Κύριε Κινγκ, ποια ήταν η πρώτη σας σκέψη όταν πληροφορηθήκατε το περιστατικό της 25ης Μαΐου στη Μινεάπολη, που κατέληξε στον τραγικό χαμό του Τζορτζ Φλόιντ;
Το μυαλό μου πήγε αμέσως στον Έρικ Γκάρνερ που το 2014 έχασε τη ζωή του στα χέρια των αστυνομικών που του έκαναν κεφαλοκλείδωμα για να τον συλλάβουν και τελικά τον δολοφόνησαν. Αυτή ήταν η πρώτη μου σκέψη. Αλλά όταν είδα το βίντεο με τον Τζορτζ Φλόιντ, το οποίο είναι συγκλονιστικό και αβάσταχτα τρομαχτικό, δεν μπορούσα να κατανοήσω πώς επί 8 λεπτά και 46 δευτερόλεπτα ένας άνθρωπος, που η δουλειά του είναι να προστατεύει τους πολίτες, απώλεσε κάθε ίχνος ανθρωπιάς και συμπεριφέρθηκε σε αυτόν τον άντρα με χειρότερο τρόπο απ’ ότι αν ήταν ένα ζώο που έπρεπε να το σκοτώσει.
Ο Τζόρτζ Φλόιντ εκλιπαρούσε για βοήθεια. Αναρωτιέμαι λοιπόν πώς ο Ντέρεκ Τσόβιν και οι υπόλοιποι τρεις αστυνομικοί έπαψαν να είναι άνθρωποι. Όπως ξέρετε όλο αυτό δεν είναι φυσικά κάτι καινούριο για τη μαύρη κοινότητα, αν και συνεχίζουμε να ελπίζουμε ότι κάποια στιγμή η αδικία θα εκλείψει. Είναι κάτι που έχει συμβεί επανειλλημένα στους Αφροαμερικανούς. Μόλις λίγους μήνες πριν από τη δολοφονία του Τζορτζ Φλόιντ, δολοφονήθηκε ο Αχμάντ Άρμπερι, ένας μαύρος που είχε πάει για τρέξιμο σε μια γειτονιά όπου κατοικούν κυρίως λευκοί. Τρεις άνθρωποι -ένας εκ των οποίων ήταν πρώην αστυνομικός- τον κυνήγησαν με τα όπλα τους και τον σκότωσαν απλά και μόνο επειδή έτρεχε. Εκτός αυτού, πριν από λίγες εβδομάδες μία κοπέλα ονόματι Μπριάνα Τέιλορ δολοφονήθηκε στο Λούισβιλ του Κεντάκι μέσα στο ίδιο της το σπίτι. Κοιμόταν μαζί με τον σύντροφο της, μέχρι που οι αστυνομικοί εισέβαλαν στο σπίτι της, στο λάθος σπίτι όπως είπαν, και τη σκότωσαν. Και φτάνουμε φυσικά στο τραγικό περιστατικό του φόνου του Τζόρτζ Φλόιντ που αποτέλεσε τον καταλύτη ώστε να κινητοποιηθεί όλος ο κόσμος. Στις ΗΠΑ οι κινητοποιήσεις είναι πιο έντονες από ποτέ. Σε περισσότερες από 130 πόλεις οι διαδηλωτές είναι συνέχεια στο δρόμο. Διαδηλώσεις όμως δεν πραγματοποιούνται μόνο στις ΗΠΑ, αλλά και σε πολλές ακόμη χώρες.
Ανάμεσά τους και η Ελλάδα. Όπως γνωρίζετε έχουν περάσει οχτώ χρόνια από τότε που έγινε κομμάτι του δημόσιου διαλόγου το σύνθημα Black Lives Matter. Έχει όμως κανείς την αίσθηση ότι δεν έχουν αλλάξει πολλά πράγματα.
