«Του πατάω ένα χαστούκι και του λέω βγες στη σκηνή τώρα.» Η Μάρω Κοντού το είπε αυτό σ’ ένα ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ για τα 70 χρόνια του ελληνικού ραδιοφώνου. Συμπληρώθηκαν την προηγούμενη εβδομάδα αλλά δεν συγκινήθηκε κανείς. Θα συγκινηθείτε όμως αν μάθετε σε ποιόν; Στον Γρηγόρη Μπιθικώτση! Είμαστε στα 1961 και πραγματοποιείται μια συναυλία με την ορχήστρα του Εθνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας στο Θέατρο Κεντρικόν. Η συναυλία μεταδίδεται ζωντανά στα ραδιοκύματα.
Μιλάμε για τη σύμπραξη του αιώνα. Θεοδωράκης διευθύνει, Χατζιδάκις συμμετέχει σε δύο τραγούδια παίζοντας πιάνο και Μανώλης Χιώτης σολίστ στο μπουζούκι. Τραγουδούν οι Στέλιος Καζαντζίδης, Γρηγόρης Μπιθικώτσης, Μαρινέλλα, Μαίρη Λίντα και σε πρώτη εμφάνιση ο Τέρης Χρυσός. Η Dream Team του ελληνικού πολιτισμού. Εκφωνήτρια η Μάρω Κοντού. Λίγο πριν βγει στη σκηνή ο Μπιθικώτσης τη φωνάζει:
«Μαίρη, έλα να σου πω, δεν είμαι καλά, έχω τρακ, δεν μπορώ να τραγουδήσω, πες ότι είμαι άρρωστος.» «Τι είναι αυτά που λες;», του απαντά η Κοντού. «Βγες και τραγούδα. Δεν γίνονται αυτά τα πράγματα.» Ο Μπιθικώτσης ήταν συνηθισμένος να τραγουδά σε νυχτερινά κέντρα με καπνό και ποτά, όχι σε θέατρα και ν’ αναμεταδίδεται η φωνή του σε όλη την Ελλάδα. «Δεν μπορώ Μαιρούλα μου να τραγουδήσω δεν βγαίνει η φωνή μου», τα δευτερόλεπτα να κυλάνε, το κοινό να περιμένει. Εκεί πάνω η Κοντού απασφαλίζει, του ρίχνει ένα χαστούκι και ο «Σερ» βγαίνει στη σκηνή.
Όχι για πολύ, όμως. Όπως θα ακούστε στο στιγμιότυπο από το τραγούδι στον «Άλλο Κόσμο Που Θα Πας» η φωνή του έχει γίνει σύννεφο, δεν βγαίνει, ρυθμό δεν πιάνει και μετά από λίγα δευτερόλεπτα, αποχωρεί καταχειροκροτούμενος λέγοντας «με συγχωρείτε πάρα πολύ, είμαι άρρωστος.» Η Μάρω Κοντού το σώζει αριστοτεχνικά δίνοντας πάσα στον Θεοδωράκη, που «συνεχίζει να διευθύνει, να τραγουδά και να γράφει και τους στίχους.»
Η δύναμη του ραδιοφώνου ήταν τέτοια εκείνη την εποχή που η αποχώρηση Μπιθικώτση έγινε πρώτο θέμα στις εφημερίδες και σχολιάστηκε ποικιλοτρόπως από τους αρθρογράφους της εποχής. Ενδεικτική είναι η καταπληκτική γελοιογραφία του Μποστ που βλέπετε στην κορυφή της ανάρτησης.
Το άγχος της ερμηνείας είναι πάντως φοβερό πράγμα. Σε θολώνει. Ο Vladimir Horowitz, όπως θα δείτε στο βίντεο, προχωρά κάπως παραζαλισμένος μετά το τέλος του δεύτερου μέρους από το 23 κοντσέρτο για πιάνο του Μότσαρτ. Εκεί τον συναντά μια Αγγλίδα όπου του λέει ότι της αρέσει πολύ το παπιγιόν που φοράει. Ο πιανίστας τη ρωτάει αμέσως αν της αρέσει περισσότερο το παπιγιόν ή το παίξιμό του. Αυτή σαστίζει και του απαντά «μα φυσικά και το παίξιμο, αλλά είναι κάτι διαφορετικό.» Ο Horowitz παρά το γεγονός ότι έχει αντιπαρατεθεί με τα θηρία και έχει βγει νικητής συνεχίζει να μονολογεί «της αρέσει το παπιγιόν περισσότερο από το παίξιμο μου».
