Άραγε, γνωρίζουμε τί χρειάζονται οι επιζώσες για να καταφέρουν να σπάσουν τον φαύλο κύκλο της βίας; Τί μπορούμε να κάνουμε για να εμποδίσουμε μελλοντικά επεισόδια βίας και την επόμενη γυναικοκτονία; Πώς μπορούμε να προστατεύσουμε τα παιδιά-μάρτυρες για να μην γίνουν οι επιζώσες και οι θύτες του αύριο; Αυτά είναι τα ερωτήματα που επεδίωξε να απαντήσει η Μαρία Ανδρούτσου και ο δήμος Αγίου Δημητρίου, ο πρώτος στη χώρα με διατομεακή ανταπόκριση στην ενδοοικογενειακή βία.
Συγκεκριμένα, οι κάτοικοι και οι δημότισσες του Δήμου θα είναι οι πρώτες που θα βρουν ευήκοα ώτα και άμεσες, συντονισμένες υπηρεσίες σχετικές με την έμφυλη, ενδοοικογενειακή βία και πώς ξεφεύγεις από αυτήν, σε τοπικό επίπεδο. Η Διατομεακή Ανταπόκριση στην Ενδοοικογενειακή Βία κατά Γυναικών και Παιδιών υλοποιείται με στόχο την παροχή γρήγορης και αποτελεσματικής υποστήριξης και προστασίας κατά τα πρότυπα της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης.
Η δήμαρχος Μαρία Ανδρούτσου μίλησε στην Popaganda για τις πολιτικές που φιλοδοξούν να στηρίξουν τις γυναίκες που χρειάζονται άμεση υποστήριξη, σε συνεργασία με το Ευρωπαϊκό Δίκτυο κατά της Βίας.
Πόσο χρήσιμο είναι σε τοπικό επίπεδο να εφαρμόζονται πολιτικές υπέρ της ισότητας των φύλων; Είναι όχι μόνο χρήσιμο, αλλά και εξαιρετικά σημαντικό οι Δήμοι να μπορούν να σχεδιάζουν και να εφαρμόζουν πολιτικές για την έμφυλη ισότητα. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει όλος ο σχεδιασμός του Δήμου, τα έργα, ο προϋπολογισμός και οι δράσεις του να διατρέχονται από τη διάσταση της οπτικής του φύλου, το λεγόμενο gender mainstreaming. Εξάλλου, η στρατηγική του gender mainstreaming, που αναφέρεται στη διαδικασία ενσωμάτωσης της διάστασης του φύλου σε οποιαδήποτε δράση και πολιτική, είναι αυτή που διασφαλίζει ότι οι ανισότητες των φύλων δεν διαιωνίζονται με θεσμικά μέσα, και ότι λαμβάνονται υπόψη οι εμπειρίες των γυναικών και των θηλυκοτήτων, προωθώντας έτσι την ισότητα των φύλων.
Αυτή είναι μια διαρκής πρόκληση για εμάς στο Δήμο Αγίου Δημητρίου, αφού σε όλο μας το σχεδιασμό προσπαθούμε η έμφυλη ισότητα να αποτελεί προτεραιότητα. Και αναφέρω δυο χαρακτηριστικά παραδείγματα, που αποδεικνύουν την προσήλωσή μας στο σχεδιασμό πολιτικών για την έμφυλη ισότητα: Καταρχάς η δράση που υλοποιήσαμε «Φύλο και δημόσιος χώρος – σχεδιάζουμε μια γειτονιά ασφαλή για τις γυναίκες», σε συνεργασία με την φεμινιστική αρχιτεκτονική ομάδα Urbana. Επρόκειτο για μια δράση βιωματικής διαδικασίας επανεξέτασης του δημόσιου χώρου μέσα από την οπτική του φύλου, εμπλέκοντας γυναίκες και άνδρες της πόλης. Τα αποτελέσματα από τη δράση αυτή είχαν εξαιρετικά μεγάλο ενδιαφέρον, τα αξιολογούμε διαρκώς και προσπαθούμε στο σχεδιασμό μας και στις παρεμβάσεις μας να τα λαμβάνουμε πάντα υπόψη.
