Ένας τεράστιος αναστεναγμός ανακούφισης ακούστηκε από τα τρίσβαθα του αρχέγονου τροπικού δάσους μετά την εκλογή του Λουίς Ινάσιο Λούλα Ντα Σίλβα στην προεδρία της Βραζιλίας, ο οποίος νίκησε οριακά τον ακροδεξιό Τζαίρ Μπολσονάρου στις εκλογές του Οκτωβρίου. Γιατί ο Αμαζόνιος, αυτός ο πνεύμονας της Γης, ηλικίας 34 έως 56 εκατομμυρίων ετών και έκτασης 5,5 εκατ. τετραγωνικών χιλιόμετρων, που αποτελεί το 50% των τροπικών δασών του πλανήτη, επί Μπολσονάρου κινδύνευσε να φθάσει στο σημείο χωρίς επιστροφή: να αποψιλωθεί δηλαδή στο 20%-25% της αρχικής έκτασής του και να μην μπορεί να παράγει αρκετή υγρασία για να συνεχίσει να λειτουργεί ως τροπικό δάσος.
Τι θα συνέβαινε τότε; Αρκεί να θυμηθούμε ότι ο Αμαζόνιος παράγει το 6-9% του οξυγόνου ολόκληρου του πλανήτη και λειτουργεί σαν ένας τεράστιος «απορροφητήρας» των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα της γης. Φιλοξενεί το 10% της παγκόσμιας βιοποικιλότητας, με πάνω από 3 εκατομμύρια είδη πανίδας και πάνω από 2.500 είδη δέντρων. Το ποτάμι του εκβάλλει το 15-16% του συνολικού νερού που εκβάλλουν όλοι οι ποταμοί του πλανήτη στους ωκεανούς. Χωρίς Αμαζόνιο, η Συμφωνία του Παρισιού για περιορισμό της αύξησης της θερμοκρασίας στον 1,5 βαθμό Κελσίου θα κατέληγε μπακαλόχαρτο.
Στο έδαφος της Βραζιλίας βρίσκεται το 60% του Αμαζονίου. Όποιος λοιπόν βρίσκεται στο τιμόνι της χώρας έχει δυσανάλογα μεγάλη ευθύνη για τη ζωή σε ολόκληρο τον πλανήτη.
«Η Βραζιλία είναι έτοιμη να αναλάβει εκ νέου τον ηγετικό της ρόλο στον αγώνα ενάντια στην κλιματική κρίση, με την προστασία όλων των οικοσυστημάτων μας, ειδικά το Δάσος του Αμαζονίου», έγραψε ο Λούλα στο Twitter αμέσως μετά τη νίκη του.
Στην ομιλία του μετά τη νίκη, ο Λούλα δήλωσε ότι ο τερματισμός της αποψίλωσης του Αμαζονίου θα είναι η κορυφαία του προτεραιότητα μαζί με την αντιμετώπιση της πείνας και της φτώχειας στη χώρα. Η πρώην υπουργός Περιβάλλοντός του Μαρίνα Σίλβα δήλωσε ότι η κυβέρνησή τους θα μετατρέψει περιοχές του Αμαζονίου στο μέγεθος της Γαλλίας σε προστατευόμενους βιότοπους ή προστατευόμενες περιοχές ιθαγενών πληθυσμών, επισείοντας έτσι βαρύτερα πρόστιμα για παράνομη αποψίλωση.
Οι υποσχέσεις αυτές έχουν βάση. Γιατί ο Λούλα έχει δώσει πολύ σοβαρά περιβαλλοντικά διαπιστευτήρια: Κατά τις δύο προηγούμενες προεδρικές του θητείες (2003-2010), μείωσε την αποψίλωση του Αμαζονίου κατά 83%. Όταν πρωτοανέλαβε, ο ρυθμός αποψίλωσης ήταν διπλάσιος από τον σημερινό. Ο χαμηλότερος ρυθμός σημειώθηκε δύο χρόνια μετά το πέρας των θητειών του.
