Δεν είναι τραγουδίστρια, ούτε σούπερ σταρ, όπως λένε οι Rolling Stones στο τραγούδι του ‘72, Sweet Black Angel. Είναι ακαδημαϊκός, συγγραφέας, ακτιβίστρια και εμβληματική φιγούρα, υπέρμαχος των κινημάτων υπέρ των πολιτικών δικαιωμάτων, του φεμινισμού και των δικαιωμάτων των μαύρων. Συμμετείχε στους Μαύρους Πάνθηρες και στο κίνημα Black Pride, ενώ είχε χαρακτηριστεί από το FBI ως μία από τους «δέκα πιο επικίνδυνους καταζητούμενους».
Η Angela Davis ήρθε στην Αθήνα στα πλαίσια της 11ης ετήσιας διάλεξης στη μνήμη του Νίκου Πουλαντζά για να μιλήσει για τον Αντιμαχόμενο φεμινισμό στις μέρες μας και όχι μόνο, καθώς έκανε λόγο για τον ρατσισμό και την στενή του σχέση με τον καπιταλισμό, την Παλαιστίνη, το σωφρονιστικό σύστημα στην Αμερική, την προσφυγική κρίση και τους αλληλέγγυους στο City Plaza, την διαθεματικότητα των δικαιωμάτων και τον σπισισμό.
Δεν προκαλεί καμία έκπληξη το γεγονός ότι το θέατρο Αλίκη ήταν κατάμεστο και δεκάδες κόσμου παρακολούθησε απ’ έξω την διάλεξη του «μαύρου αγγέλου» μέχρι τέλους, ενώ τα παράπονα για εξεύρεση μεγαλύτερου χώρου, ώστε να την δει από κοντά περισσότερος κόσμος ήταν αναρίθμητα. «Φάγαμε τον τόπο να βρούμε μεγαλύτερο χώρο» έλεγαν οι διοργανωτές. Όσο δύσκολο ήταν να βρεθεί άλλος χώρος για την ομιλία, άλλο τόσο ήταν να μετρήσει κανείς τις φορές που ο κόσμος ένωνε όσο πιο δυνατά μπορούσε τις παλάμες του για να χειροκροτήσει τον υπέρμαχο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Πρώτη φορά ήρθε στην χώρα μας πριν από 50 χρόνια, με ωτοστόπ. «Είμαι πολύ χαρούμενη που μου δόθηκε η ευκαιρία να έρθω για δεύτερη φορά στην Ελλάδα. Δεν θα ξεχάσω ποτέ το μήνυμα αλληλεγγύης που έλαβα από Έλληνες πολιτικούς κρατουμένους. Όταν φυλακίστηκα, ένας τεράστιος αριθμός αλληλέγγυων ανθρώπων από την Ελλάδα με υποστήριξε. Τα μηνύματά τους έφταναν μέχρι την φυλακή μου και αυτή είναι μια μνήμη που θα κουβαλάω μαζί μου για όλη μου την ζωή», είπε στην αρχή του λόγου της, ευχαριστώντας τον κόσμο για την συνέχιση της επανάστασης και τονίζοντας το γεγονός ότι ειδικά αυτήν την περίοδο πρέπει να κάνουμε το μήνυμα της αλληλεγγύης για τον λαό της Παλαιστίνης να ακουστεί δυνατά.
Γνώρισε τον φεμινισμό μέσω του μαρξισμού και μοιράστηκε της ιδέες της για την εξέλιξη του φεμινιστικού κινήματος μέχρι σήμερα. Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε, όπως είπε, πως ο φεμινισμός των λευκών μεγαλοαστών γυναικών, το φαινόμενο του glass ceiling φεμινισμού, όπου οι γυναίκες που είναι ήδη στην κορυφή και το μόνο που έχουν να κάνουν είναι να δείξουν το «ταβάνι» για να πουν ότι τα έχουν καταφέρει, δεν προσφέρει τίποτα στο κίνημα των διεκδικήσεων όλων εκείνων των γυναικών που βρίσκονται στον πάτο του βαρελιού και πρέπει να παλεύουν σκληρά καθημερινά.
