Πριν από περίπου 50 χρόνια το να θέλεις να γίνεις δάσκαλος γιόγκα σήμαινε ότι έπρεπε να εγκαταλείψεις την οικογένεια σου, το σπίτι σου, τη ζωή σου με άλλα λόγια και να ζήσεις δίπλα σε έναν άλλον δάσκαλο. Σήμερα, στην εποχή της πληροφορίας, είναι εύκολη και άμεση η πρόσβαση στις αρχαίες τεχνικές της γιόγκα, μέσα από τη βολή του σπιτιού σου. Αυτή η ευκολία, που οφείλεται στην πρόοδο της τεχνολογίας και στο άνοιγμα της γιόγκα στο ευρύ κοινό της Δύσης, είχε ως αποτέλεσμα να χαθεί και κάτι.
Οι μελετητές της γιόγκα υπογραμμίζουν ότι η διδασκαλία έχει εμποτιστεί με δυτικά στοιχεία για να ταιριάξει στην πνευματική μας κατασκευή, που, κακά τα ψέματα είναι η νοοτροπία του «τα θέλω όλα» -που σημαίνει πως ναι, θέλουμε να μάθουμε τα αρχαία μυστικά για μακροζωία, ευτυχία, ειρήνη και αρμονία αλλά δεν έχουμε τη διάθεση να θυσιάσουμε την παραμικρή άνεση στο όνομα της πειθαρχίας, που είναι ο πυρήνας της πράξης μας. Στις μέρες μας, προσφέρεται μια πληθώρα πρακτικών, στις οποίες μπορούν να προσφύγουν όσοι περισσότεροι σπουδαστές είναι δυνατόν.
Πόσο εύκολο είναι να βρεις την πρακτική που μένει αληθινά πιστή στην παράδοση; Αναζητήσαμε τις απαντήσεις σε μια γιόγκι που έχει εντρυφήσει σε πολυάριθμα παραδοσιακά και μοντέρνα στιλ, ξεκίνησε να διδάσκει γιόγκα στην Ελλάδα πριν από 15 χρόνια και από τότε έχει διδάξει σε όλη την υφήλιο, εκπαιδεύοντας εκατοντάδες δασκάλους στην Ευρώπη, στις ΗΠΑ, στην Ασία.
Η Τάνια Πόποβιτς μπήκε στον κόσμο του διαλογισμού, από τον δάσκαλο των γονιών της, σε ηλικία 14 ετών. Αυτό ήταν δύο χρόνια αφού η οικογένεια είχε αφήσει πίσω της το εμπόλεμο Σεράγεβο, κατά τη διάρκεια της σύρραξης στην πρώην Γιουγκοσλαβία τη δεκαετία του 1990. Για την Τάνια ο διαλογισμός ήταν ένα σημείο αναφοράς σε μια χαοτική περίοδο, κάτι που κανείς δεν μπορούσε να της το πάρει μακριά.
Η φιλοσοφία και η πρακτική της γιόγκα εξακολουθούν να υπάρχουν στη ζωή της κατά αυτό τον τρόπο –ως ένα ιδανικό ειρήνης, αγάπης άνευ όρων και αποδοχής όλων των ανθρώπων ανεξαρτήτως διαφορών, ειδικά θρησκευτικών. Όταν άνοιξε το Swaha Yoga Center στην Αθήνα το μότο της ήταν Ενότητα στη Διαφορετικότητα. «Είμαστε διαφορετικοί αλλά διασυνδεδεμένοι. Δημιούργησα το Swaha Yoga με αυτό ακριβώς το σλόγκαν γιατί ήταν μια έννοια που προωθήθηκε ιδιαίτερα από τον Swami Sivananda», εξηγεί η Τάνια Πόποβιτς, ιδρύτρια και πρώην ιδιοκτήτρια του Swaha Yoga Center στην Ακρόπολη. «Οι άνθρωποι έρχονταν σε μένα από διαφορετικά μέρη και διαδρομές ζωής αλλά έχουν κάτι κοινό που τους οδηγεί εδώ. Αυτό είναι που βρίσκω τόσο όμορφο».
«Δεν εξασκούμε τη γιόγκα ή τη πραναγιάμα αποκλειστικά και μόνο για την ίδια την πράξη. Αυτές αποτελούν τα μέσα, που επιλέγουμε να χρησιμοποιήσουμε για εμάς και να προσφέρουμε σε άλλους για να επιτύχουμε ένα βαθμό ελευθερίας».
