Ηλιοβασίλεμα στο Ναό της Αφαίας στην Αίγινα.
Ηλιοβασίλεμα στο Ναό της Αφαίας στην Αίγινα.
Ένα αυθόρμητο, γηπεδικό θα το έλεγες, χειροκρότημα δόνησε την Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών. Δεν είχαμε κάποια παράσταση αυτό το Σαββατοκύριακο, αλλά ένα γεννέθλιο. Η Νέα Δημοκρατία έσβησε σαράντα κεράκια κι ο Αντώνης Σαμαράς ήταν ο μόνος που ανέβηκε στη σκηνή.
Το χειροκρότημα δεν αφορούσε κάποιον κομματικό ενθουσιασμό. Ο Πρωθυπουργός αναφέρθηκε στην αξία της ελληνικής γης. Μην πάει ο νους σας σε κάποια σύγχρονη καλλιέργεια ή σε κάποιο φιλέτο στην αθηναϊκή ριβιέρα, αλλά στο κεντρικό θέμα των ημερών: τον τύμβο στην Αμφίπολη, στο μυθικό μέρος με το όνομα Καστά.
Το γιατί χειροκρότησαν οι παρευρισκόμενοι το ξέρουν οι ίδιοι καλύτερα. Από τον Αύγουστο η αρχαιολογική σκαπάνη έχει ξεπεράσει την επιστημονική κοινότητα κι έχει μπει στην πολιτική αρένα. Είναι τραγικό που ο έλληνας Πρωθυπουργός προσπαθεί να οικειοποιήθει με τέτοια μανία μια αρχαιολογική ανακάλυψη. Σε πολλά δημοσιεύματα παρουσιάζεται σαν αυτός να δίνει τις πληροφορίες και να προσπαθεί να διαλευκάνει με τις …βαθιές αρχαιολογικές του γνώσεις το μυστήριο του τύμβου πίνοντας ένα ποτήρι κόκκινο κρασί και μασουλώντας μια σαλάτα. Φοβερός και λιτοδίαιτος! Είναι τραγικό επίσης να υποβαθμίζεται η σημασία της ανακάλυψης επειδή ο Σαμαράς αποφάσισε πως η νέα ελληνική αφήγηση πρέπει να χαραχτεί σε θασίτικο μάρμαρο. Αυτή η κόλαση νοημάτων που σκανδαλίζει τα σόσιαλ μίντια μας.
Θα περίμενε κανείς πολιτικοί, αρχαιολόγοι, λομπίστες και συναφή επαγγέλματα να πιάσουν στο στόμα τους το πραγματικό ερώτημα που προκύπτει από όλη αυτήν την ιστορία: τι θέλουμε από τα μνημεία μας; Δόξα, λεφτά, τουρισμό ή κάτι άλλο; Σε λιγα άρθρα κάποιων «μίζερων» έχει διατυπωθεί κάπως απαισιόδοξα μια άποψη που προσπαθεί να υποβαθμίσει την αξία της ανασκαφής. Ο λόγος είναι πως το κράτος, οι φορείς, οι ιδιώτες, οι αρχαιολόγοι και το έθνος το ίδιο δεν έχουν προσέξει όσο θα έπρεπε ώστε να αξιοποιήσουν ανάλογες ανακαλύψεις. Αυτό φαίνεται στα λεφτά. Γιατί και όταν εγκαταλείπουν τους αρχαιολογικούς χώρους αφήνοντάς τους ασυντήρητους πάλι για τα λεφτά το κάνουν.