«Η Ευρώπη δεν είναι πλέον λευκή και τώρα βιώνουμε τις συνέπειες των αποικισμών. Οι μαύρες ζωές επιτέλους μετράνε και οι γυναίκες μπορούν να ηγηθούν του κινήματος Black Lives Matter. Οι queer γυναίκες μπορούν να ηγηθούν του κινήματος επίσης. Όταν οι μαύρες ζωές μετράνε, τότε όλων οι ζωές μετράνε» δήλωσε η Angela Davis και καταχειροκροτήθηκε.
Πριν την διάλεξή της, είχε επισκεφτεί το City Plaza και είδε την πραγματική κατάσταση της προσφυγικής κρίσης. «Υποσχέθηκα στους ανθρώπους εκεί ότι θα μεταφέρω το μήνυμά τους στις Ηνωμένες Πολιτείες, ζητώντας για αλληλεγγύη.»
Πέρασε όλη της την ζωή διαβάζοντας μαρξιστικά έργα. «Αγωνίστηκα πολύ για να καταλάβω την σχέση μεταξύ του καπιταλισμού και του ρατσισμού. Ο όρος “φυλετικός καπιταλισμός” με βοήθησε πολύ για να κατανοήσω πως ο καπιταλισμός συμβάλλει στις φυλετικές διακρίσεις, στο προσφυγικό-μεταναστευτικό ζήτημα και στη δουλεία.» Άλλωστε, όπως τόνισε, «η δουλεία έπαιζε σημαντικό ρόλο στη ναυτιλία, στις τράπεζες, στο βαμβάκι και σε σειρά άλλων δραστηριοτήτων».
Η ακτιβίστρια συνέχισε υπογραμμίζοντας το γεγονός ότι το φύλο πάντα είναι υπόλογο στην εθνικότητα και την τάξη. «Τα κινήματα των τρανς έχουν βοηθήσει να καταλάβουμε πως δουλεύει η ιδεολογία. Η αμφισβήτηση της κανονικότητας της δυαδικής δομής του φύλου μας έχει εμπνεύσει, έτσι ώστε να αμφισβητήσουμε άλλες κανονικοποιημένες αντιλήψεις, όπως η μονιμότητα του καπιταλισμού» δήλωσε και έσπευσε να ξεκαθαρίσει πως δεν αναφέρεται στην εξέλιξη της πορνείας και πως υποστηρίζει τα δικαιώματα των εργατριών και εργατών στο σεξ.
Η αδυναμία να αντιμετωπιστούν τόσο σημαντικά προβλήματα, κατά την Angela Davis, ήταν αυτό που προκάλεσε την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ, τον οποίο η ίδια δεν αναγνωρίζει ως πρόεδρο. «Μόνο τώρα προσπαθούμε να αντιμετωπίσουμε τις συνέπειες της σκλαβιάς» ανέφερε, σημειώνοντας πως η σκλαβιά δεν τελείωσε με την 13η τροπολογία του Συντάγματος του 1865, αλλά στην δεκαετία του 1940, πράγμα που σημαίνει ότι η αμερικανική ιστορία έχει μόνο 70 χρόνια χωρίς σκλαβιά. Η ιστορία της Αμερικής είναι στην ουσία η ιστορία της σκλαβιάς, όπως τονίζει και το ντοκιμαντέρ “I am not your negro”.
Η πρόσφατη απόφαση του Τραμπ για την Παλαιστίνη την έκανε να επαναλάβει ακόμη πιο δυνατά «Ο Τραμπ δεν είναι ο πρόεδρός μου, ελευθερώστε την Παλαιστίνη». Η εκπαίδευση έχει γίνει εμπόρευμα και δίνεται μεγαλύτερη έμφαση στην πειθαρχία, παρά στην μάθηση. Το σύστημα υγείας έχει γίνει εμπόρευμα. «Προσπαθώ να φανταστώ ξανά την δικαιοσύνη. Ένα σύστημα, το οποίο δεν χρειάζεται να βασίζεται σε βιαίες δομές. Ταυτόχρονα, πρέπει να ξαναφανταστούμε νέους τρόπους να αντιμετωπίσουμε την βία, χωρίς να συνεισφέρουμε σε αυτή.»
