Όσα γνωρίζουμε και δεν γνωρίζουμε για τη μετάλλαξη Όμικρον

Ήταν η Δέλτα, τώρα ήρθε η Όμικρον. Και όλοι αναρωτιόμαστε πόσο ακόμη μπορεί ο κορωνοϊός να πλήξει την ανθρωπότητα, εάν τα εμβόλια που κάναμε «δουλεύουν», πόσες επιπλέον δόσεις θα χρειαστούμε και τελικά πότε θα τελειώσει ο εφιάλτης. Η νέα απειλητική μετάλλαξη είναι γεγονός καθώς εξαπλώνεται ταχύτατα έχοντας ξεφύγει από την Αφρική, από όπου ξεκίνησε.

Υπάρχουν και καλά και κακά νέα. Οι βασικότερες άσχημες εξελίξεις είναι ότι θα κυριαρχήσει κατά πάσα πιθανότητα της Δέλτα και ότι μεταδίδεται πολύ γρήγορα. Το καλό νέο είναι ότι δεν επιστρέφουμε στο σημείο μηδέν της πανδημίας και τα εμβόλια, όπως όλα δείχνουν, θα αποδειχθούν σωτήρια και απέναντι στην Όμικρον. Η επιστημονική κοινότητα ζητά χρόνο για να «ξεκλειδώσει» τη νέα αυτή παραλλαγή – μέσα στο επόμενο δεκαήμερο θα έχει προστεθεί σημαντική γνώση – αλλά μπορεί να χρειαστούν ακόμη και μήνες για να απαντηθούν πολλά από τα ερωτήματα. Κάποια χαρακτηριστικά έχουν αρχίσει να διαμορφώνονται. Ποια είναι αυτά;

• Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) γρήγορα ενέταξε το μεταλλαγμένο στέλεχος Όμικρον (Β.1.1.529) του κορωνοϊού στην ομάδα των στελεχών «ανησυχίας» και ο λόγος είναι ότι φέρει έναν πολύ μεγάλο αριθμό μεταλλάξεων. Ειδικότερα, έχει 50 μεταλλάξεις, εκ των οποίων οι 22 εντοπίζονται στην πρωτεΐνη ακίδα του ιού και οι δέκα στην περιοχή πρόσδεσής του με τον υποδοχέα των κυττάρων. Η σύγκριση με την παραλλαγή Δέλτα είναι μοιραία. Εκείνη φέρει εννέα μεταλλάξεις στην περιοχή της ακίδας.
• Μαθηματικά μοντέλα του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ελέγχου Λοιμώξεων (ECDC) δείχνουν ότι η Όμικρον θα επικρατήσει της Δέλτα και τους επόμενους μήνες περισσότερα από τα μισά κρούσματα θα οφείλονται στο νέο μεταλλαγμένο στέλεχος. Είναι σημαντικό να σημειώσουμε ότι στην Ελλάδα μέχρι σήμερα έχουμε τρία επιβεβαιωμένα κρούσματα της νέας μετάλλαξης.
• Ο εξελικτικός βιολόγος Τομ Βενσέλερ από το Πανεπιστήμιο Λέβεν του Βελγίου εκτιμά ότι το στέλεχος Όμικρον είναι τρεις έως έξι φορές πιο μεταδοτικό συγκριτικά με το στέλεχος Δέλτα. Στη Νότια Αφρική, μετά την εμφάνιση της Όμικρον, παρατηρείται εκθετική αύξηση των νέων κρουσμάτων και μόνο την περασμένη εβδομάδα καταγράφηκαν κατά 400% περισσότερες διαγνώσεις σε σχέση με δύο εβδομάδες πριν. Το Εθνικό Ινστιτούτο του Γιοχάνεσμπουργκ επιβεβαίωσε την ταχεία διασπορά της μετάλλαξης.

Την «πιάνουν» τα υπάρχοντα εμβόλια;

Με βάση τα παραπάνω, κάθε ημέρα που περνά ενισχύει την άποψη των επιστημόνων ότι έχουμε να κάνουμε με ένα εξαιρετικά διεισδυτικό στέλεχος. Επομένως η αγωνία όλων είναι εάν τα εμβόλια θα αποδειχθούν αποτελεσματικά. Σε αυτό το σημείο πρέπει να πούμε ότι τα εμβόλια που κάνουμε σήμερα είναι φτιαγμένα για το αρχικό στέλεχος του ιού, αυτό της Γουχάν. Έτσι, γίνεται εύκολα αντιληπτό γιατί σε κάθε μετεξέλιξη του ιού συζητάμε εάν τα εμβόλια θα είναι αποτελεσματικά.

Σύμφωνα με ενημέρωση που έκανε σχετικά με τη μετάλλαξη η πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών, Μαρία Θεοδωρίδου, φαίνεται πως τα εξουδετερωτικά αντισώματα δεν αδρανοποιούν τον ιό με την παραλλαγή.