Μεταξύ άλλων, ο Λούλα εγκατέστησε σύστημα απομακρυσμένης παρακολούθησης της περιοχής σε πραγματικό χρόνο, επέκτεινε την προστασία δασικών εκτάσεων και περιοχών των ιθαγενών σημαντικά, επανέφερε ένα σύστημα περιβαλλοντικών κυρώσεων, ενώ συνέδεσε την περιβαλλοντική συμμόρφωση με την παροχή οικονομικής βοήθειας.
Ποιο είναι το μέγεθος της καταστροφής του Αμαζονίου μέχρι σήμερα; Το 2018, επιστήμονες κατέληξαν ότι μόλις τα τελευταία 50 χρόνια η αποψίλωσή του έχει φθάσει στο 17% – δηλαδή αρκεί μόλις ένα επιπλέον 3%-8% για να αγγίξει το προαναφερόμενο «σημείο χωρίς επιστροφή» και να βυθιστεί ο πλανήτης σε μια κλιματική άβυσσο. Με άλλα λόγια, σε μόλις μισό αιώνα σχεδόν καταστρέψαμε δάσος εκατομμυρίων ετών.
Λίγους μήνες μετά τη δημοσίευση της προαναφερθείσας έρευνας, τέθηκαν τα θεμέλια για την επέλαση του περιβαλλοντικού Αρμαγεδδώνα: Εξελέγη στην προεδρία της Βραζιλίας ο ακροδεξιός Μπολσονάρου. Οι νουνεχείς της ανθρωπότητας φόρεσαν δικαίως πλερέζες, ενώ το πανίσχυρο αγροβιομηχανικό λόμπι της χώρας πανηγύριζε αφού ο Μπολσονάρου είχε εκλεγεί με ξεκάθαρη ατζέντα να «ανοίξει» τις προστατευόμενες περιοχές σε εμπορικές δραστηριότητες. Πράγματι, με το πρώτο του διάταγμα έδωσε το στίγμα, καθώς μετέφερε την αρμοδιότητα των αποφάσεων για τις περιοχές των ιθαγενών στο υπουργείο Γεωργίας. Στο ίδιο υπουργείο μετέφερε και την Υπηρεσία Δασών της Βραζιλίας, που προηγουμένως υπαγόταν φυσικά στο υπουργείο Περιβάλλοντος.
Αυτό που ακολούθησε ήταν εφιαλτικό. Αν ο Λούλα είχε μειώσει κατά 83% την καταστροφή, επί τετραετίας Μπολσονάρου η αποψίλωση του Αμαζονίου αυξήθηκε κατά 70%. «Για να καταλάβετε πόσο μεγάλο είναι αυτό, κάθε χρόνο χάνουμε περιοχή του τροπικού δάσους του Αμαζονίου ίση με περισσότερο από ένα εκατομμύριο γήπεδα ποδοσφαίρου», θα έλεγε στο Newsweek η ερευνήτρια του Ecosystems Lab του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης Έρικα Βερενγκουέρ.
Επίσημες πηγές της χώρας υπολογίζουν συνολικά την καταστροφή κατά τα τρία πρώτα χρόνια της προεδρίας του σε 33.200 τετραγωνικά χιλιόμετρα δάσους.
Στα τέλη του 2021, ο κόσμος έβγαζε κραυγή απελπισίας, καθώς η αποψίλωση του Αμαζονίου είχε φθάσει στα υψηλότερα επίπεδα δεκαπενταετίας, πυρκαγιές έκαναν στάχτη εκατομμύρια εκτάρια (το 2019 κάηκαν 72.450 τετραγωνικά χιλιόμετρα και το 2020 77.400) και ο Μπολσονάρου απέρριπτε εκατομμύρια βοήθειας από τους G7 υποστηρίζοντας ότι κάτι τέτοιο θα αποτελούσε παρέμβαση στα εσωτερικά της χώρας.