Είναι σίγουρα αλήθεια αυτό που επισημαίνετε. Δεν έχει υπάρξει πολύ μεγάλη πρόοδος, παρά το ότι μαύροι και λευκοί διαδηλώνουν και αναδεικνύουν το ζήτημα των φυλετικών διακρίσεων επί οχτώ χρόνια. Η διαφορά όμως είναι ότι τώρα υπάρχει κινητοποίηση σε πολλές πόλεις με κατά πλειοψηφία λευκό πληθυσμό και είναι όλοι αυτοί οι λευκοί που σέρνουν το χορό των διαδηλώσεων. Οι λευκοί φωνάζουν «αρκετά!», δεν αντέχουν άλλο αυτό το λάθος, καταλαβαίνουν ότι δεν είναι αυτός ο σωστός αμερικανικός τρόπος ζωής. Οι μόνοι που λένε κάτι διαφορετικό δυστυχώς είναι οι της ηγεσίας του Λευκού Οίκου. Ασχολούνται μόνο με τη βίαιη πλευρά των διαδηλώσεων, αν και η βία κάθε μέρα που περνάει ευτυχώς υποχωρεί. Νομίζω ότι η σπίθα για να ξεσπάσει η βία ήταν το ότι δεν απαγγέλθηκαν αμέσως κατηγορίες στον Ντέρεκ Τσόβιν και τους άλλους τρεις αστυνομικούς. Τώρα αν μη τι άλλο έχουν συλληφθεί και τους έχουν απαγγελθεί κατηγορίες. Ο κόσμος θέλει να τους δει να δικάζονται και να καταδικάζονται, αλλά αυτό θα πάρει πολύ περισσότερο καιρό. Τουλάχιστον έγινε το πρώτο βήμα.
Η μεγάλη ανησυχία ήταν ότι όπως πολλές φορές στο παρελθόν κάποιοι θα έκρυβαν τα πάντα κάτω από το χαλί και δεν θα γινόταν τίποτα. Νομίζω όμως ότι υπάρχει μια διαφορετική ενέργεια αυτή τη φορά, μία ενέργεια που αναγκάζει την Αμερική να ανταποκριθεί διαφορετικά. Όλο αυτό είναι μαραθώνιος, όχι σπριντ. Ο κόσμος προφανώς θέλει να δει κάτι να συμβαίνει γρήγορα. Νομίζω ότι όντως αυτή τη φορά θα γίνουν κάποια σημαντικά βήματα. Αλλά ο μαραθώνιος θα συνεχιστεί για πολύ ακόμη μέχρι να πραγματοποιηθούν οι αλλαγές που πρέπει να γίνουν. Αναφέρομαι στις θεσμικές αλλαγές. Γιατί ο ρατσισμός φωλιάζει στους θεσμούς, όπως είναι η αστυνομία. Αυτό δεν σημαίνει ότι όλοι οι αστυνομικοί είναι κακοί άνθρωποι. Κανείς όμως δεν μπορεί να αρνηθεί ότι ασκείται φυλετικός ρατσισμός από την αστυνομία. Σε κοιτάζουν διαφορετικά αν είσαι μαύρος και αυτό πρέπει να σταματήσει γιατί ο τρόπος με τον οποίο συμπεριφέρονται στους μαύρους πολύ συχνά αποδεικνύεται μοιραίος.
Σας προβληματίζουν οι εικόνες των -λίγων σε σχέση με τη μεγάλη εικόνα των διαδηλώσεων- βίαιων επεισοδίων που έκαναν το γύρο το κόσμου;
Ο πατέρας μου συνήθιζε να λέει ότι η εξέγερση είναι η γλώσσα των αγνοημένων. Όταν αντιμετωπίζεις τον κόσμο με σεβασμό και αξιοπρέπεια, όταν τους συμπεριφέρεσαι με ανθρωπιά, είναι μικρότερη η πιθανότητα να εξεγερθούν. Το 1968 βρήκε τον πατέρα μου να ηγείται πορειών στις οποίες οι διαδηλωτές κρατούσαν πλακάτ με τις λέξεις «Είμαι Άνθρωπος» (I am a man). Αυτά τα πλακάτ έλεγαν: να μου φέρεστε με σεβασμό, ως ανθρώπινο ον. Πενήντα δύο χρόνια μετά, μαύροι, λευκοί, λατίνοι, όλοι μαζί διαδηλώνουμε φωνάζοντας Black Lives Matter. Γιατί πρέπει να το κάνουμε αυτό; Δεν θα έπρεπε να χρειάζεται να το κάνουμε εν έτει 2020.