Όπως τόνισε η Angela Davis, ο φεμινισμός που βασίζεται στην ποινικοποίηση όχι απλά δεν θα καταφέρει να μειώσει τη έμφυλη βία, αλλά θα βοηθήσει να χτιστούν κι άλλες φυλακές, στις οποίες βρίσκεται δυσανάλογος αριθμός μαύρων -με το ⅓ των κρατουμένων γυναικών παγκοσμίως βρίσκονται σε αμερικανικές φυλακές.
«Αυτή η εποχή χαρακτηρίζεται από την άνοδο των γυναικών. Οι γυναίκες οργάνωσαν τις πορείες μετά την ορκωμοσία του Τραμπ. Ήταν φανταστικό.»
«Αυτή η εποχή χαρακτηρίζεται από την άνοδο των γυναικών. Οι γυναίκες οργάνωσαν τις πορείες μετά την ορκωμοσία του Τραμπ. Ήταν φανταστικό. Οι κόποι αιώνων τώρα έχουν αρχίσει και αποδίδουν καρπούς» είπε η ακτιβίστρια, προσθέτοντας πως και πολλοί άντρες, ειδικά νεαροί, μαύροι, έχουν αρχίσει πλέον και βλέπουν τον φεμινισμό ως ένα εργαλείο για να παλέψουν γενικά για τα ανθρώπινα δικαιώματα.
«Οι γυναίκες δεν συνωμοτούν για να πάρουν τις θέσεις των ανδρών. Θέλουν ολική αλλαγή. Δεν θέλουμε να αναπαράγουμε τους ίδιους μηχανισμούς. Θέλουμε να αμφισβητήσουμε την κυρίαρχη αφήγηση» συνέχισε, ακυρώνοντας το παράλογο επιχείρημα ότι οι γυναίκες παλεύουν για το δικαίωμα να μπορούν να ασκούν βία εξίσου με τους άνδρες. «Συμμετέχουμε στα κινήματα κοινωνικών δικαιωμάτων όχι τόσο για να τα δούμε να αποδίδουν καρπούς, όσο για να επιτρέψουμε στις επόμενες γενιές να συνεχίσουν την μάχη. Παλεύουμε τώρα για έναν κόσμο που συλλογικά θέλουμε και χρειαζόμαστε.»
Όταν τελείωσε την ομιλία της, ο κόσμος έπαθε αυτό που παθαίνει κανείς όταν είναι να μιλήσει μετά από κάποιον σπουδαίο. Δύο νεαρές φοιτήτριες πλησίαζαν μαζί στο μικρόφωνο και συγκινημένες καθώς ήταν, ζήτησαν συγνώμη που κομπιάζουν. Όταν όμως άρχισαν οι ερωτήσεις, το κοινό δεν ήθελε να σταματήσουν. «Αν είχατε ένα μαγικό ραβδί, τι θα αλλάζατε στον τρόπο σκέψης του κόσμου;» ήταν η πρώτη ερώτηση.
«Όσο παλεύουμε, πρέπει να θυμόμαστε τι είναι αυτό που μας εμπνέει. Με ποιόν τρόπο παλεύουμε για την δημιουργία ενός κόσμου που θα υπερισχύει η ισότητα; Μήπως επαναλαμβάνουμε τις πρακτικές που απεχθανόμαστε; Πως θα είμαστε συνειδητοποιημένοι σε σχέση με τις μεθόδους που χρησιμοποιούμε; Η ιδεολογία είναι τιμωρία, που έχει ενσωματωθεί βαθιά με τα συναισθήματά μας. Όταν κάποιος κάνει κάτι εναντίον μας, θέλουμε να του το επιστρέψουμε και να πληγώσουμε τον άλλο. Αυτός ακριβώς είναι ο τρόπος με τον οποίο δουλεύει και το σωφρονιστικό σύστημα» απάντησε, κάνοντας έκκληση στους πιο μεγάλους σε ηλικία ανθρώπους να μαθαίνουν από τους νεότερους και να μην θεωρούν ότι η ηλικία τους τους δίνει και την εξουσία να τα ξέρουν όλα.
