Σαν κατασκοπική ταινία. Όλα ξεκίνησαν από μια διαρροή εγγράφων στο δικηγορικό γραφείο Mossack Fonseca στον Παναμά συνολικού όγκου 2,6 terabytes. Η μεγαλύτερη διαρροή εγγράφων στην ιστορία της ανθρωπότητας. Το αποτέλεσμα εκπληκτικό. Offshore εταιρίες νυν και πρώην αρχηγών κρατών, άλλων πολιτικών και φυσικά διάσημων δισεκατομμυριούχων που επέλεξαν να κρύψουν τα πλούτη τους. Εκατοντάδες δημοσιογράφοι συνεργάστηκαν για να ξεσκεπάσουν αυτά τα τερατουργήματα, αλλά από πού έγινε η αρχή; Ποια ήταν η όλη διαδικασία;
Το παγκόσμιο σκάνδαλο εμφανίστηκε, σύμφωνα με τον Gerarard Ryle, διευθυντή της διεθνούς κοινοπραξίας ερευνητών δημοσιογράφων (ICIJ), στα τέλη του 2014, όταν μια άγνωστη πηγή επικοινώνησε με την γερμανική εφημερίδα Suddeutsche Zeitung. Δεν ήταν η πρώτη φορά αφού και παλαιότερα η εφημερίδα είχε δημοσιεύσει πάλι στοιχεία από μια πολύ μικρότερη διαρροή.
Ο Bastian Obermayer δημοσιογράφος της SZ έγινε ο δέκτης των πληροφοριών. Ανέφερε πως η πηγή επικοινώνησε κρυπτογραφημένα μαζί του μέσω chat, δίνοντάς του κάποια δεδομένα ώστε να γίνουν γνωστά αυτά τα εγκλήματα. Όμως, η πηγή διευκρίνισε πως η ζωή της αλλά και του δημοσιογράφου πλέον κινδυνεύει και για αυτό τον λόγο η επικοινωνία τους θα πρέπει να μείνει μυστική. Οι συζητήσεις γίνονταν κρυπτογραφημένες από διαφορετικά κανάλια κάθε φορά, και διαγράφονταν αμέσως. Aφoύ ο δημοσιογράφος είδε τα έγγραφα, επικοινώνησε με την ICIJ που τον βοήθησε να διαχειριστεί την κατάσταση.
Οι προγραμματιστές της ICIJ δημιούργησαν μια μηχανή αναζήτησης που διέθετε δρακόντεια μέτρα ασφαλείας όσον αφορά τον ελέγχο της ταυτότητας ώστε να μεταφέρονται τα εμπιστευτικά αρχεία. Ακόμα, τα συνεργαζόμενα μέσα ενημέρωσης όπως το ΒΒC, The Guardian, Fusion και δεκάδες άλλα από όλο τον κόσμο, διέθεταν δικό τους σύστημα επικοινωνίας για ανταλλαγή συμβουλών και τεχνογνωσίας.
Για παράδειγμα, αν ένας δημοσιογράφος ήθελε να εξετάσει έγγραφα της Βραζιλίας, είχε την δυνατότητα να επικοινωνήσει με δημοσιογράφο από τη συγκεκριμένη χώρα ώστε να του μεταφράσει όσα εκείνος αδυνατούσε. Επίσης, μπορούσαν να δουν ποιοι δημοσιογράφοι ήταν διαθέσιμοι τις ώρες που «έσκαγε μια βόμβα» και μιλούσαν ανοιχτά για ό,τι νέο δεδομένο τους αποστέλλονταν.
Σύμφωνα με τον Ryle, συναντήσεις πρόσωπο με πρόσωπο γίνονταν σε άτομα από διαφορετικά μέσα ενημέρωσης στην Ουάσιγκτον, στο Μόναχο, στο Λονδίνο αλλά και στο Γιοχάνεσμπουργκ. Παρ όλα αυτά, σκοπός της ICIJ δεν ήταν η αποκάλυψη όλων των δεδομένων. Ο οργανισμός ήθελε να προστατέψει προσωπικές πληροφορίες ανθρώπων που δεν είχαν καμία σχέση με φοροδιαφυγή. Τα προσωπικά δεδομένα οφείλουν να προστατεύονται εφόσον δεν βλάπτουν κανέναν. Έτσι για να διαφυλάξει της πληροφορίες, ο Obermayer πήρε μια τελευταία προφύλαξη: κατέστρεψε το τηλέφωνο και τον φορητό υπολογιστή που χρησιμοποιούσε, για να βρίσκεται σε επικοινωνία με την πηγή.
Ποια προγράμματα όμως ήταν ασφαλέστερα και εξυπηρετούσαν τους σκοπούς τους; Εργαλεία όπως το Tor, και το Onionshare φαίνονται ιδανικά για την κρυπτογράφηση αλλά και την ανωνυμία που επιθυμούσαν.
Τα Panama Papers συγκλόνισαν τον κόσμο αλλά δυστυχώς είμαστε συνηθισμένοι στο να ακούμε τέτοιες ειδήσεις. Τα συγκεκριμένα «βρώμικα» έγγραφα κατατάσσονται στην τέταρτη διαρροή που είδε το φως της δημοσιότητας από την ICIJ. Ο συνδυασμός προγραμμάτων με την ερευνητική δημοσιογραφία κάνει θαύματα, επιτρέποντας την προστασία των πληροφοριοδοτών. Η διεφθαρμένη κοινωνία σίγουρα δεν «καθάρισε» με την διαρροή των εγγράφων, αλλά με την χρήση των κατάλληλων προγραμμάτων, το δημόσιο συμφέρον μπορεί να προστατευτεί από τα αδηφάγα αρπακτικά που επιθυμούν να αβγατίζουν τα πλούτη τους εις βάρος άλλων.
Με πληροφορίες από το άρθρο του Wired.