Δεύτερο παράδειγμα είναι η συμμετοχή του Δήμου Αγίου Δημητρίου στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα «Ελλάδα-Ισλανδία: Διατομεακή Ανταπόκριση στην Ενδοοικογενειακή Βία κατά Γυναικών και Παιδιών». Το πρόγραμμα αυτό αφορά στην ουσιαστική σύμπραξη Ελληνικών φορέων και Αρχών για την ενίσχυση της στήριξης και προστασίας γυναικών και παιδιών θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας, κατά τα πρότυπα της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης, μέσω της αξιοποίησης καλών πρακτικών της Αστυνομίας της Ισλανδίας και ο Δήμος μας είναι ο μοναδικός Δήμος στην Ελλάδα που συμμετέχει πιλοτικά. Το συντονισμό του προγράμματος έχει αναλάβει ο οργανισμός «Ευρωπαϊκό Δίκτυο κατά της Βίας», που έχει έδρα στο Δήμο μας, και έχει ως κεντρικό στόχο την πρόληψη και αντιμετώπιση της έμφυλης βίας κατά των γυναικών και την ολιστική στήριξη και ενδυνάμωση των γυναικών που έχουν υποστεί ενδοοικογενειακή βία.
Επιπρόσθετα, επειδή πλησιάζουν και οι αυτοδιοικητικές εκλογές, στις δεσμεύσεις του προγράμματός μας για την έμφυλη ισότητα, μεταξύ άλλων, περιλαμβάνεται η εκπόνηση Σχεδίου Δράσης για την Ισότητα των Φύλων, ένα εργαλείο που θα μας επιτρέψει την ουσιαστική εφαρμογή της στρατηγικής του gender mainstreaming σε όλες μας τις πολιτικές και δράσεις. Αλλά επίσης και τη δημιουργία ενός συμβουλευτικού κέντρου και ξενώνα «Πρώτης Στάσης» για την έκτακτη φιλοξενία επιζωσών ενδοοικογενειακής και έμφυλης βίας.
Τι οφείλει να κάνει ο κάθε δήμος για την έμφυλη βία, ώστε να υποστηρίξει ουσιαστικά τις δημόττισές του που αποτελούν το μισό πληθυσμό του; Οι Δήμοι, ως ο εγγύτερος στους πολίτες φορέας του κράτους, είναι αυτοί που οφείλουν να γνωρίζουν πολύ καλά την ανθρωπογεωγραφία της πόλης. Αυτό γίνεται σε ένα βαθμό μέσα από την Κοινωνική Υπηρεσία και τις εργαζόμενες σε αυτήν, κοινωνικές λειτουργούς και ψυχολόγους. Είναι ακριβώς εκείνες που, τουλάχιστον στο δικό μας Δήμο, γίνονται οι πρώτες αποδέκτριες των περιστατικών όταν οι γυναίκες που έχουν υποστεί ενδοοικογενειακή ή έμφυλη βία δεν έχουν προχωρήσει σε καταγγελία στην αστυνομία.
Οφείλω όμως να τονίσω κάτι που είναι αυτονόητο, αλλά όχι προφανές: οι Δήμοι στη χώρα μας είναι δραματικά υποστελεχωμένοι σε επιστημονικό προσωπικό, που θα μπορούσε να πλαισιώσει τις κοινωνικές υπηρεσίες, προκειμένου να μπορούν επαρκώς και ουσιαστικά, όχι μόνο να αντιμετωπίζουν τα περιστατικά αυτά, αλλά και να τα προλαμβάνουν. Επίσης, οι δήμοι έχουν τρομακτικές ελλείψεις σε οικονομικούς πόρους, κάτι που αν δεν συνέβαινε, θα τους επέτρεπε να υλοποιούν περισσότερες δράσεις, αλλά και να εφαρμόζουν πολιτικές για την πρόληψη και την αντιμετώπιση της έμφυλης βίας.
Όπως και να έχει όμως, θεωρώ πως οι Δήμοι οφείλουν να ευαισθητοποιούν και να ενημερώνουν με υπευθυνότητα και διαρκώς τους πολίτες, άνδρες και γυναίκες στα θέματα έμφυλης ισότητας και των δικαιωμάτων, με όποιο μέσο διαθέτουν, αλλά και μέσα από εποικοδομητικές συνεργασίες με Οργανώσεις που ασχολούνται με τα φεμινιστικά και έμφυλα ζητήματα και με εξειδικευμένους φορείς της Κοινωνίας των Πολιτών.