Είναι ανατριχιαστικό ότι μόνο το πρώτο εξάμηνο του 2022, 2 δισεκατομμύρια δέντρα στον Αμαζόνιο κόπηκαν ή κάηκαν, σύμφωνα με το Εθνικό Ινστιτούτο Διαστημικής Έρευνας της Βραζιλίας INPE. Πρόκειται για τον υψηλότερο αριθμό της τελευταίας εξαετίας, και αν μη τι άλλο καταδεικνύει ότι η καταστροφή επιταχύνθηκε με γεωμετρική πρόοδο από τότε που ανέλαβε ο Μπολσονάρου.
Ο αποκαλούμενος και «Τροπικός Τραμπ» ενθάρρυνε τη μαζική γεωργία και τις εξορύξεις στον Αμαζόνιο, περνώντας μια σειρά από νόμους που διευκόλυναν την εμπορική χρήση προστατευόμενης γης – από ευνοϊκή μεταχείριση των καταπατητών με παραχώρηση τίτλων ιδιοκτησίας και άρα νομιμοποίηση των καταπατήσεων μέχρι επίσπευση των διαδικασιών έγκρισης αγροτικών και εξορυκτικών «επενδύσεων» στην περιοχή. Επιπλέον, θέσπισε οικονομικά κίνητρα για τις φυλές των ιθαγενών που θα μετατρέπουν τη γη τους στο τροπικό δάσος σε φυτείες σόγιας. Εξυπακούεται ότι αγνόησε πλήρως τον «Κώδικα του Δάσους», νομοθεσία από το 1965, σύμφωνα με την οποία οι γαιοκτήμονες υποχρεούνταν να αφήνουν ακαλλιέργητο ένα μέρος της γης τους και να προστατεύουν συγκεκριμένη έκταση δάσους στην ιδιοκτησία τους, αλλά και να αποκαθιστούν εδάφη που προηγουμένως είχαν αποψιλωθεί.
Η αποψίλωση του Αμαζονίου είναι κυρίως αποτέλεσμα παράνομης δραστηριότητας καθώς καταστρέφεται τροπικό δάσος και περιοχές που ανήκουν σε φυλές ιθαγενών. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι ιθαγενείς στη Βραζιλία των 200 εκατ. ανθρώπων είναι μόλις 900.000, αποτελούν δηλαδή το 1% του πληθυσμού, αλλά ζουν στο 12,5% της γης, κυρίως στον Αμαζόνιο.
Η αποψίλωση μπορεί να μειωθεί κατά 89% μέχρι το 2030 εάν ο Λούλα επαναφέρει πλήρως την πολιτική που εισήγαγε ήδη από την πρώτη του θητεία, συμπέρανε πρόσφατη ανάλυση ερευνητών του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, του Διεθνούς Ινστιτούτου Εφαρμοσμένης Ανάλυσης Συστήματος (IIASA) και του Εθνικού Ινστιτούτου για Διαστημική Έρευνα (INPE).
Ωστόσο, το εγχείρημα της διάσωσης του Αμαζονίου υπό τις θεσμικές και κοινωνικές συνθήκες που φρόντισε επιμελώς να δημιουργήσει ο Μπολσονάρου απαιτεί πολλά περισσότερα από την απλή επαναφορά μιας επιτυχημένης πολιτικής.
Καταρχάς, μέχρι να αναλάβει ο Λούλα, την 1η Ιανουαρίου 2023, η καταστροφή πιθανόν θα έχει προχωρήσει πολύ περισσότερο. Ήδη τους τελευταίους μήνες πριν τις εκλογές, η παράνομη δραστηριότητα στον Αμαζόνιο είχε αποκτήσει φρενήρεις ρυθμούς: προσπαθούσαν να καταστρέψουν ό,τι προλάβουν σε περίπτωση μη επανεκλογής του Μπολσονάρου. Ειδικοί και άνθρωποι που βρέθηκαν επί τόπου δήλωναν στο CNN ότι όσοι δραστηριοποιούνταν εκεί «διέλυαν την προστατευόμενη περιοχή πιο γρήγορα από ποτέ».