Η αλήθεια είναι όμως ότι οι ζωές των μαύρων αντιμετωπίζονται ακόμη ως δεύτερης κατηγορίας. Το γεγονός ότι ένας αστυνομικός μπορεί να πατάει επί 8 λεπτά και 46 δευτερόλεπτα το λαιμό ενός άντρα που εκλιπαρεί για βοήθεια δεν το χωράει ο ανθρώπινος νους. Γι’ αυτό ο κόσμος βγήκε στους δρόμους. Και ναι, υπάρχουν μερικοί που καταστρέφουν περιουσίες. Η λέξη-κλειδί όμως είναι «μερικοί». Γιατί η συντριπτική πλειοψηφία των διαδηλώσεων δεν είναι βίαιες. Βλέπουμε ακόμη και αστυνομικούς να γονατίζουν. Δεν έχει συμβεί ποτέ ξανά στο παρελθόν κάτι ανάλογο σε διαδηλώσεις. Έχω δει σερίφηδες και όργανα της τάξης να διαδηλώνουν μαζί με τους πολίτες. Έχω δει λευκούς να κλαίνε μπροστά σε μαύρους και να ζητάνε συγνώμη για όλη την κακομεταχείριση που βιώνουν οι μαύροι. Πρόκειται για μία εντελώς νέα δυναμική που έχει εξαπλωθεί σε όλο τον κόσμο, όχι μόνο στις ΗΠΑ. Ποτέ άλλοτε τόσοι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο δεν διαδήλωσαν στη μνήμη ενός μαύρου της διπλανής πόρτας που έχασε τη ζωή του μόνο και μόνο εξαιτίας του χρώματος του δέρματός του. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει μία πολύ έντονη μετατόπιση στην κοινή γνώμη και η ηγεσία των ΗΠΑ πρέπει άμεσα να τρέξει προς τη σωστή κατεύθυνση.
Προφανώς δεν θα έπρεπε να τα βιώνουμε όλα αυτά, θα έπρεπε να είχαμε ήδη ξεπεράσει τέτοια ζητήματα. Ο πατέρας μου ήθελε να εξαλείψει τη φτώχεια, το ρατσισμό, τον μιλιταρισμό και τη βία. Κατόπιν ήταν η μητέρα μου που προσπάθησε να εξαλείψει τη φτώχεια, το ρατσισμό, τον μιλιταρισμό και τη βία. Πάνω σε αυτά εργάζομαι κι εγώ, συνεχίζοντας την παράδοση των γονιών μου. Είμαστε καλύτεροι ως έθνος από τέτοιες συμπεριφορές. Μπορούμε να τα καταφέρουμε καλύτερα. Πρέπει να τα καταφέρουμε καλύτερα. Θα τα καταφέρουμε καλύτερα.
«Η αλήθεια είναι ότι οι ζωές των μαύρων αντιμετωπίζονται ακόμη ως δεύτερης κατηγορίας. Το γεγονός ότι ένας αστυνομικός μπορεί να πατάει επί 8 λεπτά και 46 δευτερόλεπτα το λαιμό ενός άντρα που εκλιπαρεί για βοήθεια δεν το χωράει ο ανθρώπινος νους. Γι’ αυτό ο κόσμος βγήκε στους δρόμους.»