Ποιός θα είναι ο αντίκτυπος της συμμετοχής σας στο πρόγραμμα «Ελλάδα-Ισλανδία: Διατομεακή Ανταπόκριση στην Ενδοοικογενειακή Βία κατά Γυναικών και Παιδιών»; Πιστεύω πως για την ουσιαστική αντιμετώπιση των έμφυλων ανισοτήτων και την αποφασιστική αντιμετώπιση των φαινομένων ενδοοικογενειακής και έμφυλης βίας, η στενή συνεργασία των Δήμων με κεντρικούς φορείς του κράτους, όπως η Αστυνομία, η Εισαγγελία και η Γενική Γραμματεία Ισότητας είναι εκ των ων ουκ άνευ. Σε αυτό ακριβώς στοχεύει και το πρωτοπόρο ευρωπαϊκό πρόγραμμα του Active Citizens Fund για τη στήριξη γυναικών και παιδιών θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας μέσω της Διατομεακής Ανταπόκρισης, στο οποίο συμμετέχει ο Δήμος Αγίου Δημητρίου ως ο μοναδικός Δήμος στην Ελλάδα.
Τι σημαίνει διατομεακή ανταπόκριση στην έμφυλη βία; Σημαίνει ακριβώς η ουσιαστική σύμπραξη Ελληνικών φορέων και Αρχών για την ενίσχυση της στήριξης και προστασίας γυναικών και παιδιών θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας. Στην Ελλάδα, στην καθημερινή πρακτική στήριξης γυναικών θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας και των παιδιών τους, παρατηρούνται ελλείψεις συντονισμού και δικτύωσης των αρμόδιων φορέων. Έλλειψη δηλαδή ενός κοινού πρωτοκόλλου – διαδικασίας αντιμετώπισης των περιστατικών, αλλά και εκπαίδευσης των επαγγελματιών.
Για το Δήμο μας αυτό σημαίνει ότι κακοποιούνται 1700 γυναίκες, δηλαδή 5 γυναίκες κάθε μέρα!
Στην αντιμετώπιση της Ενδοοικογενειακής Βίας εμπλέκονται πολλά συστήματα που δρουν διαδοχικά, χωρίς διασύνδεση και ενεργοποιούνται μόνο κατόπιν συγκεκριμένων ενεργειών του θύματος. Αυτή η αλυσιδωτή ενεργοποίηση των συστημάτων επηρεάζει αρνητικά την ταχύτητα και την ποιότητα της προστασίας και στήριξης των θυμάτων και τις περισσότερες φορές οδηγεί σε υψηλή υποαναφορά των περιστατικών ενδοοικογενειακής βίας, επειδή τα θύματα διστάζουν και αποθαρρύνονται να προσφύγουν στις Αρχές.
Όμως, και στις περιπτώσεις που προσφεύγουν η προστασία δεν είναι εγγυημένη, καθώς όταν αποτυγχάνει η διαδικασία σε πρώιμο σημείο, καταρρέει όλο το πλέγμα προστασίας των θυμάτων. Ακόμα στη χώρα μας υπάρχει έλλειψη μιας ενιαίας πλατφόρμας καταγραφής της έμφυλης βίας, αλλά και πολύ μεγάλο κενό στις παρεχόμενες υποστηρικτικές υπηρεσίες, καθώς δεν υπάρχουν επαρκείς εξειδικευμένοι φορείς που να πραγματοποιούν αξιολόγηση, διάγνωση και να παρέχουν ψυχοθεραπευτικές υπηρεσίες.
Επομένως, με το συγκεκριμένο πρόγραμμα, καλούμαστε να θέσουμε τέτοιους στόχους, που θα συμβάλλουν στο να ξεπεραστούν σε βάθος χρόνου όλα αυτά τα εμπόδια που περιέγραψα. Κύριο μέλημά μας είναι μια ολιστική προσέγγιση με επίκεντρο τα δικαιώματα του θύματος και με μια σειρά από καίριους στόχους: η αποφυγή δευτερογενούς θυματοποίησης, η επιτήρηση της ασφάλειας των θυμάτων, η λήψη άμεσων μέτρων προστασίας για τη μείωση του κινδύνου, η κάλυψη των επειγουσών, αλλά και μακροπρόθεσμων αναγκών επιζωσών και παιδιών.