Και τώρα, όμως, πολλοί δικαίως φοβούνται ότι το ελεγχόμενο από τους δεξιούς Κογκρέσο πιθανότατα θα συνεχίσει να στηρίζει τον Μπολσονάρου μέχρι την επίσημη ανάληψη της προεδρίας από τον Λούλα. Αυτό σημαίνει ότι θα προσπαθήσουν μέχρι τότε να περάσουν 14 νομοσχέδια για την περαιτέρω χαλάρωση της περιβαλλοντικής νομοθεσίας και την υπονόμευση των δικαιωμάτων των ιθαγενών. Αρκεί να σημειωθεί ότι σχεδόν οι μισές έδρες του Κογκρέσου ανήκουν σε πολιτικούς φίλα προσκείμενους στο αγροβιομηχανικό λόμπι.
Ο Λούλα θα πρέπει να «ξεπαγώσει» τη διεθνή υποστήριξη. Από το 2008 (επί διακυβέρνησης Λούλα) αυτή είχε πάρει τη μορφή του Ταμείου του Αμαζονίου. Πώς δημιουργήθηκε το Ταμείο; Η Βραζιλία είχε ζητήσει οικονομική στήριξη για να ανασχέσει την καταστροφή του Αμαζονίου. Έσπευσαν να βοηθήσουν χώρες όπως η Νορβηγία που μέχρι το 2019 είχε συνεισφέρει πάνω από 1,2 δισ. δολ. και η Γερμανία, με πάνω από 68 εκατ. δολ. Τα χρήματα αυτά διατέθηκαν, για παράδειγμα, στην έρευνα για τη βιοποικιλότητα και τις τάσεις χρήσεων γης στον Αμαζόνιο και σε πειραματικά εγχειρήματα για το πώς οικογένειες μπορούν να στραφούν στη βιώσιμη γεωργία χωρίς να κόβουν δέντρα.
Το 2019, όμως, διαπιστώνοντας άμεσα τις προθέσεις Μπολσονάρου, Νορβηγία και Γερμανία απέσυραν τα κεφάλαιά τους από το Ταμείο.
Μετά την εκλογή Λούλα, Νορβηγία και Γερμανία δήλωσαν ήδη την πρόθεσή τους να ξεπαγώσουν τη βοήθεια.
Μεγάλη πρόκληση για τον νεοεκλεγέντα πρόεδρο θα είναι να στήσει πάλι στα πόδια του το ξεδοντιασμένο από τον Μπολσονάρου Περιβαλλοντικό Ινστιτούτο Ibama. Το Ibama επιβλέπεται από το υπουργείο Περιβάλλοντος και είναι επιφορτισμένο με την αστυνόμευση του Αμαζονίου προκειμένου να ανασχεθεί η αποψίλωση από υλοτόμους, κτηνοτρόφους, αγρότες και ιδιοκτήτες ορυχείων. Ήδη με το «καλημέρα» της προεδρίας Μπολσονάρου, το Ibama επέβαλε τον χαμηλότερο αριθμό προστίμων της 11ετίας μέχρι τότε. Το δε καλοκαίρι του 2021 δημοσιευόταν ότι πάνω από 17.000 πρόστιμα παρέμεναν απλήρωτα εξαιτίας προεδρικού διατάγματος σύμφωνα με το οποίο οι κατηγορούμενοι για περιβαλλοντικά εγκλήματα δικαιούνταν «ακροάσεις συμβιβασμού» που μπορούσαν να μειώσουν ή να καταργήσουν το πρόστιμο. «Εκκρεμούσαν» οι ακροάσεις, εκκρεμούσαν και τα πρόστιμα.
Ταυτόχρονα, οι διορισμένοι από τον Μπολσονάρου στο Περιβαλλοντικό Ινστιτούτο αξιοποιούσαν ένα πολύ μικρό ποσοστό από τον προϋπολογισμό του. Ο τέως πρόεδρος φρόντισε επίσης να πετσοκόψει τον αριθμό των υπαλλήλων που πραγματοποιούσαν τους επιτόπιους ελέγχους, οι οποίοι μειώθηκαν από 1.311 το 2010 σε μόλις 591 το 2019 – δηλαδή κατά 55%!
