Η Πρωταπριλιά δε μου άρεσε ποτέ στ’ αλήθεια (συνήθως γιατί την πατούσα εύκολα στο σχολείο), όσο περνούν τα χρόνια όμως έχω καταλήξει να την αγαπώ όλο και περισσότερο. Κι αυτό όχι για κανέναν άλλο λόγο, πέρα απ’ το ότι κάθε χρόνο αποδεικνύεται ως η ιδανική μέρα υπενθύμισης στο συρφετό των media της χώρας μας (με τις ανυπόγραφες αναπαραγωγές, τις λογοκλοπές, τις ανακυκλώσεις ανακριβειών, και βέβαια την παντελή αδιαφορία για όποια στοιχειώδη δεοντολογία θα επίτασσε μια ελάχιστη αναφορά των πηγών τους στα «δανεικά» κείμενα), ότι καλό είναι κάποια στιγμή αυτοί οι μεγάλοι μας ενημερωτικοί ταγοί να μάθουν να κάνουν τη δουλειά τους αν όχι καλά, τουλάχιστον στοιχειωδώς σωστά. Αν μη τι άλλο, θα δικαιολογούνται κάπως και τα λεφτά που αδειάζουν πάνω τους διαφημιστές και δανειστές.
Παράδειγμα, το Πρωταπριλιάτικό μας στην Popaganda για τον Γιάννη Οικονομίδη που πάει στο HBO. Ένα ψεύτικο κείμενο, το οποίο είχε την εξής ιδιομορφία: δεν ήταν απλώς μια πλαστή είδηση, αλλά μια ολότελα κατασκευασμένη συνέντευξη. Το κείμενο παρουσιάστηκε με διακριτικότητα, χωρίς φωνακλάδικους τίτλους για ΣΟΚ και ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ, όπως αρμόζει όχι μονάχα στο συντακτικό άξονα της Popaganda, αλλά και στους βασικούς κανόνες στοιχειώδους αισθητικής. Κι επιπλέον, ενσωματώθηκε στη ροή με το ύφος που χαρακτηρίζει όλη τη θεματολογία του site, δηλαδή ως πρωτότυπο κείμενο, κι όχι ως αναπαραγωγή. Τουτέστιν, με την απλούστερη μέθοδο που θα ακολουθούσε οποιοσδήποτε φυσιολογικός γραφιάς, αν ήθελε να παρουσιάσει κάποια είδηση με μια προσωπική οπτική: θα σήκωνε το τηλέφωνο και θα έπαιρνε τον Οικονομίδη, να ζητήσει δυο-τρεις ατάκες. Μετά θα τις έμπλεκε με δυο-τρία λεπτά ιντερνετικού ρεπορτάζ (τουτέστιν, ask Google), και έτοιμο το κείμενο. Στοιχειώδες.
Ο Γιάννης Οικονομίδης είναι ένας άνθρωπος με τρόπο ομιλίας τόσο ιδιαίτερο όσο ιδιαίτερος είναι κι ο τρόπος με τον οποίο βλέπει τα πράγματα, αν του έχεις πάρει όμως καναδυό συνεντεύξεις στη ζωή σου, διευκολύνεσαι κάπως να αναπαράξεις πειστικά την εκφορά του. Μαζί με τις (υποθετικές) αντιδράσεις στο (υποθετικό) γεγονός που παρουσιάζει το κείμενο, μπλέκονται και διάφορα στοιχεία από το (υπαρκτό) project, δηλαδή τη μίνι σειρά Shakedown, που ετοιμάζει ο David Fincher με τον James Ellroy για το HBO, στοιχεία που εύκολα μπορεί να ανασύρει κανείς με ένα απλό Googlάρισμα. Για πρόσθετη αληθοφάνεια, στο κείμενο εμπλέκεται ο Χρήστος Κωνσταντακόπουλος κι η εταιρεία του, Faliro House Productions, υπό τη στέγη της οποίας μεγαλουργεί ο Οικονομίδης τα τελευταία χρόνια. Η εμπλοκή του Κωνσταντακόπουλου παρέχει στο κείμενο και την ευκαιρία για το «κάρφωμά» του: τα «camping του αδερφού του», όπου ο παραγωγός σύστησε τον Fincher στο σινεμά του Οικονομίδη, όταν «τον έβαλε να δει το Μικρό Ψάρι σ’ ένα μπάρμπεκιου με θαλασσινά». Αδερφός του Χρήστου είναι ο Αχιλλέας Κωνσταντακόπουλος, ο επικεφαλής του τουριστικού κολοσσού της Μεσσηνίας, Costa Navarino. Το οποίο, κι ο Οικονομίδης να είσαι, σίγουρα δεν το λες camping.