Ελπιδοφόρο όμως είναι το γεγονός ότι τα mRNA εμβόλια δεν οδηγούν μόνο στην παραγωγή εξουδετερωτικών αντισωμάτων, αλλά παράγουν και την Τ κυτταρική ανοσία που μπορεί να παρέχει προστασία έναντι των νεότερων στελεχών και τις μεταλλάξεις το ιού.

Αυτό σημαίνει ότι τα εμβόλια πιθανόν δεν έχουν έντονη προστατευτική δράση έναντι ήπιας ή μέτριας λοίμωξης – να κολλήσει δηλαδή κάποιος τον ιό – αλλά να συνεχίσουν να προστατεύουν από τη σοβαρή νόσηση και την ανάγκη νοσηλείας. Εν ολίγοις, η Όμικρον μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση των κρουσμάτων αλλά υπάρχει η ελπίδα ότι δεν θα υπάρξει δραματική αύξηση στις νοσηλείες και τους θανάτους.

Η αναμνηστική δόση μοιάζει να αποδεικνύεται το «κλειδί» καθώς προκαλεί πολύ μεγαλύτερη ανοσία. Η τρίτη δόση αυξάνει κατά 20 φορές το επίπεδο των εξουδετερωτικών αντισωμάτων και τριπλασιάζει τον αριθμό των μνημονικών Τ και Β λεμφοκυττάρων. Προστατεύει κατά 93% από την εισαγωγή στο νοσοκομείο, κατά 92% από τη σοβαρή νόσο και 81% από τον θάνατο, ενώ ταυτόχρονα ο εμβολιασμός μειώνει και τον αριθμό των κρουσμάτων στην κοινότητα.

Πολλοί ειδικοί, μεταξύ των οποίων και ο γνωστός Άντονι Φάουτσι, θεωρούν εξαιρετικά απίθανο οι μεταλλάξεις να ακυρώσουν την αποτελεσματικότητα των εμβολίων. «Αυτό είναι ένα στοιχείο που πρέπει να το κρατήσουμε ως αισιόδοξο και το οποίο αντιρροπεί τον όποιο πανικό μπορεί να δημιουργείται για την αποτελεσματικότητα των εμβολίων και την επικράτηση της Όμικρον», σημείωσε η κυρία Θεοδωρίδου.

Νοσεί κανείς βαρύτερα; Θα οδηγήσει σε αύξηση των θανάτων;

Ο αριθμός των θανάτων στη νότια Αφρική έδειξε την περασμένη εβδομάδα 50% αύξηση. Είναι, όμως, δύσκολο να καθοριστεί προς το παρόν η βαρύτητα της λοίμωξης. Επιστήμονες στη Νότια Αφρική βλέπουν με ανακούφιση τα πρώτα στοιχεία από τα νοσοκομεία της χώρας, που δείχνουν ότι η μετάλλαξη Όμικρον μπορεί να οδηγεί σε λιγότερο σοβαρή νόσηση έναντι προηγούμενων κυμάτων και όχι σε αύξηση της θνητότητας. Ωστόσο, οι περιπτώσεις ήπιας νόσησης που έχουν αναφερθεί στη Νότια Αφρική μπορεί να οφείλονται και στο νεαρό της ηλικίας των ασθενών. Για αυτό και μεγάλη μερίδα ειδικών διατηρεί στάση αναμονής μέχρι να φανεί η επίδραση του μεταλλαγμένου στελέχους στην κοινότητα. Επίσης, είναι αρκετοί όσοι λένε ότι ακόμη και λιγότερο επιβαρυντική να είναι για τον ανθρώπινο οργανισμό η Όμικρον, και μόνο η αύξηση κρουσμάτων οδηγεί στατιστικά σε αύξηση νοσηλειών και πίεση στα Συστήματα Υγείας.

Τα συχνότερα αναφερόμενα συμπτώματα από ασθενείς στη νότια Αφρική είναι έντονη σωματική κόπωση, μυαλγίες, πονοκέφαλος, ξηρός βήχας και δέκατα. Ακόμη όμως δεν είναι γνωστό εάν η Όμικρον προκαλεί και άλλα συμπτώματα. Πάντως, δεν αναφέρεται απώλεια γεύσης ή όσφρησης, πολύ κλασικό σύμπτωμα του ιού μέχρι σήμερα, και της μετάλλαξης Δέλτα, με τη συμπτωματολογία της Όμικρον να προσομοιάζει περισσότερο σε ένα κοινό κρυολόγημα.

Μια διαχρονική στρατηγική πρόληψης που δεν θα αλλάξει όσο και αν ο ιός μεταλλαχθεί είναι η μάσκα και η τήρηση των κανόνων υγιεινής. Τόσο ανεμβολίαστοι όσο και εμβολιασμένοι, με τη σωστή χρήση της μάσκας, την αποφυγή συνωστισμού και την υγιεινή των χεριών, μπορούν να μειώσουν τη μετάδοση όλων των στελεχών.