Πιστεύετε ότι ο ρατσισμός στις ΗΠΑ βρίσκεται σε έξαρση κατά τη διάρκεια της προεδρίας του Ντόναλντ Τραμπ;
Ο ρατσισμός πάντα υπήρχε στις ΗΠΑ. Ποτέ δεν εξαλείφθηκε. Ίσως τα πράγματα να ήταν διαφορετικά αν δεν είχε δολοφονηθεί ο πατέρας μου. Όταν εκλέχθηκε πρόεδρος ο Μπαράκ Ομπάμα υπήρξε ανάταση και αισιοδοξία σε μία μεγάλη μερίδα του κόσμου. Ταυτόχρονα όμως ισχυροποιήθηκαν και οι τάξεις των ρατσιστών ακριβώς γιατί δεν μπορούσαν να χωνέψουν ότι ένας μαύρος εκλέχθηκε Πρόεδρος. Ο τρόπος με τον οποίο του συμπεριφέρονταν ακόμη και μερικοί γερουσιαστές ήταν σοκαριστικός. Στη συνέχεια, όταν ήρθε στα πράγματα ο πρόεδρος Τραμπ, ο ρατσισμός εκτοξεύθηκε σε δυσθεώρητα ύψη. Τα πράγματα που λέει, συνειδητά ή ασυνείδητα, δημιουργούν το κλίμα και τις συνθήκες ώστε οι ρατσιστές να νιώθουν πιο άνετα να εκδηλώσουν το μίσος τους.
Δε νομίζω ότι σήμερα στις ΗΠΑ υπάρχουν περισσότεροι ρατσιστές από ποτέ. Ακούγονται πολύ γιατί επαναλαμβάνουν αυτά που λέει ο πρόεδρος της χώρας. Ας μην ξεχνάμε όμως ότι ο ρατσισμός είναι ένα παγκόσμιο πρόβλημα. Το Brexit έχει ρατσιστικές προεκτάσεις. Στη Γαλλία, στην Ιταλία υπάρχει μεγάλη ρατσιστική ένταση. Το ίδιο και στη Βραζιλία. Αυτά τα ακραία στοιχεία σηκώνουν κεφάλι γιατί ο πληθυσμός της γης αλλάζει και δεν θα είναι πάντα οι λευκοί με τα ηνία της τύχης όλου του κόσμου στα χέρια τους. Οι ρατσιστές φοβούνται ότι θα χάσουν τα προνόμια τους. Δυστυχώς συνεχίζουμε να περνάμε διά πυρός και σιδήρου ελπίζοντας να έρθει εκείνη η στιγμή που κανείς δεν θα νιώθει ανώτερος από τον διπλανό του.
«Είμαι πιο αισιόδοξος γιατί ποτέ πριν δεν διαδήλωσαν κατά των φυλετικών διακρίσεων τόσοι πολλοί λευκοί Αμερικανοί. Είναι μια αλλιώτικη εποχή. Διαφέρει από οτιδήποτε έχουμε δει μέχρι σήμερα. Είναι τραγικό ότι ένας άνθρωπος έπρεπε να χάσει τη ζωή του για να ξυπνήσει η Αμερική και ο υπόλοιπος κόσμος. Αλλά είμαι ευγνώμων που επιτέλους ο κόσμος ξύπνησε.»