Όλα αυτά συνέβησαν το 1986 σε μια ηχογράφηση του Horowitz με την Ορχήστρα της Σκάλας του Μιλάνου για την Deusche Grammophon. Ακολουθούν τα 50 λεπτά με όλο το κονσέρτο και πολύ ενδιαφέρον backstage. Κάποια στιγμή μάλιστα ο μαέστρος λέει πως η χειρότερη συμφωνική ορχήστρα του κόσμου είναι αυτή της Νέας Υόρκης. Το τείχος του Βερολίνου βλέπετε ακόμα δεν έχει πέσει.
Ένα ευχάριστο διάλειμμα από τις ερμηνείες με μια από τις αστείες μιμήσεις που έχετε δει ποτέ. Ο Jim Carrey μεταμορφώνεται κυριολεκτικά σε James Dean.
Δύο όψεις από μια κοινή ερμηνεία: αυτή της πλατείας. Την Πέμπτη 11 Φεβρουαρίου έκλεισαν πέντε χρόνια από τη μέρα που παραιτήθηκε ο Χόσνι Μουμπάρακ και ο γιος του από την εξουσία. Το 2013 κυκλοφόρησε το ντοκιμαντέρ The Square της Jehane Noujaim που δείχνει όλο το χρονικό των διαδηλώσεων στην πλατεία Ταχρίρ και στους άλλους δρόμους του Καΐρου. Η δύναμη της ελπίδας απέναντι στην δύναμη της καταστολής. Είναι πραγματικά συγκινητικό να παρακολουθείς μια επανάσταση από μέσα.
Η κάμερα ακολουθεί τους ήρωες από τα σπίτια τους μέχρι την πλατεία και καταγράφει σε πραγματικό χρόνο την ελπίδα, την ανησυχία, την απογοήτευση, τον φόβο. Πάνω απ’ όλα όμως την ανάγκη του ανθρώπου να νιώσει, έστω για λίγο, ατρόμητος. Επειδή οι σούπερ ήρωες είναι ακόμα κρυμμένοι, αυτό μπορεί να συμβεί μόνο μέσα από τη συλλογικότητα. Μουσουλμάνοι, χριστιανοί, μικροί, μεγάλοι, πλούσιοι, φτωχοί ήταν όλοι συνασπισμένοι κάτω από ένα αίτημα: να φύγει το καθεστώς. Το πέτυχαν απλά δεν μπόρεσαν να προβλέψουν τη συνέχεια.
Την ίδια χρονιά που παρακολουθούμε το Square, μια άλλη πλατεία γεμίζει. Ευρωπαϊκή αυτή τη φορά. Οι Ουκρανοί πολίτες που επιθυμούν την ευρωπαϊκή πορεία της χώρας μαζεύονται τον Νοέμβριο του 2013 στην Πλατεία Ανεξαρτησίας στο Κίεβο (Maidan Nezalezhnosti). Εκεί για τρεις μήνες, μέχρι και τον Φεβρουάριο του 2014, απαιτούν από τον πρόεδρο Βίκτορ Γιανουκόβιτς να τηρήσει την υπόσχεσή του, να υπογράψει συμφωνία ένταξης στην Ευρωπαϊκή Ένωση και να παρατήσει τα σχέδιά του που ήθελαν την Ουκρανία να καβαλά το ρώσικο άρμα του Βλάντιμιρ Πούτιν. Ομολογώ πως εκείνη την περίοδο είχα διαβάσει αρκετά άρθρα για το ζήτημα και θεωρούσα πως ήμουν καλά πληροφορημένος. Μέχρι που είδα το υποψήφιο για τα φετινά όσκαρ ντοκιμαντέρ Winter on Fire του Ρώσου Evgeny Afineevsky.
Αν ήμουν η Αμερικάνικη Ακαδημία Κινηματογράφου τα φετινά Όσκαρ θα είχαν ως εξής. Κόκκινο χαλί για τις φωτογραφίες, εναρκτήρια ομιλία του προέδρου, απονομή ενός όσκαρ για όλα στο Winter On Fire και μετά τα λέμε στο πάρτι του Vanity Fair. Ένα άρτιο αισθητικά και ερευνητικά ντοκιμαντέρ που δεν συστήνεται σε ευαίσθητες καρδιές. Είναι τόσο σκληρό που σε κάποια σημεία θες να σηκωθείς και να σπάσεις την οθόνη. Αισθάνεσαι πως είσαι ένα με τη ροή των γεγονότων. Έχει πολλή αληθινή, ωμή βία, πολύ αίμα και ξεπερνά σε ρυθμό όσες ταινίες δράσης έχετε δει.
Το συμπέρασμα; Δεκάδες άνθρωποι σκοτώθηκαν για να μπει η Ουκρανία στην Ευρωπαϊκή Ένωση που γι’ αυτούς ήταν συνώνυμο της ελευθερίας. Σε αυτή την Ευρώπη που τώρα αναζητά τρόπους να περιχαρακωθεί και να κλείσει τα σύνορα της.