Θα μου πεις, ποιος κανονικός άνθρωπος ξέρει ποιος είναι ο Κωνσταντακόπουλος και τι δουλειά κάνει ο αδερφός του; Πιθανότατα κανείς, αρκεί να μην είναι δημοσιογράφος, και δη του κινηματογραφικού ρεπορτάζ. Γιατί δεν νοείται κινηματογραφικός συντάκτης που να μην ξέρει από πού ήρθε και πώς εμφανίστηκε στο κινηματογραφικό σκηνικό ένας απ’ τους δυναμικότερους κινηματογραφικούς παραγωγούς της χώρας. Δυστυχώς όμως, ελάχιστοι κινηματογραφικοί συντάκτες υπάρχουν πια, τους άλλους του πάτησε το τραίνο της κρίσης κι εδώ διαφαίνεται ένα απ’ τα ουσιαστικότερα προβλήματα του σύγχρονου Τύπου: όταν πετάς απ’ το παράθυρο τους εξειδικευμένους συντάκτες, πετάς μαζί και την εξειδικευμένη γνώση τους. Κι έτσι, ο πιτσιρικάς που μάζεψες απ’ το κυλικείο της σχολής κι αλυσόδεσες στην πολυθρόνα του newsroom σου καταπίνει το «κάρφωμα» αμάσητο. Ακόμη κι έτσι όμως, αν μαζί με την αλυσίδα στον αστράγαλο, δεν του είχες βάλει μια χαντζάρα στην καρωτίδα, να του τη χαϊδεύει όλο και πιο παθιασμένα όσο ξοδεύει χρόνο να διασταυρώσει την είδηση που πάει να αναπαράξει, ο πιτσιρικάς θα έκανε ένα googlάρισμα και πρώτα απ’ όλα δεν θα έβρισκε πουθενά τον Fincher να τρώει ψάρια στη Μεσσηνία – το οποίο, αν ήταν γεγονός, ε το Google θα το ήξερε. Κι ύστερα, διάολε, θα έπαιρνε ένα τηλέφωνο τον Οικονομίδη. Και θα γελούσανε μαζί.
Αντί όλων αυτών, το πρωταπριλιάτικο κείμενο για τον Οικονομίδη, λίγη ώρα μετά τη δημοσίευσή του, πέτυχε την πρώτη του αναδημοσίευση στο site νεανικού μουσικού καναλιού. Ο συντάκτης του, που ήταν και θα παραμείνει ανώνυμος, εξέφρασε τον μεγάλο του ενθουσιασμό στον αλλαγμένο τίτλο της είδησης, τον οποίο μετάλλαξε παράλληλα σε teaser, για να πετύχει και το απαραίτητο click-whoring. Στο κείμενο αφαίρεσε όλα τα κομμάτια της «συνέντευξης» (τα οποία παρείχαν στο πρωτότυπο την αποκλειστικότητά του), ανακάτεψε λίγο τα κομμάτια του έτοιμου ρεπορτάζ χωρίς να αλλάξει ούτε λέξη, και πάτησε το publish. Τουλάχιστον, στη λογοκλοπή του ανέφερε την πηγή του. Η είδηση άρχισε να κυκλοφορεί στη χαβούζα των «ενημερωτικών portals» τύπου Ηλεία Νιος κι Αχόρταγος Μπλογκάκιας, που αναλώνονται στο να αναπαράγουν ό,τι κληρώσει ο browser τους, και κάπου εκεί το κείμενο άρχισε να χάνει την πηγή.