«Η κάμερα πρέπει να είναι διακριτική. Μπορεί να την περάσουν για όπλο και να μας πυροβολήσουν», λέει ο ιθαγενής οδηγός στη δημοσιογραφική ομάδα του γαλλικού καναλιού France 24, που ερευνούσε τη δράση της «αγροτικής μαφίας» στα βάθη του Αμαζονίου. Η κάμερα των τολμηρών δημοσιογράφων κατέγραψε καρέ καρέ πώς η «μαφία» αυτή καταλάμβανε το τροπικό δάσος -στην προκειμένη περίπτωση στην πολιτεία της Rondonia- «ενθαρρυμένη από τον Βραζιλιάνο πρόεδρο Μπολσονάρου και τοπικές αρχές που θέλουν την ανάπτυξη της αγροβιομηχανίας». Οργανωμένες ομάδες αποψίλωναν το δάσος, δημιουργώντας φιλέτα για μικρούς αγρότες (κάποτε στο μέγεθος πόλης) μέσα σε προστατευόμενους εθνικούς δρυμούς ή αρπάζοντας γη ιθαγενών, συχνά με την αρωγή πολιτικών. Μάλιστα, περιέφρασσαν τη γη-«λάφυρο» για να εμποδίσουν την είσοδο ελεγκτών και να αποφύγουν πρόστιμα, περίφραξη που στερούσε από τους ιθαγενείς την πρόσβαση στο χωριό τους.
Αυτό είναι μόνο ένα ενσταντανέ, χαρακτηριστικό της κατάστασης που έχει να αντιμετωπίσει ο Λούλα.
Οι συγκρούσεις για τη γη στον Αμαζόνιο σημείωσαν ρεκόρ επί προεδρίας Μπολσονάρου: το 2020 ανήλθαν σε 1.575 – ο υψηλότερος αριθμός από το 1985. Η δραστική μείωση των περιβαλλοντικών και κοινωνικών κινήτρων αλλά και η απροκάλυπτη εύνοια για τους καταπατητές και τις παράνομες εξορύξεις εις βάρος των κοινοτήτων των ιθαγενών τις είχε ενθαρρύνει, όπως σημείωναν ακτιβιστές.
To 2020, διπλασιάστηκαν οι εισβολές σε γη. Γύρω στις 81.255 οικογένειες βρέθηκαν ξαφνικά εκτοπισμένες. Το 72% των θυμάτων ήταν ιθαγενείς. Ιθαγενείς ήταν επίσης 7 από τους 18 δολοφονημένους στις συγκρούσεις για τη γη την ίδια χρονιά. Ειδικά οι εισβολές σε γη ιθαγενών και οι δολοφονίες ιθαγενών αυξήθηκαν το 2020.
Για παράδειγμα, τον Μάιο του 2021 παράνομοι μεταλλωρύχοι πυροβόλησαν και πυρπόλησαν τα σπίτια ιθαγενών αρχηγών στην προστατευόμενη περιοχή Ιθαγενών Mundruku στον Αμαζόνιο.
Αξίζει να σημειωθεί ότι οι εξορύξεις πραγματοποιούνται σε τουλάχιστον 20% γης ιθαγενών στη Βραζιλία, οπότε είναι εξ ορισμού παράνομες. Αυξήθηκαν κατά 495% μεταξύ 2010 και 2020 (πήραν τον ανήφορο δηλαδή μετά το τέλος της 2ης θητείας Λούλα), κι έτσι οι ιθαγενείς γίνονται πιο συχνά θύματα δολοφονικών επιθέσεων.
Στις αρχές Ιανουαρίου 2022, τρεις περιβαλλοντικοί ακτιβιστές από την ίδια οικογένεια βρέθηκαν νεκροί από πολλαπλούς πυροβολισμούς.
