οποία εισχωρεί στα προγνωστικά μοντέλα και τα αποπροσανατολίζει»
Κάτι ακόμα για το οποίο έχουμε αναρωτηθεί αρκετά αυτή την άνοιξη, είναι η αστάθεια των προβλέψεων στα δελτία καιρού και σε διάφορες διαδικτυακές μετεωρολογικές υπηρεσίες. Αναφερόμενος στις προγνώσεις, ο κ. Λάλος εξηγεί πως, «Αυτό που ενοχλεί το δικό μας έργο στην ΕΜΥ, είναι ότι τα συστήματα που κινούνται αυτή την περίοδο από την Αφρική, έχουν αρκετή σκόνη μέσα, η οποία εισχωρεί στα προγνωστικά μοντέλα και τα αποπροσανατολίζει. Δημιουργείται ένας θόρυβος. Προσπαθούμε κι εμείς να καταλάβουμε τι γίνεται, καθώς ο καιρός προσπαθεί να αλλάξει συμπεριφορά όπως προχωράει η άνοιξη και φτάνουμε προς το καλοκαίρι. Τις περισσότερες φορές τα καταφέρνουμε καθώς δεν βασιζόμαστε στα καθαρά αριθμητικά μοντέλα πρόγνωσης καιρού, τα οποία αξιοποιούνται στα δελτία καιρού που βλέπουμε, αλλά σε πιο εξειδικευμένα συστήματα και αναλύσεις», καταλήγει.