Ο τίτλος είναι εμφατικός. «Η ελληνίδα που έμαθε τους Άγγλους να τρώνε γίγαντες». Ο λόγος για τη Γιολάντα που ήπιαμε μαζί της μερικές μπίρες την Κυριακή στο Shoreditch του Ανατολικού Λονδίνου.
Ο καιρός ήταν φανταστικός, αυτός που σε κάνει να ξεχνάς όλα τα προβλήματα αυτής της τόσο μεγάλης και δύσκολης πόλης. Ο κόσμος έξω, οι αγορές γεμάτες, τα κορίτσια και τ’ αγόρια έβγαιναν από τα All Saints (τα πρώτα που άνοιξαν στο Λονδίνο) και έμπαιναν σε αγορές ώστε να δοκιμάσουν καυτερά πιάτα από το Πακιστάν. Όλα μοιάζουν τόσο όμορφα και ήμαστε πέντε μέρες πριν από το Brexit.
H Γιολάντα ξαναβρέθηκε στο Λονδίνο πριν από μερικά χρόνια. Αφού έψαξε την καριέρα της στο κομμάτι της παραγωγής που δούλευε πριν, η ζωή τα έφερε έτσι και ύστερα από κάποιες ενδιαφέρουσες ενδιάμεσες στάσεις σήμερα έχει ένα δικό της καφέ και έχει στήσει μια γραμμή παραγωγής όπου κάθε εβδομάδα προμηθεύει τα σούπερ μάρκετ του Λονδίνου με βιοδιασπώμενες συσκευασίες που περιέχουν φρέσκες σαλάτες φτιαγμένες από ελληνικά όσπρια. Τ’ όνομα της Gaia Pulses.
Γίγαντες, φάβα, φακές, γίνονται ανάρπαστα από τους επισκέπτες του Whole Foods (και όχι μόνο), το σούπερ μάρκετ δηλαδή που όταν το βλέπεις κάπου σημαίνει ότι η γειτονιά έχει υποστεί τη διαδικασία του gentrification.
Όλοι στην παρέα ρωτάνε τη Γιολάντα για λεπτομέρειες. Πόσα πακέτα πουλάει, πού βρίσκει την πρώτη ύλη, πώς αντιδρά ο κόσμος μπροστά στις φακές; Μαγειρική, επιχειρηματικότητα, Έλληνες του εξωτερικού, όλα μαζί είναι στοιχεία που ιντριγκάρουν. Και το Brexit φυσικά. Η φίλη μας είχε πάει στη μεγάλη πορεία του Σαββάτου όπου ένα εκατομμύριο άνθρωποι μαζεύτηκαν γύρω από την Trafalgar Square ώστε ν’ αντιταχθούν στο Brexit.
Την ίδια στιγμή πάνω από πέντε εκατομμύρια άνθρωπο υπέγραψαν ηλεκτρονική επιστολή ζητώντας να γίνει συζήτηση και ψηφοφορία στη Βουλή για δεύτερο δημοψήφισμα. Αν οδηγηθούμε σ’ ένα σκληρό Brexit σε λίγες μέρες, τρία εκατομμύρια πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης που ζουν και εργάζονται στην Αγγλία θα βρεθούν ξεκρέμαστοι.
Με όσους Έλληνες μίλησα εκεί δεν δείχνουν ν’ ανησυχούν ιδιαίτερα για την παραμονή τους αλλά για το γεγονός ότι θα υποστούν μια ταλαιπωρία που δεν υπάρχει κάποιος συγκεκριμένος λόγος να τους συμβεί. Θα καθυστερούν λίγο στα σύνορα αλλά μπορείς να ζήσεις και με αυτό. Έχει μεγάλη πλάκα αλλά και είναι τρελό κιόλας όταν το σκέφτεσαι λίγο καλύτερα ότι οι Γάλλοι κάνουν ήδη καζούρα στους Άγγλους που κατεβαίνουν από το τρένο στο Παρίσι βάζοντας τους να περιμένουν για ώρες με τα διαβατήρια στο χέρι «εξαιτίας τεχνικού προβλήματος».