Η Τάνια εκπαιδεύτηκε εντατικά στην πειθαρχία της γιόγκα. Αρχικά οδηγήθηκε στην Ινδία για να μελετήσει τη Sivananda Yoga, όπου τελικά πήρε διαπίστευση τίτλου ως Yoga Acharya— Master of Yoga. Ο Swami Vishnudevananda, μαθητής του Swami Sivananda, έκανε πιο δημοφιλή την παράδοση της γιόγκα στην προσπάθεια του για εξάπλωση της ειρήνης και της σοφίας παγκοσμίως. Έγινε πρωτοσέλιδο στα τέλη του 20ου αιώνα όταν ταξιδεύοντας με το δικό του «αεροπλάνο της ειρήνης» βομβάρδιζε με λουλούδια και φυλλάδια ταραγμένες περιοχές του πλανήτη. Το 1971 πέταξε πάνω από την εμπόλεμη διώρυγα του Σουέζ και ύστερα πάνω από την Ινδία και το Πακιστάν. Το 1983 πέταξε πάνω από τη διχοτομημένη Γερμανία και το Τείχος του Βερολίνου. «Έμαθα για τον Swami Sivananda όταν επισκέφτηκα για πρώτη φορά την Ινδία, το 2003. Ταξίδεψα στη βόρεια Ινδία και έζησα ως μέλος της Divine Life Society για έξι μήνες. Πήρα πραγματική έμπνευση ώστε να γίνω δασκάλα αυτής της παράδοσης καθώς ο Swami Sivananda ήταν γιατρός, γιόγκι και πάνω από όλα, σπουδαίος ανθρωπιστής. Στη βόρεια Ινδία, στις παρυφές των Ιμαλαϊων, η εικόνα του Swami Sivananda βρίσκεται παντού. Θεωρείται Άγιος. Ο Swami Visnu, ακολουθώντας τα βήματα του δασκάλου του, μόχθησε για την ειρήνη. Καθώς προερχόμουν από έναν πόλεμο, αυτό ήταν πολύ σημαντικό για μένα». Παράλληλα με την Sivananda Yoga, η Τάνια άντλησε έμπνευση και από άλλους δασκάλους. Η περίοδος που δίδασκε γιόγκα στην Αθήνα μαζί με την Swami Nirvikalpa ήταν από μόνη της άλλη μία σπουδαία μοναδική εμπειρία εκπαίδευσης. «Η Swami Nirvikalpa έπαιξε σπουδαίο ρόλο στη ζωή μου καθώς ήταν μέντορας μου επί τέσσερα χρόνια ενώ δίδασκα γιόγκα στο στούντιο της. Μου έδινε ανατροφοδότηση κάθε φορά που τελείωνε το μάθημα, κατάλαβα ότι αυτό ήταν μια ευκαιρία για να εξελιχθώ. Επιπλέον, οι πολύτιμες συμβουλές της πάνω στα ηθικά ζητήματα στο σύμπαν της γιόγκα, και όχι μόνο, με διευκόλυναν αφάνταστα, την περίοδο που ήμουν μια νέα δασκάλα. Η μακρά της εμπειρία στον τρόπο ζωής μιας γιόγκι πραγματικά φωτίζει τον δρόμο».
«Η γιόγκα καλεί για ισορροπία σώματος, αναπνοής και ζωής• για προσοχή και σκέψη πάνω στην πράξη και όχι για αντίδραση• για κατανόηση της διασυνδεσιμότητας όλης της ζωής»
Άλλο ένα σχολείο της γιόγκα που είχε σημαντικότατη επίδραση στη ζωή της Τάνιας ήταν το Jivamukti Yoga που ίδρυσε η Sharon Gannon και ο David Life τη δεκαετία του 1980 στη Νέα Υόρκη. Ο στόχος της Jivamukti Yoga ήταν «… η διαφώτιση μέσω της συμπόνιας για όλα τα πλάσματα» και αυτός προσεγγιζόταν μέσω της δράσης και της σύνδεσης με τον κόσμο. «Εάν πρέπει να σταθώ σε μια αρχή, αυτή θα ήταν να ενδυναμώνω τους μαθητές μου για να είναι υπεύθυνοι, παρόντες και να αναλαμβάνουν δράση και έξω από το αυστηρό περιορισμένο χώρο μας. Δεν εξασκούμε τη γιόγκα ή τη πραναγιάμα (σύστημα για έλεγχο και επέκταση της αναπνοής) αποκλειστικά και μόνο για την ίδια την πράξη. Αυτές αποτελούν τα μέσα, που επιλέγουμε να χρησιμοποιήσουμε για εμάς και να προσφέρουμε σε άλλους για να επιτύχουμε ένα βαθμό ελευθερίας».