Μιας και σύμφωνα με ορισμένες δημοσκοπήσεις η δημοτικότητα του Ντόναλντ Τραμπ βρίσκεται σε πτώση, θα ήθελα να σας ζητήσω να ρισκάρετε μια πρόβλεψη: Πιστεύετε ότι θα κερδίσει ή θα χάσει στις επόμενες προεδρικές εκλογές;
Ελπίζω ότι η ηγεσία του είναι κατώτερη των περιστάσεων και θα του κοστίσει σε ικανό βαθμό ώστε να μην επανεκλεγεί. Δεν ξέρω αν αυτό θα έχει να κάνει με την αποτυχία διαχείρησης του Covid-19 ή με το φόνο του Τζόρτζ Φλόιντ και όσα έχει πει και κάνει. Αντί να προσπαθεί να ενώσει τους ανθρώπους, είπε: «όταν αρχίσει το πλιάτσικο, αρχίζουν και οι πυροβολισμοί». Ουσιαστικά δηλαδή είπε ότι μπορούμε να σας πυροβολήσουμε και να σας σκοτώσουμε σαν σκυλιά, αντί να προσπαθήσει να πείσει τους ταραξίες ότι το πλιάτσικο είναι κακό για τις κοινότητες τους. Το μόνο που κάνει είναι να βάζει λάδι στη φωτιά. Πριν από μερικές μέρες αποφάσισε να περπατήσει ως την αγγλικανική εκκλησία του Αγίου Ιωάννη και ζήτησε από τους αστυνομικούς να ρίξουν δακρυγόνα και να απομακρύνουν χρησιμοποιώντας βία όσους διαδήλωναν απολύτως ειρηνικά. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ χρησιμοποίησε βία μόνο και μόνο για να βγει μια φωτογραφία. Αυτό είναι ο ορισμός της εσφαλμένης ηγεσία. Που είναι οι αξίες που θα έπρεπε να πρεσβεύει ένας πρόεδρος; Νομίζω ότι θα του κοστίσει. Θεωρώ ότι υπάρχει μια καλή πιθανότητα να μην επανεκλεγεί.
Κάποιοι όμως υποστηρίζουν ότι ούτε ο Μπαράκ Ομπάμα, ο πρώτος μαύρος πρόεδρος των ΗΠΑ, κατάφερε να κάνει αρκετά όσον αφορά τις φυλετικές διακρίσεις.
Πιστεύω ότι πάντα θα υπάρχει κάτι ακόμη που θα έπρεπε να κάνουμε. Ο στόχος του Ομπάμα, και πολύ σωστά κατά τη γνώμη μου, ήταν να γίνει ο πρόεδρος όλων των Αμερικανών, ασχέτως χρώματος δέρματος. Ξέρετε, κάποιοι πιστεύουν ότι απλά και μόνο επειδή εκλέχθηκε πρόεδρος ένας μαύρος, όλα θα ήταν καλά. Η πραγματικότητα είναι ότι πρόκειται για ένα συνεχή αγώνα. Η κάθε κοινότητα, ο κάθε υπέρμαχος της φυλετικής δικαιοσύνης -δώστε προσοχή στις λέξεις «φυλετική δικαιοσύνη»- πρέπει να συνεχίσουν να αγωνίζονται. Όταν εκλέχθηκε ο Ομπάμα πολλοί γύρισαν στα σπίτια τους, κάθισαν στους καναπέδες τους και είπαν «εντάξει, τα καταφέραμε». Οπότε ναι, προφανώς δεν επιτεύχθηκαν αρκετά ως προς την ισότητα. Πολλά περισσότερα θα μπορούσαν να είχαν γίνει επί προεδρίας του.
Η εξέγερση του Φέργκιουσον, άλλωστε, συνέβη το 2014 με τον Μπαράκ Ομπάμα στο Λευκό Οίκο και πολλές εικόνες από τότε θυμίζουν αυτά που συμβαίνουν σήμερα. Έξι χρόνια μετά συνεχίζουμε όλοι να γινόμαστε μάρτυρες αστυνομικής βίας κατά των μαύρων.
Δεν μπορώ σε καμία περίπτωση να επικροτήσω τη βία ορισμένων διαδηλωτών. Αλλά οι βίαιες αντιδράσεις ορισμένων, ακόμη και μιας μικρής μειοψηφίας, θα εκλείψουν μόνο αν καταπολεμηθεί ο ρατσισμός. Όταν η αμερικανική κοινωνία αντιμετωπίζει τους μαύρους βίαια επί αιώνες, είναι προφανές ότι θα υπάρξουν φορές που ο κόσμος θα απαντήσει με τον ίδιο τρόπο. Δεν είναι μια καλή μέθοδος. Δεν είναι μια καλή αντίδραση. Είναι όμως κατανοητή.