Πολύ πριν το καλοκαίρι ο δημοσιογράφος Τάσος Τέλλογλου προσπάθησε να καταλάβει γιατί οι αρχαιολογικοί χώροι δεν φέρνουν έσοδα στο κράτος. Ή μάλλον γιατί φέρνουν τόσο λίγα. Παίρνοντας ως αφορμή μια έρευνα του Συνδέσμου Τουριστικών Επιχειρήσεων Ελλάδος (ΣΕΤΕ) που έλεγε ότι ο μέσος επισκέπτης χαλά 3 ευρώ για να απολαύσει την πολιτιστική κληρονομιά της χώρας μας σε σχέση με το εικοσάρικο που δαπανά στην Ευρώπη. Για όλα αυτά έφταιγε φυσικά το κράτος και οι συνδικαλιστές που ήθελαν στις τρεις το μεσημέρι να πάνε για μεσημεριανό και σιέστα. Το κράτος πάλι δηλαδή. Το προβληματικό ωράριο και το γεγονός της απουσίας της ιδιωτικής πρωτοβουλίας (γιατί δεν μπαίνει ένας μάνατζερ παντού;) είχαν το μεγαλύτερο μερίδιο ευθύνης, σύμφωνα πάντα με τον δημοσιογράφο. Δεν είχε και πολύ άδικο αλλά ούτε και πολύ δίκιο. Το διευρυμένο ωράριο σε συνδυασμό με την τουριστική έκρηξη έφερε αύξηση 60% στα έσοδα, εξέλιξη που μόνο θετικά μπορεί ν’ αποτιμηθεί. Αλλά ο Οκτώβριος ήρθε, τα φύλλα των δέντρων χλωμιάζουν, πέφτουν καταγής και οι τουρίστες αποχωρούν σαν τα χελιδόνια που ψάχνουν θερμότερα κλίματα για να ζεσταθούν. Και μετά;
Και μετά επανέρχεται το αρχικό ερώτημα: Γιατί οι Έλληνες δεν «πουλάνε» τα μνημεία στους Έλληνες; Ή, αν θέλετε, αλλιώς: γιατί οι Έλληνες για να ενθουσιαστούν με ένα μνημείο αυτό πρέπει:
1. Να είναι τα Ελγίνεια
2. Να πιστεύουν ότι όλος ο πλανήτης μιλάει για αυτά (Αμφίπολη αλλά και Νέο Μουσείο της Ακρόπολης)
3. Ν’ αμφισβητηθεί με κάποιο τρόπο η «ελληνικότητά» του.
Φταίνε μόνο οι αργόσχολοι συνδικαλιστές ή συμβαίνει κάτι μεγαλύτερο;
Είναι ένα σύνολο εθνικών πολιτικών επιλογών που έχουν ένα λαό να παινεύεται για κάτι ενώ στο τέλος της ημέρας θα λέγαμε ότι μπορεί και ν’ αδιαφορεί. Όλη η διαχείριση της πολιτιστικής κληρονομιάς (εκτός αν είναι αυτά τα «Μάρμαρα που είναι φυλακισμένα στο Λονδίνο») απευθύνεται σε ξένους. Ο τουρισμός είναι το Α και το Ω αλλά ποιος μας λέει ότι θα είχαμε λιγότερους επισκέπτες αν για παράδειγμα τα ελληνικά μουσεία απευθύνονταν όλο το χρόνο, χρησιμοποιώντας τους θησαυρούς τους και επικοινωνιακά τεχνάσματα, στους ντόπιους επισκέπτες; Κανείς.
Ένας καθηγητής μας στο Πανεπιστήμιο εξηγούσε κάθε μεγάλη αλλαγή της ιστορίας ως αποτέλεσμα κάποιας ανάγκης. Η ανάγκη να βγάλουμε κανένα φράγκο μπορεί να οδηγήσει να βρούμε τη χρυσή τομή που θα ζωντανέψει τα μνημεία και θα τα κάνει ελκυστικά για τους ντόπιους. Η λέξη επισκέπτης δεν θα σημαίνει μόνο τουρίστας. Αλλιώς σε δέκα χρόνια, που έλεγε κι ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, την Αμφίπολη δεν θα την θυμάται ούτε και η Παναγιωταρέα.
Υ.Γ. Και μια εξυπνάδα για το κλείσιμο. Το Palazzo Vendramin στη Βενετία και το Μπούρτζι στο Ναύπλιο κτίστηκαν περίπου την ίδια περίοδο. Από Ενετούς και τα δύο. Στο πρώτο παντρεύτηκε ο Κλούνεϊ στο δεύτερο ερωτοτροπούν ανενόχλητα τα πάσης φύσεως ζωύφια.