Η Τάνια δίδασκε εντατικά γιόγκα στην Αθήνα για αρκετά χρόνια και προσέφερε μια σειρά από πιστοποιημένα προγράμματα, μεταξύ αυτών τα εκπαιδευτικά Hatha και Vinyasa, το πρώτο ελληνικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα Aerial Yoga, Yoga Therapy, και είναι μια από τις ελάχιστες δασκάλες με βάση την Ελλάδα που παραδίδουν ένα εντατικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα για δασκάλους διάρκειας ενός μήνα. Παρ’ όλα αυτά τα τελευταία χρόνια η Τάνια πέρασε τον περισσότερο χρόνο της διδάσκοντας στο εξωτερικό, παραχώρησε την ιδιοκτησία και τη διαχείριση Swaha Yoga Center για να προχωρήσει σε μια νέα παγκόσμια πρωτοβουλία: το Shri Gaia Institute. Πρόκειται για έναν εκτεταμένο αντίκτυπο, ένα εκπαιδευτικό ίδρυμα που στοχεύει στην ενδυνάμωση των νέων ηγετών ώστε να επαναφέρουν την αρχαία πρακτική και τη σοφία πίσω στις κοινότητές τους.
«Στα σανσκριτικά γιόγκα σημαίνει ένωση, η ένωση είναι ο ανώτατος στόχος της άσκησης».
Το Shri Gaia (shrigaiainstitute.com) κρατάει στον πυρήνα του τις διδασκαλίες της γιόγκα και τα εκπαιδευτικά προγράμματά του είναι επίσης διαθέσιμα στην Ελλάδα. «Πολλοί άνθρωποι δεν έχουν τη δυνατότητα να πάνε στην Ινδία και να ζήσουν σε ένα άσραμ (μέρος όπου διδάσκεται και βιώνεται η ζωή των γιόγκι)», υπογραμμίζει η Σίσσυ Φραγκιδάκη, καθηγήτρια στο Shri Gaia Institute. «Οι μαθητές μας εκτός από το να μαθαίνουν πώς να είναι δάσκαλοι έχουν τη δυνατότητα να γευτούν όλη την εμπειρία του να μένεις σε άσραμ. Είμαι πολύ υπερήφανη για αυτό το πρόγραμμα ακριβώς επειδή λειτουργεί. Οι μαθητές φεύγουν από το πρόγραμμα φωτεινοί –έχουν βιώσει την εμπειρία του τι μπορεί να κάνει η γιόγκα».
Για έναν πλήρη μήνα εκπαίδευσης (λίγο πάνω από 200 ώρες) το καθημερινό πρόγραμμα περιλαμβάνει πρωινό ξύπνημα, πρωινή πραναγιάμα, διαλογισμό και γιόγκα (άσανα), φιλοσοφία, διδασκαλία μεθοδολογίας και μαθήματα ανατομίας, τρόπο ζωής και διατροφή σύμφωνα με τις αρχές τις γιόγκα. Ένας μήνας εντατικών μαθημάτων μιμείται τη δομή ενός άσραμ όπου μαθητές και καθηγητές ζουν όλοι μαζί σύμφωνα με τις αρχές της γιόγκα. «Η γιόγκα είναι σαφώς μια σωματική άσκηση», υπογραμμίζει η Τάνια, «μελέτες έχουν δείξει ότι οι ασκήσεις γιόγκα (συμπεριλαμβανομένων των πρακτικών της πραναμάγια και του διαλογισμού) αυξάνουν το επίπεδο επίγνωσης του σώματός μας, βελτιώνουν τη στάση του σώματος και τον έλεγχο της αναπνοής, ρυθμίζουν τη λειτουργία των εσωτερικών οργάνων και αυξάνουν τη δύναμη, την ελαστικότητα, και την συγκέντρωση. Όμως η γιόγκα είναι, επίσης, φιλοσοφία. Καλεί για ισορροπία σώματος, αναπνοής και ζωής· για προσοχή και σκέψη πάνω στην πράξη και όχι για αντίδραση· για κατανόηση της διασυνδεσιμότητας όλης της ζωής. Στα σανσκριτικά γιόγκα σημαίνει ένωση, η ένωση είναι ο ανώτατος στόχος της άσκησης. Στα εκπαιδευτικά μας προγράμματα βάζουμε αυτή την άσκηση στην καθημερινότητα. Αυτή η πρακτική μας βοηθάει να παρατηρούμε πώς αντιδρά το νευρικό μας σύστημα στις σκέψεις και στα εξωτερικά ερεθίσματα. Τι θα συμβεί αν μπορούμε να δούμε και να ελέγξουμε τις σκέψεις και τις αντιδράσεις που μας κάνουν να υποφέρουμε από πανικό; Τι θα συμβεί αν μπορούμε να απέχουμε από το να αντιδράμε τόσο έντονα στις ειδήσεις, στις απειλές και στον φόβο; Σε μεγαλύτερη κλίμακα, τι θα συμβεί εάν όλοι μας έχουμε επίγνωση και δρούμε με περισσότερη σκέψη;».