Λίγη ώρα αργότερα την είδηση τσιμπήσανε και τα μεγάλα ψάρια: μεγάλη κυριακάτικη εφημερίδα δημοσίευσε την είδηση εμπλουτίζοντάς τη με δικό της ρεπορτάζ, το οποίο ξεκινά τις ανακρίβειες απ’ το lead του κιόλας (το Μικρό Ψάρι είναι λίγο δύσκολο να «κέρδισε κοινό και κριτικούς (…) στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού», όπως αναφέρει, μιας και δεν προβλήθηκε ποτέ εκεί), ενώ συνεχίζει τη μονταζιέρα των προηγούμενων συναδέλφων του, κόβοντας και ράβοντας προτάσεις απ’ το αρχικό κείμενο, χωρίς καμιά ιδιαίτερη αγωνία για τη συντακτική τους ασυνέχεια («το Shakedown, το οποίο ο Fincher και ο James Ellroy συζητιέται με το HBO εδώ και ένα χρόνο»).
Το θέμα στη συνέχεια σκάει και σε άλλη, ιστορική εφημερίδα στην οποία ο (πάλι ανώνυμος!) συντάκτης τουλάχιστον κάνει τον κόπο να γράψει ένα δικό του κείμενο (κι ας χρησιμοποιεί τις ίδιες βασικές αναφορές σχετικά με το ρόλο του Χρήστου Κωνσταντακόπουλου στην ελληνική κινηματογραφία), πάλι όμως χωρίς να μπει στον κόπο να επιβεβαιώσει την είδηση, κάτι που διάολε, τουλάχιστον από μία ιστορική εφημερίδα θα έπαιρνε για δεδομένο. Φυσικά ούτε εδώ η παραμικρή αναφορά στην πηγή, το οποίο δημιουργεί το εξής ζήτημα: όταν αναπαράγεις είδηση χωρίς να αναφέρεις πηγή, αποφασίζεις συνειδητά να πάρεις επάνω σου την ευθύνη της ακρίβειάς της. Αυτός που σε διαβάζει, παίρνει ως δεδομένο ότι ξέρεις γιατί πράγμα του μιλάς, παίρνει ως δεδομένο ότι το έχεις διασταυρώσει, παίρνει ως δεδομένο ότι του λες την αλήθεια. Κι όταν η είδηση αποδεικνύεται ψέμα, ε φίλε μου συγχαρητήρια, χάρη στην οκνηρία και τον φαταουλισμό σου για επισκεψιμότητα, έχεις εκτελέσει την αξιοπιστία σου μόνος σου.
Σ’ αυτές τις περιπτώσεις, ο μόνος τρόπος να αποκαταστήσεις την αξιοπιστία σου είναι να πλήξεις το γόητρό σου και να δημοσιεύσεις μια διάψευση. Αυτό βέβαια είναι σενάριο επιστημονικής φαντασίας για ειδησεογραφικές οντότητες όπου η αξιοπιστία κατατάσσεται πολύ χαμηλότερα στις προτεραιότητες από την έννοια της εμπορικότητας. Για τους ανθρώπους που νομίζουν πως ό,τι δεν τυπώνεται σε χαρτί είναι γραμμένο στον αέρα, η εύκολη λύση είναι απλά να διαγράψουν το post. Πράγμα που, προς τιμήν της, δεν έχει κάνει η συγκεκριμένη ιστορική εφημερίδα, αλλά το έκαναν χωρίς δεύτερη σκέψη τόσο η πρωταθλήτρια των κυριακάτικων κυκλοφοριών, όσο και το site του μουσικού καναλιού. Ποιος ξέρει, ίσως να το έχουν ξανακάνει. Κι αφού το έκαναν για μια τόσο ασήμαντη αφορμή, όσο ένα πρωταπριλιάτικο αστείο για έναν σκηνοθέτη του οποίου την τελευταία ταινία είδαν λιγότεροι από 15.000 ανθρώπους, είναι μάλλον βέβαιο πως θα το ξανάκαναν με την ίδια άνεση για κάτι πολύ σημαντικότερο. Για κακό δικό τους όμως, στην εποχή της Google και των cache της, το internet δεν ξεχνά. Εσύ;