Ούτε οι δυτικοί, όμως, που «σκαλίζουν πολύ», ξεφεύγουν. Μόλις τον περασμένο Ιούνιο, ο Βρετανός δημοσιογράφος του Guardian Ντομ Φίλιπς και ο Βραζιλιάνος ειδικός σε απομονωμένες φυλές ιθαγενών Μπρούνο Περέιρα δολοφονήθηκαν στην Κοιλάδα Javari του Αμαζονίου αφού πρώτα είχαν εξαφανιστεί. Δεν ήταν τυχαίο ότι ο Φίλιπς έγραφε βιβλίο με τίτλο «Πώς να Σώσετε τον Αμαζόνιο» και ο Περέιρα τον βοηθούσε με τις συνεντεύξεις. Ο Μπολσονάρου περιορίστηκε να δηλώσει ότι ο Φίλιπς ήταν «αντιπαθής» στην περιοχή εξαιτίας του ρεπορτάζ του και έπρεπε να είναι πιο προσεκτικός.
Των παραδειγμάτων αυτών ουκ εστίν τέλος. Αρκεί να σημειωθεί ότι το 2020 στο βραζιλιάνικο τμήμα του Αμαζονίου σημειώθηκε το υψηλότερο ποσοστό δολοφονιών, με 26,9 ανθρωποκτονίες ανά 100.000 κατοίκους – τη στιγμή που ο εθνικός μέσος όρος είναι 23,9. Ο υψηλότερος αριθμός σημειώθηκε στις περιοχές που υποφέρουν περισσότερο από την καταστροφή του τροπικού δάσους.
Αυτό που το France 24 περιέγραψε ως «αγροτική μαφία» είναι στην πραγματικότητα πολύ πιο εκτεταμένο. Σύμφωνα με μελέτη του 2021 του Brazilian Forum on Public Security FBSP, η παράνομη δραστηριότητα που ευθύνεται για την καταστροφή του Αμαζονίου κατευθύνεται σε μεγάλο βαθμό από εθνικές και υπερεθνικές αλυσίδες εγκλήματος. Εμπόριο ναρκωτικών και περιβαλλοντικό έγκλημα συνδέονται ολοένα και περισσότερο στον Αμαζόνιο. Κοκαΐνη και μαριχουάνα διακινούνται μέσω των ίδιων δασικών οδών με τον παράνομο χρυσό και την ξυλεία – και φθάνουν μαζί στην Ευρώπη και σε άλλες υπεράκτιες αγορές.
Παρόμοια είναι τα συμπεράσματα έρευνας της βραζιλιάνικης δεξαμενής σκέψης Igarapé: Μεγάλες επιχειρήσεις διακίνησης ναρκωτικών συμπίπτουν ολοένα και περισσότερο με παράνομες εξορύξεις χρυσού και μαγγανίου, που με τη σειρά τους συνδέονται με ξέπλυμα χρήματος και οικονομικά εγκλήματα.
Είναι κυρίως το οργανωμένο έγκλημα που ευθύνεται για τις προαναφερόμενες δολοφονίες και τις ενέργειες εκφοβισμού. Δεν υπήρχε πριν τον Μπολσονάρου; Υπήρχε, αλλά, σύμφωνα με ειδικούς, η διάλυση της περιβαλλοντικής νομοθεσίας και των θεσμικών οργάνων που φρόντιζαν για την εφαρμογή της ενίσχυσε τις εγκληματικές αυτές οργανώσεις, οι οποίες πλέον έχουν αποκτήσει «καλές διασυνδέσεις», έχουν «εδραιωθεί» και είναι «πολύ ισχυρές».
Ο πλανήτης μπορεί να πανηγυρίζει για την προοπτική διάσωσης του Αμαζονίου, όμως ο Λούλα δεν εξελέγη μόνο γι’ αυτό. Τριάντα τρία εκατομμύρια Βραζιλιάνοι πεινούν και 100 εκατομμύρια είναι φτωχοί στην τρίτη μεγαλύτερη παραγωγό τροφίμων και μεγαλύτερη παραγωγό ζωικής πρωτεΐνης χώρα στον κόσμο.