Η Τάνια εφαρμόζει αυτά τα εντατικά «σαν άσραμ» προγράμματα εδώ και πολλά χρόνια. Είναι πολύ σημαντικό οι μαθητές να εκπαιδεύονται μακριά από καθημερινούς περισπασμούς και να αφιερώνουν κάθε ώρα της ημέρας στη μελέτη και την εφαρμογή της γιόγκα. Είναι μια μεγάλη αλλαγή που έρχεται όταν αφοσιώνεσαι στο να κάνεις μόνο ένα πράγμα εντατικά για έναν ολόκληρο μήνα. Είναι μια εμπειρία που αλλάζει τη ζωή των μαθητών που ζουν σύμφωνα με τις αρχές τις γιόγκα για έναν ολόκληρο μήνα, μετά αυτός ο τρόπος ζωής γίνεται δεύτερη φύση τους. Πέρα από αυτό υπάρχουν κι άλλοι άνθρωποι που μπορεί να αποκτήσουν μεγάλο πλεονέκτημα στη ζωή τους από ένα τέτοιο πρόγραμμα, ακόμη κι αν δεν μπορούν να αφοσιωθούν απερίσπαστα για έναν ολόκληρο μήνα, όπως οι νέοι γονείς για παράδειγμα.
Για αυτό τον λόγο, από πρόπερσι τα εντατικά προγράμματα προσφέρονται στην Αθήνα ανά Σαββατοκύριακο. Αντί για ένα μήνα, διαρκούν εννιά μήνες. Η εκπαίδευση ξεκινάει τον Σεπτέμβριο και τελειώνει τον Ιούνιο, και πραγματοποιείται κάθε Σαββατοκύριακο για όλη αυτή την περίοδο. Με αυτό τον τρόπο οι μαθητές βάζουν, από την αρχή, τον τρόπο ζωής της γιόγκα στην καθημερινότητά τους και μαθαίνουν με ένα πιο βραδύ ρυθμό. Στη συνέχεια παρέχεται στήριξη στους μαθητές, επιτρέποντάς τους να ανταπεξέλθουν στην εκπαίδευση οποιαδήποτε στιγμή στο μέλλον το θελήσουν χωρίς δίδακτρα, ακόμη και για την εντατική «άσραμ» εμπειρία. «Είναι πολύ όμορφο το να έρχονται μαθητές για να κάνουν ξανά την εκπαίδευση τους ή τμήματά της. Η αλήθεια είναι ότι η φιλοσοφία και η πρακτική της γιόγκα είναι τόσο απέραντη και βαθιά που κάποιος μπορεί συνεχώς να μπαίνει σε ακόμη πιο βαθιά επίπεδα. Θέλω να προσφέρω αυτή την ευκαιρία στους αποφοίτους μας. Είναι εξίσου όμορφο να βλέπω τους μαθητές να συνδέονται και να συναντούν άλλους μαθητές που μπορεί να έκαναν την εκπαίδευση πολλά χρόνια πριν, ίσως και σε κάποιο άλλο μέρος του πλανήτη. Υπάρχουν μαθητές που ολοκλήρωσαν το πρόγραμμα στην Κρήτη και ίσως είναι μαζί μας ξανά του χρόνου, στο Μπαλί ή στην Ινδία. Είναι μια όμορφη κοινότητα, σκεπτόμενων ανθρώπων, που συνεχώς μεγαλώνει».