Πιστεύω όμως πως ένα από τα πιο σημαντικά σημεία αφορά στο ότι ο Δήμος μέσα από τη συμμετοχή του θα εμπλουτίσει την τεχνογνωσία του στο σχεδιασμό τοπικών πολιτικών και δομών που θα ενεργοποιήσουν με τη σειρά τους μηχανισμούς προάσπισης της έμφυλης ισότητας. Και αυτή ακριβώς η μακροχρόνια προοπτική είναι που κάνει τη συμμετοχή μας στο συγκεκριμένο πρόγραμμα πάρα πολύ σημαντική.
Τι σημαίνει μηδενική ανοχή απέναντι στην έμφυλη βία; Θα ξεκινήσω με μερικά πρόσφατα δεδομένα που αφορούν στην έμφυλη βία στη χώρα μας: Μια στις τρεις γυναίκες έχει κάποια στιγμή στη ζωή της κακοποιηθεί ψυχολογικά από νυν ή πρώην σύντροφο και μία στις πέντε έχει κακοποιηθεί σωματικά ή και σεξουαλικά, ενώ μια στις δεκαπέντε γυναίκες αναφέρει πως κακοποιήθηκε σωματικά ή σεξουαλικά κατά τη διάρκεια του τελευταίου έτους. Για το Δήμο μας αυτό σημαίνει ότι κακοποιούνται 1700 γυναίκες, δηλαδή 5 γυναίκες κάθε μέρα!
Η ενδοοικογενειακή βία είναι ένα σοβαρότατο έγκλημα και γι’ αυτό ο Νόμος επιβάλλει στην Εισαγγελία και την Αστυνομία, όταν γνωστοποιούνται τέτοια περιστατικά να παρέμβουν άμεσα, να συλλαμβάνουν απευθείας τον δράστη και να τον παραπέμπουν άμεσα σε δίκη. Εξάλλου, σύμφωνα με τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, η ενδοοικογενειακή βία είναι παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και σε αυτή την παραβίαση πρέπει όλες οι Αρχές και οι Φορείς τις χώρες να συνεργαστούν ώστε να παρέχουν ειδικά μέτρα προστασίας και υποστήριξης σε όλα τα θύματα, αλλά ιδιαίτερα στις γυναίκες και τα παιδιά.
Μηδενική ανοχή στην έμφυλη βία λοιπόν σημαίνει πως όχι μόνο όλες και όλοι μας ως άνθρωποι και πολίτες είμαστε αμείλικτες/οι σε τέτοια περιστατικά, αλλά επίσης πως θα πρέπει θεσμικά η έμφυλη βία να αντιμετωπίζεται ως το σοβαρότατο έγκλημα που είναι, με τους αρμόδιους φορείς και τις αρχές να αναπτύσσουν μηχανισμούς και συστήματα που θα την αποτρέπουν ουσιαστικά και θα την προλαμβάνουν. Γιατί, ξέρετε, δεν αρκεί να λέμε στις γυναίκες να βρουν το θάρρος να μιλήσουν και να καταγγείλουν τον κακοποιητή τους. Πρωτίστως, οφείλουμε ως Δήμος υπεύθυνα να έχουμε δημιουργήσει το ασφαλές και βιώσιμο περιβάλλον προκειμένου να μπορέσουν οι γυναίκες αυτές να αποδράσουν από την κακοποιητική τους σχέση. Σε αυτό ακριβώς αποσκοπεί και ο Δήμος Αγίου Δημητρίου με τη συμμετοχή του στο πρόγραμμα της διατομεακής ανταπόκρισης στην έμφυλη βία.
Τι θέλετε να πείτε στις δημότισσές σας; Ζητάμε στις γυναίκες της πόλης να μας μιλήσουν, να απευθυνθούν σε εμάς και να λάβουν βοήθεια και υποστήριξη είτε όταν οι ίδιες θέλουν αποδράσουν από μια κακοποιητική σχέση είτε αν γνωρίζουν κάποιο περιστατικό κακοποίησης στη γειτονιά τους ή την οικογένειά τους. Γιατί σήμερα, μπορούμε να υποστηρίξουμε κάθε γυναίκα, με παιδιά ή χωρίς, τη στιγμή που θα είναι έτοιμη να μας το ζητήσει και να το κάνουμε ουσιαστικά, με σεβασμό, φροντίδα και όσο χρόνο χρειαστεί μέχρι να είναι σε θέση να χτίσει τη νέα ζωή της γι’ αυτήν και τα παιδιά της.
Με αυτόν τρόπο χτίζουμε μια πόλη βιώσιμη, ουσιαστικά συμπεριληπτική και πραγματικά αλληλέγγυα για όλες και όλους!