Δεν είναι σπάνιο ασθενείς να εισάγονται στις εντατικές των ελληνικών νοσοκομείων και λίγο μετά οι γιατροί να ενημερώνουν τους συγγενείς ότι οι άνθρωποί τους «έφυγαν» από ενδονοσοκομειακή λοίμωξη. Είναι μια πραγματικότητα, ειδικά στην Ελλάδα που, δυστυχώς, κατέχει διαχρονικά υψηλά ποσοστά θανάτων εξαιτίας λοιμώξεων που οφείλονται σε ανθεκτικά μικρόβια: κάθε χρόνο χάνονται περισσότερες από 1600 ζωές.
Η αντοχή στα αντιβιοτικά είναι μία από τις τρεις μεγαλύτερες απειλές της ανθρώπινης υγείας, μια «κρυφή» πανδημία που απαιτεί την ενεργοποίηση όλων μας για να κατασταλεί η εξάπλωσή της. Για τη χώρα μας το πρόβλημα είναι ακόμη πιο σοβαρό καθώς σε ευρωπαϊκό επίπεδο έχει τη μεγαλύτερη κατανάλωση αντιβιοτικών και κατά συνέπεια τη μεγαλύτερη αντοχή των μικροβίων σε αυτά. Το 2019 στην Ελλάδα καταγράψαμε κατανάλωση αντιβιοτικών 32,4 DDD (defined daily doses) / 1000 κατοίκους έναντι 18,0 που είναι ο ευρωπαϊκός μέσος όρος.
Η μικροβιακή αντοχή συσχετίζεται παγκοσμίως με 700.000 θανάτους το χρόνο, αριθμός που, σύμφωνα με ειδικούς, θα μπορούσε να ξεπεράσει τα 10 εκατομμύρια ετησίως έως το 2050, εάν δεν υπάρξει συντονισμένη και συλλογική δράση. Η εβδομάδα 18 – 24 Νοεμβρίου έχει οριστεί από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας ως εβδομάδα ευαισθητοποίησης για τη μικροβιακή αντοχή και, όπως δείχνουν τα στοιχεία, στην Ευρώπη παρατηρείται μεν μείωση της κατανάλωσης αντιβιοτικών το τελευταίο διάστημα, οφείλεται όμως στην πανδημία και τα lockdowns που “έκρυψαν” άλλες λοιμώξεις.
Σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νοσημάτων (ECDC) καταγράφηκε μείωση της συνολικής κατανάλωσης αντιβιοτικών στον άνθρωπο κατά περισσότερο από 15% μεταξύ 2019 και 2020. Αυτό έχει παρατηρηθεί στις περισσότερες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και είναι αποτέλεσμα της Covid-19. Ωστόσο, τα επίπεδα μικροβιακής αντοχής παραμένουν υψηλά για αρκετούς σημαντικούς συνδυασμούς βακτηριακών ειδών και αντιμικροβιακών ομάδων. «Η μικροβιακή αντοχή παραμένει μια σοβαρή πρόκληση παγκοσμίως», δήλωσε η Στέλλα Κυριακίδου, Επίτροπος της ΕΕ για την Υγεία και την Ασφάλεια των Τροφίμων με αφορμή την εβδομάδα ευαισθητοποίησης.
Όπως εξηγεί στην Popaganda ο γενικός γιατρός, διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Κρήτης και πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Έρευνας και Εκπαίδευσης στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας, Ευστάθιος Σκληρός, μικροβιακή αντοχή είναι η κατάσταση κατά την οποία τα βακτήρια δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν από τα αντιβιοτικά. Σύμφωνα με τον ίδιο, κακή χρήση των αντιβιοτικών και κακή συμμόρφωση σε αυτά έχουν γιγαντώσει το πρόβλημα.
«Ας πάρουμε για παράδειγμα τον πονόλαιμο που οφείλεται σε ποσοστό πάνω από 95% σε ιούς. Υπάρχουν και μικρόβια που προκαλούν πονόλαιμο, για παράδειγμα ο στρεπτόκοκκος, και εκεί χρειάζεται αντιβίωση, αλλά οι ιογενείς λοιμώξεις, δηλαδή λοιμώξεις που προκαλούνται από ιούς, δεν καταπολεμώνται με αντιβιοτικά και δεν χρειάζονται τη λήψη αντιβιοτικών», εξηγεί. «Όταν λαμβάνουμε αντιβιοτικά, τα βακτήρια στο σώμα μας γίνονται ανθεκτικά στην αντιβίωση. Αυτά τα ανθεκτικά βακτήρια μπορούν να παραμείνουν στον ανθρώπινο οργανισμό έως και ένα έτος και είναι πολύ δυσκολότερο να αντιμετωπιστούν. Η ακατάλληλη χρήση αντιβιοτικών οδηγεί στην καταστροφή των ωφέλιμων βακτηρίων και στο τέλος οι βακτηριακές λοιμώξεις γίνονται μη αντιμετωπίσιμες».
Στην Ελλάδα η αλόγιστη χρήση αντιβιοτικών από την κοινότητα δείχνει να έχει περιοριστεί και από του χρόνου εκτιμάται ότι θα φανεί περισσότερο η μείωση της μικροβιακής αντοχής. Σε αυτό συμβάλλει νομοθετική ρύθμιση του 2020 που ενίσχυσε την απαγόρευση της προμήθειας αντιβιοτικών από τα φαρμακεία χωρίς ιατρική συνταγή.
Παρόλα αυτά, όπως αναφέρει ο κ. Σκληρός παραμένουν τα εξής δύο ζητήματα: Πιθανόν εξακολουθούν να υπερσυνταγογραφούνται αντιβιοτικά από τους γιατρούς, σε κάποιες περιπτώσεις λανθασμένα καθώς οι λοιμώξεις μοιάζουν μεταξύ τους, ενώ πολλοί πολίτες έχουν μισοτελειωμένα κουτιά αντιβίωσης στο σπίτι και εάν έχουν κάποιο σύμπτωμα λοίμωξης παίρνουν 2-3 χάπια από αυτή την αντιβίωση.
Η κακή χρήση είναι η μία όψη του νομίσματος που εντείνει το πρόβλημα της μικροβιακής αντοχής. Η μη συμμόρφωση είναι η άλλη, σύμφωνα με τον ειδικό. «Είναι αρκετά συνηθισμένο, όταν πράγματι χρειάζεται αντιβίωση για μια λοίμωξη, ο ασθενής να αισθάνεται καλά πριν ολοκληρωθεί ο κύκλος της θεραπείας και να τη διακόπτει. Για παράδειγμα, για μία αμυγδαλίτιδα η θεραπεία είναι για 10 ημέρες ώστε να σκοτωθούν όλα τα βακτήρια που την έχουν προκαλέσει. Ακόμη και η χρήση των αντιβιοτικών για λιγότερες ημέρες σε σχέση με όσες συστήνεται, οδηγεί σε μικροβιακή αντοχή», επισημαίνει στην Popaganda.
Ποιος είναι λοιπόν ο “χρυσός κανόνας”; Χρησιμοποιούμε αντιβιοτικά μόνο όταν το συστήσει ο γιατρός και τηρούμε τις οδηγίες για τη διάρκεια της θεραπείας.