Πέρα από αυτό όμως τι μπορεί να σημαίνει το Brexit για τη ζωή της Γιολάντας; Στην αρχή, όντως, θα υπάρξει μια καθυστέρηση στην εισαγωγή των προϊόντων εξαιτίας των τελωνείων. Μετά όμως θα γίνουν όλα πιο ακριβά. Δασμοί, έξοδα, εκτελωνιστές και διάφοροι άλλοι μεσάζοντας θα κάνουν ακόμα πιο χρυσές τις δουλειές τους και θα κάνουν την ήδη ακριβή ζωή ακριβότερη. Στην Αγγλία το 60% του φαγητού είναι εισαγόμενο, κυριολεκτικά δεν παράγουν ούτε μισό φρούτο. Πέρα από μπέικον και κρέας κανείς επίσης στον κόσμο δεν ενδιαφέρεται να καταναλώσει αγγλικά προϊόντα. Σε τόσα τραπέζια έχω πάει, δεν είδα κάποιον στο τέλος να μας προσφέρει ένα ωραίο αγγλικό τυράκι να συνοδεύσουμε το κρασί μας.
Μπρουταλισμός στο Barbican.
H γραμμή παραγωγής των οσπρίων είναι στο Hackney Wick, σχεδόν στο τέρμα του Ανατολικού Λονδίνου. Εκεί ζει κιόλας. Μια περιοχή γεμάτη από αποθήκες και βιομηχανικούς χώρους, πάνω στο κανάλι που έγινε παγκόσμια γνωστή όταν παρακολουθήσαμε την τελετή έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων του 2012 αφού εκεί βρίσκεται και το Ολυμπιακό Στάδιο. Τώρα πια όλη αυτή η γειτονιά έχει αρχίσει και μεταμορφώνεται. Στην αρχή παραχωρήθηκαν χώροι σε καλλιτέχνες που τους μετέτρεψαν σε εργαστήρια, μετά ήρθαν τα μπαρ και τα κλαμπ, τώρα ακολουθούν τα διαμερίσματα. Σε λίγο θα έρθει και το Whole Foods.
Εκεί το Σάββατο (23/03) το βράδυ, αρκετά μετά τα μεσάνυχτα, σ’ ένα κλαμπ με πολύ δυνατή τέκνο μουσική, είδα ίσως την πιο συμβολική εικόνα για την όλη κατάσταση. Ένα νέο παιδί, ωραίο, με τα ξανθά του τα μαλλάκια, μάλλον είχε παραδοκιμάσει κάτι που δεν έπρεπε και του είχε πέσει κάπως βαρύ. Φορούσε μια σημαία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία σερνόταν όσο οι φίλοι του προσπαθούσαν να του βρουν μια καρέκλα να κάτσει.
Για την ιστορία, στο τέλος, ο δικός μας ήταν μια χαρά και έφυγε με ανάλαφρα πηδηματάκια από το κατάστημα. Όπως θα ήθελε να το εκλάβει κανείς είναι πολλά τα νοήματα που έβγαιναν.Ή να δει την παραπαίουσα Ένωση στην καρδιά της Αγγλίας που δεν ξέρει πού της παν τα τέσσερα, ή το αντίθετο, τη σχέση μεταξύ των δύο πλευρών που πέρασε δύσκολες εποχές αλλά στο τέλος αναγκαστικά θα ορθοποδήσει.
Τέτοια σημάδια έβλεπες παντού στο Λονδίνο. Κονκάρδες εναντίον του Brexit, σημαίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, κάποιον που κυκλοφορούσε με μια μεγάλη στάμπα στο μπουφάν του που έλεγε ότι «έχουμε ζήσει καλύτερες μέρες». Αν είχε γίνει μια τόσο μεγάλη διαδήλωση στην Αθήνα θα παραλύαμε μετά για ένα μήνα. Αλλά το Λονδίνο είναι μεγάλη πόλη και τις απορροφά. Πλησιάζει τους 10.000.000 κατοίκους, περίπου το ⅕ της Αγγλίας βρίσκεται εκεί. Έχει πληθυσμό όσο όλη Ελλάδα. Την ώρα που γινόταν η διαδήλωση μιλούνια κόσμος γέμιζε τις αγορές και τις παμπ σαν να μη συμβαίνει τίποτα.
Το Λονδίνο όμως είναι και το προπύργιο του “Bremain” μιας και έχει δρέψει τους καρπούς της Ένωσης με την Ευρώπη. Σχεδόν το 60% των κατοίκων είχαν πάρει θέση υπέρ της παραμονής. Τώρα θα είναι αρκετά περισσότεροι. Τελευταίες μετρήσεις (όχι απόλυτα έγκυρες) έδιναν πως η παραμονή στην Ευρωπαϊκή Ένωση θα κέρδιζε με το ίδιο 60%. «Σαν να πυροβόλησαν τα πόδια τους», είναι η εξήγηση του Κώστα που εργάζεται στον τραπεζικό τομέα. «Είχαν μια τέλεια συμφωνία με δικό τους νόμισμα. κανέναν δασμό, έναν ελαφρύ έλεγχο στην είσοδο και να συναποφασίζουν μαζί με τους υπόλοιπους. Ο Κάμερον πιστεύοντας ότι θα κερδίσει το δημοψήφισμα το πραγματοποίησε για να «καθαρίσει» το κόμμα του από τους ακραίους. Και την πάτησε.»
Υπό το βλέμμα του άγρυπνου City, όπου κανείς δεν ξέρει αν θα συνεχίσει να είναι το τραπεζικό κέντρο της Ευρώπης.
Ίσως να μην είναι αυτό. Ίσως απλά το αποτέλεσμα του Brexit να είναι μια από τις συνέπειες των ανισοτήτων την εποχή που παρακολουθούν όλοι, όλους από τα κοινωνικά δίκτυα.
Οι ανθρακωρύχοι του Νιουκάστλ βρίσκονται απέναντι στους χίπστερ του Ανατολικού και τους γιάπηδες του Δυτικού. Αντίστοιχα στην Αμερική, οι μεσοδυτικές πολιτείες και ο Νότος απέναντι στην Νέα Υόρκη και την Καλιφόρνια. Όλο αυτό δημιουργεί μια παράξενη ιδεολογική συνθήκη που δεν έχουμε φτιάξει ακόμα τα εννοιολογικά εργαλεία για να την εξηγήσουμε.
Πέρα από την καραμέλα του «λαϊκισμού» που πλέον φοριέται περισσότερο και από τα λέοπαρ ρούχα στα κορίτσια του Ντάλστον δεν υπάρχει τίποτα άλλο που να εξηγεί με σαφήνεια ποια πλευρά πρέπει να πάρεις.
Πηγαίνοντας π.χ. πίσω στην Ελλάδα του 2012 η Ευρώπη ήταν ο χάρος πάνω από τα κεφάλια του λαού, ενώ 7 χρόνια μετά, σ’ ένα διάστημα δηλαδή που αναφέρεται σε 3 γραμμές στα βιβλία ιστορίας του μέλλοντος, η Ευρώπη φαίνεται να είναι το τελευταίο αποκούμπι των κοινωνικών δικαιωμάτων και της πρόνοιας. Το τελευταίο σύμβολο ανθρωπιάς. Αύριο ποιος ξέρει πάλι τι θα λέμε.
Ηρεμία στα νότια.
Και χωρίς συννεφιά.
Στην πολυπολιτισμική αγορά του Peckham.
Καρτποστάλ καμινάδας.
Άδεια παμπ στο Peckham.
Την Κυριακή το απόγευμα κατηφορίσαμε Νότια, στο Peckham. Πριν φτάσουμε όμως σε αυτό έχει λίγο ενδιαφέρον να παρεμβληθεί ένας αστικός μύθος. Λένε ότι το ανατολικό Λονδίνο έμεινε υποβαθμισμένο επειδή έτσι όπως φυσούσε ο άνεμος όλη η μπόχα από τα εργοστάσια πήγαινε προς τα εκεί. Όταν έφυγαν τα εργοστάσια ξεκίνησε σιγά σιγά η αναβάθμιση. Και τώρα που το Λονδίνο μοιάζει να γεμίζει σε ανατολή και δύση η φάση κατεβαίνει προς τα νότια με το Brixton και το Peckham να περιμένουν τις ορδές που ευτυχώς δεν έχουν φτάσει ακόμα.
Άλλος πλανήτης. Με το που βγαίνεις από το τρένο πέφτεις σε μια σειρά από κομμωτήρια-τόπους συνάντησης όπου οι μαύρες αλλάζουν τα dreadlocks στα μαλλιά τους. Μετά η αγορά, και δεξιά και αριστερά μέσα στους ήσυχους δρόμους οι pub. Ενώ υπάρχει κίνηση μοιάζει σαν να έχει σταματήσει ο χρόνος. Με χρόνους με καιρούς θα ξαναπάμε, με Brexit ή χωρίς, να κάτσουμε να πιούμε ένα ποτό στις ανοιχτές ταράτσες με το Λονδίνο να βρίσκεται στο «πιάτο» μας.