Πενήντα δύο χρόνια μετά τη δολοφονία του πατέρα σας πιστεύετε ότι θα έρθει κάποια στιγμή που το όνειρο του θα γίνει πραγματικότητα; Είστε αισιόδοξος;
Ναι, είμαι πιο αισιόδοξος από κάθε άλλη φορά γιατί ποτέ πριν δεν διαδήλωσαν κατά των φυλετικών διακρίσεων τόσοι πολλοί λευκοί Αμερικανοί. Είναι μια αλλιώτικη εποχή. Διαφέρει από οτιδήποτε έχουμε δει μέχρι σήμερα. Είναι τραγικό ότι ένας άνθρωπος έπρεπε να χάσει τη ζωή του για να ξυπνήσει η Αμερική και ο υπόλοιπος κόσμος. Αλλά είμαι ευγνώμων που επιτέλους ο κόσμος ξύπνησε.
«Όταν ήρθε στα πράγματα ο πρόεδρος Τραμπ, ο ρατσισμός εκτοξεύθηκε σε δυσθεώρητα ύψη. Τα πράγματα που λέει, συνειδητά ή ασυνείδητα, δημιουργούν το κλίμα και τις συνθήκες ώστε οι ρατσιστές να νιώθουν πιο άνετα να εκδηλώσουν το μίσος τους.»
Ήσασταν μόλις 10 ετών όταν δολοφονήθηκε ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ Τζούνιορ. Χάσατε τον πατέρα σας σε μια πολύ ευαίσθητη ηλικία και με έναν απίστευτα βίαιο τρόπο. Τι θα συμβουλεύατε τα παιδιά και την οικογένεια του Τζορτζ Φλόιντ αλλά και κάθε Αφροαμερικανού που πέφτει θύμα ρατσιτικής, ενδεχομένως και φονικής, βίας;
Στην επιμνημόσυνη δέηση που παραβρεθήκαμε με τη γυναίκα και την κόρη μου ακούσαμε τον Τέρενς Φλόιντ, τον αδερφό του αδικοχαμένου Τζορτζ Φλόιντ, να δίνει ένα πολύ ισχυρό μήνυμα που έκανε το γύρο του κόσμου. Είπε: «Θέλουμε να δούμε αλλαγές. Θα συνεχίσουμε να διαδηλώνουμε ειρηνικά. Δεν θέλουμε τη βία. Η δύναμη μας έγκειται στην ψήφο μας». Το μόνο πράγμα που μπορώ να τους πω ξανά και ξανά είναι αυτό που τους είπα και διά ζώσης: Είμαστε εδώ για εσάς, σας αγαπάμε, θέλουμε να σας σηκώσουμε ψηλά με την παρουσία μας και τις προσευχές μας και θέλουμε να ξέρετε ότι θα συνεχίσουμε να βαδίζουμε το μονοπάτι προς τη δικαιοσύνη μέχρι τελικά να αποδοθεί τόσο για τη δική σας όσο και για κάθε άλλη οικογένεια. Δεν θα σταματήσουμε. Δεν θα επιτρέψουμε να καταλαγιάσει ο θόρυβος όπως έχει συμβεί τόσες φορές στο παρελθόν. Όχι αυτή τη φορά. Είμαι πραγματικά συγκλονισμένος από το μήνυμα του Τέρενς και της οικογένειας του Τζορτζ Φλόιντ. Ως κοινωνία πρέπει να προσευχόμαστε για την αλλαγή. Πρέπει να εργαζόμαστε για την αλλαγή. Πρέπει να γίνουμε η αλλαγή που θέλουμε να δούμε. Γιατί αν δεν κυριαρχήσει η αγάπη, η μάχη δεν θα τελειώσει.