Όχι, ποιος, που, τι;
Ο Αλέξης Τσίπρας, χαλαρός και γεμάτος με επενδυτικά όνειρα από την Κίνα, μίλησε με τους δημοσιογράφους στα κάποιες χιλιάδες πόδια για τα σχέδια του για το μέλλον. Κάποιοι απέδωσαν τα λόγια του σε ανώτατη κυβερνητική πηγή, άλλοι στον ίδιον. Η δεύτερη αξιολόγηση, τα εργασιακά, ο εκλογικός νόμος, οι τηλεοπτικές άδειες, η συνταγματική αναθεώρηση, η Ευρώπη, η λιτότητα, το Βrexit και οι σκέψεις του για το μέλλον της χώρας πλημμύρισαν τον ελληνικό τύπο με τ’ ανάλογα πρόσημα. Ένα χρόνο μετά το δημοψήφισμα ο Πρωθυπουργός επέστρεφε από ένα γεμάτο ταξίδι στην πλούσια Κίνα και αφού είχε ξεναγηθεί από το Σινικό Τείχος μέχρι την εικονική πραγματικότητα, έχοντας εκτελέσει ένα μεγάλο ποσοστό του δικού του μνημονίου και χρησιμοποιώντας το λεξιλόγιο που επιτάσσει: succes story, ανάπτυξη, επενδύσεις κτλ. Γιατί όλα αυτά, όμως, δεν έγιναν τον Ιούλιο του 2015;
«Δυο πόρτες έχει η ζωή, άνοιξα μια και μπήκα», λέει ο Στέλιος Καζαντζίδης στο τραγούδι και κάπως έτσι ήταν και η ζωή της κυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ από τον Ιανουάριο του 2015. Μόνο που μόνο μετά το δημοψήφισμα του περσινού καλοκαιριού καταλάβαμε ποια πόρτα επέλεξε. Ας μου επιτρέψετε όμως μια υπόθεση, αν και με τα «αν» δεν γράφεται η ιστορία.
Τον Φεβρουάριο του 2015 αφού ο Γιάνης Βαρουφάκης αφού έχει «σκοτώσει« την Τρόικα και άλλα τέτοια ωραία πάει στο πρώτο Eurogroup στις Βρυξέλλες. Εκεί, αρχίζει διάφορες θεωρίες για το πως δεν γίνεται με δάνεια να ξεπληρώνεις άλλα δάνεια, για την ανισότητα στην Ένωση και για τις καταστροφικές επιπτώσεις του μνημονίου όσον αφορά τους ίδιους του τους στόχους. Καλά όλα αυτά του λένε οι Ευρωπαίοι σύντροφοι, αλλά οι «κανόνες είναι κανόνες», κλείστε τώρα την πέμπτη αξιολόγηση και μετά έλα να τα συζητήσουμε όση ώρα θες. Μετά συντάσσεται ένα κείμενο που κανείς δεν καταλαβαίνει τι λέει (ή όλοι καταλαβαίνουν αυτά που τους συμφέρει) και περνάμε στην εποχή της διαπραγμάτευσης, της θεωρίας των παιγνίων και της «δημιουργικής ασάφειας». Ένας κυνικός πολιτικός θ’ αντιλαμβανόταν διαφορετικά την πραγματικότητα από έναν ουτοπιστή, νάρκισσο, καθηγητή πανεπιστημίου.
«Ο καλός χαρτοπαίκτης δεν είναι αυτός που κερδίζει αλλά αυτός που περιορίζει το μέγεθος της χασούρας του». Ρητό που πρέπει να έχετε στο μυαλό σας ακόμα και όταν παίζετε Ξερή. Έτσι, και τον Φεβρουάριο του 2015 θα μπορούσε ο Αλέξης Τσίπρας ν’ αντιληφθεί ότι οι αντίπαλοι είναι ανίκητοι (όπως όλοι που δεν έχουν τίποτα να χάσουν), να έκανε ένα δραματικό διάγγελμα στον ελληνικό λαό λέγοντας του πως είναι δύσκολο να εκτελέσει το πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης άμεσα, να έκλεινε την αξιολόγηση με την ψήφο πάλι της Νέας Δημοκρατίας και των παρατρεχάμενων αφού το κόμμα του θα γνώριζε τη γνωστή διάσπαση, θα προκήρυσσε πάλι εκλογές και θα σάρωνε στα δεξιά, στο κέντρο και στ’ αριστερά αφού δεν θα είχε φύγει η λάμψη του νέου από πάνω του και σε συνδυασμό με την πρόωρη εκλογίκευση του θα δημιουργούσε μια απίστευτη δυναμική. Στην ερώτηση γιατί δεν γλυτώσαμε έναν χρόνο από τη ζωή μας η απάντηση είναι «γιατί είχαμε εντολή να διαπραγματευτούμε.» Αλλά κάποια στιγμή ήταν φανερό ότι το παιχνίδι δεν γυρνάει, έπρεπε να το πάμε στ’ άκρα;
Έχει ενδιαφέρον πως κάνουν όλοι για το Plan B ή Plan X που επεξεργαζόταν η ομάδα Βαρουφάκη ύστερα από εντολή του Αλέξη Τσίπρα. Σαφώς και μπορούν να υπάρχουν αντιδράσεις απλά προξενεί μια μικρή περιέργεια το μέγεθός τους αφού το συγκεκριμένο σχέδιο το είχε διαρρεύσει και πέρσι ο Γιάνης Βαρουφάκης σε Μέσα του εξωτερικού, προκαλώντας και τότε την οργή της αντιπολίτευσης και των Μέσων που τη στηρίζουν επαναφέροντας πάλι αιτιάσεις για εξεταστική και Ειδικά Δικαστήρια. Το ότι γίνεται τόσος ντόρος πάλι οφείλεται σ’ ένα απότοκο του δημοψηφίσματος, του μνημονίου και των εκλογών. Η χώρα έχει αποδεχτεί το μνημόνιο οπότε ουσιαστική πολιτική αντιπαράθεση για τις κυβερνητικές επιλογές δεν υφίσταται, οπότε τα επιχειρήματα εξαντλούνται σε ανούσιες ως και ανύπαρκτες ιστορίες. Αλλά και πάλι, για να είμαστε σοβαροί, το ζήτημα δεν είναι αν υπήρξε Plan Χ αλλά αν αυτό το σχέδιο θα μπορούσε ν’ αποτελέσει εναλλακτική. Και εδώ, ένα χρόνο μετά οδηγούμαστε στη μεγαλύτερη απορία όλων.