«Πάντα πρέπει να είμαστε πέντε βήματα μπροστά και να αναπτύσσουμε στρατηγικές που θα μας βοηθούν να συνεχίσουμε να αγωνιζόμαστε. Δεν είναι παραγωγικό να αναπτύσσουμε στρατηγικές σκεπτόμενοι πως θα εφαρμοστούν στην πολιτική. Πρέπει να συμβεί. Ο αγώνας είναι πιο σημαντικός, πρέπει να πιέζουμε αυτούς που έχουν την εξουσία για να εφαρμόσουν τις πολιτικές. Αυτό που ήταν σημαντικό κατά την οχταετία Ομπάμα, ήταν το κίνημα. Κανείς δεν πίστευε ότι θα έχουμε μαύρο πρόεδρο κι όμως έγινε. Το πρόβλημα όμως είναι ότι όλοι αυτοί που ήταν στους δρόμους, αφού έγινε ο Ομπάμα πρόεδρος, πήγαν σπίτια τους. Ποιός ξέρει τι θα γινόταν αν έμεναν και συνέχιζαν να διεκδικούν;»
Στην συνέχεια, με αφορμή μια συζήτηση για την διαθεματικότητα και τον συσχετισμό του ρατσισμού, του φεμινισμού, του αντιιμπεριαλισμού και του σπισισμού, έγινε η ερώτηση αν το φεμινιστικό κίνημα πρέπει να είναι και αντισπισιστικό. «Αυτή η ερώτηση για τα ζώα είναι πολύ σημαντική. Όπως και το ζήτημα της βιομηχανίας του φαγητού και της κλιματικής αλλαγής. Τα κινήματα που μας αφορούν όλους και έχουν να κάνουν με τον κόσμο που ζούμε είναι πολύ κρίσιμα. Τι νόημα έχει να χτίσουμε έναν δίκαο κόσμο, αν δεν μπορούμε να τον σώσουμε; Είμαι vegan και πιστεύω πως όλοι πρέπει να συνειδητοποιήσουμε τι βάζουμε στο σώμα μας. Τι καταναλώνουμε; Πρέπει να καταλάβουμε την βία που επιβάλλουμε σε ανθρώπινα αλλά και μη ανθρώπινα ζώα. Σύντομα θα χρειαστεί να αντιμετωπίσουμε κι αυτό το ζήτημα. Ο βιγκανισμός είναι το επόμενο μεγάλο πλανητικό κίνημα.»
Σχετικά με την άνοδο του φασισμού, η Angela Davis σχολίασε πως πρέπει να διατηρήσουμε και να προστατεύσουμε τον χώρο μας και τα κινήματά μας. «Ακόμη κι αυτοί που δεν θέλουν να βγουν στους δρόμους, μπορούν να βοηθήσουν με άλλους τρόπους. Υπάρχει η αντίληψη ότι επανάσταση σημαίνει να σπας παράθυρα, έτσι δεν σκεπτόμαστε ότι πρέπει να συμπεριλάβουμε τον μεγαλύτερο αριθμό ατόμων. Οι προοδευτικοί δικηγόροι μπορούν να βοηθήσουν στην οργάνωση του κινήματος. Γιατί αν ένα κίνημα χρειάζεται να προστατεύσει τον εαυτό του, απλά δεν θα επιβιώσει.»
Δείτε εδώ ολόκληρη την διάλεξη του «μαύρου» αγγέλου: