Σε πολλά ομοσπονδιακά κράτη, πρωτεύουσα δεν είναι η μεγαλύτερη αλλά μια μικρή, ίσως και λίγο βαρετή πόλη. Στις ΗΠΑ η Ουάσινγκτον και όχι η Νέα Υόρκη. Στη Βραζιλία η Μπραζίλια και όχι το Σάο Παόλο ή το Ρίο. Στην Αυστραλία η Καμπέρα. Στην Ευρώπη οι Βρυξέλλες, θεωρούνται η de facto πρωτεύουσα της Ένωσης, μια επιλογή που έγινε για διαφορετικούς λόγους. Γεωγραφικά, είναι ανάμεσα στη Βόννη και το Παρίσι, άρα ανάμεσα στις τότε πρωτεύουσες των δύο βασικών εταίρων της ΕΚΑΧ. Πολιτικά, αποτελούσαν από παλιά παράδειγμα ολοκλήρωσης μεταξύ διαφορετικών λαών -ή τουλάχιστον του ίδιου λαού- με διαφορετικές γλώσσες.
Βαβέλ-λες
Οι περισσότερες γειτονιές των Βρυξελλών έγιναν σταδιακά γαλλόφωνες μετά τη βελγική ανεξαρτησία, υπάρχουν όμως κάποιες στις οποίες μιλούν ακόμα φλαμανδικά. Η παρουσία των οργάνων της ΕΕ και του ΝΑΤΟ από τη δεκαετία του ’50 και έπειτα, ήταν αφορμή ώστε οι γλώσσες να γίνουν από δύο, δεκάδες. Σήμερα τα αγγλικά είναι η τρίτη –ανεπίσημη- γλώσσα της πόλης, ενώ γερμανικά, ιταλικά, ισπανικά, ρουμάνικα, ελληνικά και άλλα, ακούγονται πολύ συχνά σε δημόσιους χώρους. Σχετικά απλές υπηρεσίες –όπως το άνοιγμα λογαριασμού- μπορούν να πραγματοποιηθούν χωρίς κανένα πρόβλημα, στα αγγλικά. Αυτό διευκολύνει τη ζωή των expats σε μεγάλο βαθμό. Αποτελεί επίσης απόδειξη οτι ίσως κάποια στιγμή ξεπεραστεί το βασικότερο εμπόδιο στην πλήρη επίτευξη της τέταρτης ελευθερίας της συνθήκης του Μάαστριχτ. Η ελεύθερη εργασία στο εσωτερικό της Ένωσης υστερεί σε σχέση με τις υπόλοιπες τρεις, κυρίως λόγω των προβλημάτων που δημιουργεί η έλλειψη μιας κοινής γλώσσας.
Αν γλώσσα σημαίνει πολιτισμός, τότε πολυγλωσσία σημαίνει πολυπολιτισμικότητα. Οι Βρυξέλλες συγκεντρώνουν μεγάλο αριθμό ξένων ξεπερνώντας αναλογικά το Παρίσι, το Βερολίνο ή τη Βαρκελώνη. Η συνύπαρξη διαφορετικών λαών και εθίμων θυμίζει -με αρκετή φαντασία- τις αποικίες του «Νέου Κόσμου» στις αρχές του 20ου αιώνα. Στα ιταλικά καφέ, τα decibel και η ποιότητα του καφέ είναι ψηλότερα από οπουδήποτε αλλού, τα τούρκικα «σουβλατζίδικα» στα ghetto σερβίρουν τον καλύτερο köfte (κεμπάπ) της δυτικής Ευρώπης, ενώ στα μπαρ από την Κολομβία, οι Λατίνοι χορεύουν σάλσα και ρεγκετόν. Είναι μια μικρογραφία του Λονδίνου από άποψη πολυπολιτισμικότητας και ένα πιστό αντίγραφο από άποψη καιρού.
Eurocrats
Οι περισσότεροι από τους expats των Βρυξελλών έχουν ένα κοινό. Ανήκουν στην κατηγορία των Eurocrats. Η ευρύτερη έννοια αυτής της κατηγορίας δεν περιλαμβάνει μονάχα όσους απασχολούνται στα όργανα της ΕΕ αλλά και αυτούς που εργάζονται σε κάτι σχετικό με τις δραστηριότητες της Ένωσης, στον ιδιωτικό τομέα είτε αλλού. Από την πρώτη στιγμή γίνεται κατανοητό ότι οι Eurocrats έχουν παίξει σημαντικό ρόλο στη μετάλλαξη της πόλης τις τελευταίες δεκαετίες.
Βγαίνοντας στο χώρο του αεροδρομίου, αντικρίζεις διαφημίσεις μεγάλων εταιρειών παροχής ενέργειας με ατάκες τύπου: «Εμείς φωτίζουμε την Ευρώπη εδώ και 20 χρόνια», «Εδώ η καλή ανανεώσιμη», κλπ. Λίγο πιο δίπλα, μια αφίσα με μια κυρία από την Αφρική, που μαζεύει τη σοδειά της χάρη σε κάποια ΜΚΟ. Εύκολα καταλαβαίνεις ότι τα μηνύματα αυτά απευθύνονται σε όσους λαμβάνουν αποφάσεις για την ενεργειακή πολιτική της ΕΕ ή τη διάθεση πόρων για τη συνεργασία με αναπτυσσόμενες χώρες, γενικά σε διάφορους decision makers.
Ευρωεκλογές
Οι ερχόμενες εκλογές που θα καθορίσουν τους επόμενους decision makers στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, έχουν θεωρηθεί από πολλούς ως οι πιο σημαντικές στην ιστορία του οργάνου. Αυτό συμβαίνει επειδή σε Βορρά και Νότο, μεγάλο μέρος της ευθύνης για την οικονομική κρίση έχει πέσει επάνω στην ίδια την Ένωση. Η συγκεκριμένη αντίδραση δεν είναι πρωτόγνωρη. Από το ξεκίνημα της προσπάθειας ολοκλήρωσης, οι οικονομικές κρίσεις ακολουθήθηκαν από τάσεις προστατευτισμού και επίρριψη ευθυνών στα Ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα. Μετά το τέλος κάθε κρίσης, η Ένωση ισχυροποιήθηκε και αυτό οδήγησε σε περισσότερη ολοκλήρωση μεταξύ των μελών. Κάτι σαν αυτό το στερεοτυπικό που σου λένε όταν χωρίζεις για να σε παρηγορήσουν: «ό,τι δεν σε σκοτώνει σε κάνει πιο δυνατό». Παρά τη σημασία των συγκεκριμένων εκλογών, δεν φαίνεται να απασχολούν τις Βρυξέλλες όσο θα περίμενε κανείς. Αραιά και που βλέπεις καρφιτσωμένες κονκάρδες με το σήμα κάποιου κόμματος στο σακάκι ενός συνεπιβάτη σου στο μετρό ή γνωρίζεις social media managers που τουιτάρουν στις 2:00 τα ξημερώματα από το λογαριασμό του κόμματος. Γενικά όμως η ζωή κυλάει κανονικά. Ίσως γιατί στις Βρυξέλλες δεν τέθηκε ποτέ και από κανέναν στο εκλογικό σώμα το δίλημμα ΕΕ ή όχι. Ανεξάρτητα από την πολιτική θέση που υποστηρίζει ο καθένας, σχεδόν όλοι είναι υποστηρικτές της Ευρωπαϊκής ιδέας. Οι απόψεις μπορεί να διαφέρουν σχετικά με το ρόλο του κράτους ή με τη μεταναστευτική πολιτική της Ένωσης, αλλά η ίδια η ύπαρξη της ΕΕ δεν μπαίνει σε συζήτηση.
Λογικό αν υπολογιστεί η συνολική πορεία της ΕΕ και όχι μόνο αυτή της τελευταίας πενταετίας. Πολιτικά, γιατί ένωσε δεκάδες λαούς με διαφορετικές γλώσσες και αξίες που εδώ και χιλιετίες δημιούργησαν περισσότερους πολέμους από ότι τα βασίλεια στο Game of Thrones. Οικονομικά, γιατί σήμερα αποτελεί έναν από τους πιο περιζήτητους προορισμούς για αναζήτηση εργασίας, ενώ μέχρι τη δεκαετία του ’50 υπήρχαν ακόμα μετανάστες που άφηναν την Ευρώπη για να βρουν δουλειά. Πολιτιστικά, γιατί βοήθησε να αναμιχθούν ξεχωριστές κουλτούρες στο εσωτερικό της Ένωσης κάνοντας τους πολίτες της πιο ανεκτικούς προς το διαφορετικό. Οι Βρυξέλλες είναι η πόλη-σύμβολο αυτής της προσπάθειας και εκφράζει όσους πιστεύουν στη συνύπαρξη της διαφορετικότητας. Μπορεί να μην έχει τις επιλογές του Λονδίνου, του Παρισιού και του Βερολίνου. Ούτε τη χαλαρότητα της Βαρκελώνης, της Αθήνας και της Ρώμης. Συνδυάζει όμως λίγο από όλα τα στοιχεία των παραπάνω τόπων σε ένα και αυτό την κάνει ενδιαφέρουσα.