Είναι τέλη Ιουνίου, ο Αλέξης Τσίπρας έχει πάρει πάνω του τη διαπραγμάτευση, πάει στις Βρυξέλλες και επιστρέφει ν΄ανακοινώσει στο υπουργικό συμβούλιο τ’ αποτελέσματα, γνωρίζοντας το Plan B Βαρουφάκη.
Ανοίγει παρένθεση για να τονιστούν τα εξής: σε συνέντευξή του λίγο πριν τις εκλογές του Σεπτεμβρίου, ο Τσίπρας παραδέχτηκε ότι εξετάζοντας το σχέδιο και βλέποντας τις καταστροφικές συνέπειες του, αποφάσισε πως είναι ευθύνη του να κρατήσει τη χώρα στο ευρώ. Ο Τσίπρας δεν ήθελε τελικά ποτέ να φύγει η χώρα από το Ευρώ. Αν το επιθυμούσε θα είχε επιβάλει έλεγχο κεφαλαίο πολύ νωρίτερα και θα κατευθυνόταν συντεταγμένα προς τα εκεί. Εθνικοποίηση βασικών εταιρειών για τη λειτουργία του κράτους, αλλαγή διοίκησης στην Τράπεζα της Ελλάδας και κάποιες από τις πρακτικές που εφήρμοσαν οι Κίρχνερ στην Αργεντινή και ο Τσάβες στην Βενεζουέλα. Δεν τα έκανε, παρόλα αυτά όμως τον Ιούνιο, αντί ν’ αποφασίσει τη συνθηκολόγηση, ανακοινώνει δημοψήφισμα μ’ ένα ερώτημα που αν ρώταγες το 90% θα ήθελε να ψηφίσει «ίσως.»
Αποφάσισε να παίξει άλλο ένα συγκρουσιακό χαρτί με κλειστές τις τράπεζες, άδεια τα ταμεία και με μια θωρακισμένη Ευρώπη σε περίπτωση Grexit, ενώ αυτός και κανένα άλλο πολιτικό κόμμα δεν επιθυμούσε εκείνη την ώρα την έξοδο από το Ευρώ. Για ποιο λόγο; Για να χάσει και να παραιτηθεί ή για να κερδίσει και να επιβληθεί στο εσωτερικό του κόμματός του, ως o κυρίαρχος του πολιτικού παιχνιδιού; Και τα δύο ήταν σημαντικά για την επιβίωση του, μια επιβίωση που θα έχει το νόημα της αν αποδειχτεί ότι ο Τσίπρας είναι ο μεγάλος τιμονιέρης που έψαχνε η χώρα τόσα χρόνια. Ακόμα είμαστε στο περίμενε.
Πέρα από την επέτειο του ενός χρόνου από το δημοψήφισμα του 2015, νομίζω ότι η επικαιρότητα είναι τέτοια, που πλέον δεν έχει και νόημα να προβληματιζόμαστε για όσα έθεσα παραπάνω. Το 2015 η Ελλάδα παρέμεινε στον στενό πυρήνα μιας Ευρώπης που κυριολεκτικά δεν ξέρει που της πάνε τα τέσσερα. Στη Βρετανία ψήφισαν για έξοδο που φοβούνται όμως να πραγματοποιήσουν, στην Ισπανία δεν μπορούν να βγάλουν κυβέρνηση, στην Γαλλία η ακροδεξιά σε λίγο θα είναι πρώτο κόμμα, η Ιταλία είναι στο μάτι των αγορών και η Γερμανία δίνει εντολές για το πως θα διαμορφωθούν οι προϋπολογισμοί χωρίς ελλείμματα. Υπάρχει όμως κάτι που αγνοεί συστηματικά ο ηγεμών της Ευρώπης. Πλεονασματικοί προϋπολογισμοί σε χώρες χωρίς βιομηχανική παραγωγή σημαίνει και έλλειμμα δημοκρατίας. Αυτό με τη σειρά του προκαλεί προβληματική αντιπροσώπευση όπου οι κυβερνητικές πλειοψηφίες ισορροπούν σε τεντωμένο σκοινί και θα χρειάζεται να απευθύνονται στο λαό είτε με δημοψηφίσματα είτε με εκλογές για να ενισχύουν τη θέση τους. Η εποχή των δημοψηφισμάτων είναι εδώ και κανείς ποτέ δεν θα καταλαβαίνει αν ο κόσμος ψηφίζει τη θέση ή αυτόν που υπερασπίζει τη θέση. Ένα μπάχαλο με λίγα λόγια.