Η δυσαρέσκεια στο πρόσωπο του Μπολσονάρου αφορούσε στην αντιεπιστημονική και εγκληματική διαχείριση της πανδημίας, που σκότωσε στη χώρα του πάνω από 685.000 ανθρώπους, αλλά και στην αύξηση της φτώχειας.
Στην προηγούμενη θητεία του, ο Λούλα εφάρμοσε δυναμικά πολιτική κοινωνικής πρόνοιας και ενίσχυσε την εκπαίδευση, βγάζοντας έτσι δεκάδες εκατομμύρια ανθρώπους από τη φτώχεια. Ολοκλήρωσε τη θητεία του με ποσοστά δημοφιλίας κοντά στο 90%!
Όμως, τότε υπήρχε έκρηξη του εμπορίου, κάτι που σήμαινε αυξημένα έσοδα για τη Βραζιλία από τις εξαγωγές της. Τώρα αναλαμβάνει σε συνθήκες υψηλού πληθωρισμού και αυξημένων ποσοστών φτώχειας και πείνας.
«Το πρόβλημα είναι ότι τα τελευταία χρόνια το νόμισμα της Βραζιλίας έχει φθηνύνει πολύ, οπότε είναι πιο επικερδές για τους παραγωγούς να εξάγουν βοδινό κρέας ή καλαμπόκι ή σόγια – κι έπειτα να επεκτείνουν τα χωράφια τους στον Αμαζόνιο», θα έλεγε στο CNBC η κλιματική επιστήμονας στο INPE Λουτσιάνα Γκάτι. «Αν εισάγετε βοδινό κρέας από τη Βραζιλία, το 40% προέρχεται από τον Αμαζόνιο».
Πόσο εύκολο θα είναι υπό αυτές τις συνθήκες να κοντραριστεί ο Λούλα με έναν από τους βασικούς υπευθύνους για την καταστροφή του Αμαζονίου, την αγροβιομηχανία, που αποτελεί το 28% της οικονομίας της χώρας;
Πόσο εύκολο θα είναι να κοντραριστεί με πολυεθνικές που έχουν κατηγορηθεί ότι επίσης ευθύνονται για την αποψίλωση του Αμαζονίου, όπως o αμερικανικός αγροβιομηχανικός κολοσσός Cargill (γιατί δεν θα μπορούσε να είναι μόνο το ντόπιο λόμπι);
Πόσο εύκολο θα είναι να σταματήσει φτωχοδιαβόλους από το να γίνονται πιόνια της «μαφίας του Αμαζονίου» για ένα κομμάτι ψωμί και να τους προσφέρει βιώσιμη εναλλακτική;
Χρειάζεται έναν πολιτικό «Άτλαντα» για να σηκώσει στους ώμους τους αυτό το φορτίο. Ο «πιο δημοφιλής πρόεδρος στον πλανήτη», όπως χαρακτήρισε κάποτε τον Λούλα ο πρώην Αμερικανός πρόεδρος Μπάρακ Ομπάμα, φαίνεται πως έχει πορευτεί μέχρι σήμερα αταλάντευτος παρά τις δυσκολίες χάρη σε μια συμβουλή.
Όταν το 1982 ο Λούλα απέτυχε να εκλεγεί κυβερνήτης του Σάο Πάολο, σκέφτηκε σοβαρά να τα παρατήσει. Ήταν τότε που του τράβηξε δυνατά το αυτί το σύμβολο μιας επανάστασης που δεν πρόλαβε ποτέ να γεράσει:
«Άκου, Λούλα… Δεν έχεις το δικαίωμα να παρατήσεις την πολιτική. Δεν έχεις το δικαίωμα να το κάνεις αυτό στην εργατική τάξη», του είχε πει ο Φιντέλ Κάστρο σε μια συνάντησή τους στην Αβάνα. «Ξαναμπές στην πολιτική!».
Λέγεται ότι αυτή η στιγμή σημάδεψε για πάντα τον Λούλα. Γι’ αυτό δεν τα παρατάει ποτέ. Πόσο μάλλον τώρα. Στην τόσο κρίσιμη για τους φτωχούς και τον πλανήτη στιγμή.