Ο Γιοχάνες Κέπλερ [Johannes Kepler] (1571-1630) ήταν Γερμανός μαθηματικός, αστρονόμος, θεωρησιακός μεταφυσικός και φυσικός φιλόσοφος. Γεννήθηκε στο Weil der Stadt, κοντά στη Στουτγάρδη.
Σπούδασε αστρονομία με τον Michael Maestlin στο Πανεπιστήμιο του Τύμπιγκεν και έπειτα ξεκίνησε την καθιερωμένη διαδικασία θεολογικών σπουδών που τον προετοίμασαν για να γίνει λουθηρανός πάστορας.
Λίγο πριν από τη συμπλήρωση αυτών των σπουδών, αποδέχτηκε τη θέση του μαθηματικού στο Γκρατς. Τα “μαθηματικά” ακόμη θεωρούνταν ότι περιλαμβάνουν την αστρονομία και την αστρολογία.
Εκεί εξέδωσε το Mysterium cosmographicum (1596), το πρώτο σημαντικό αστρονομικό έργο που χρησιμοποιεί το κοπερνίκειο σύστημα μετά το έργο του ίδιου του Κοπέρνικου De revolutionibus, μισό αιώνα πριν.
Η κοπερνίκεια αλλαγή της τοποθέτησής του Ήλιου στο κέντρο επέτρεψε στον Κέπλερ να προτείνει μια εξήγηση για την τοποθέτηση των πλανητών στο χώρο (ο Δημιουργός ενέγραψε τις διαδοχικές πλανητικές τροχιές σε πέντε κανονικά πολύεδρα) και για την κίνησή τους (μια ηλιοκεντρική καθοδηγητική δύναμη που εξασθενεί όσο απομακρύνεται από τον Ήλιο). Με αυτόν τον τρόπο, μπορούσε να αξιώσει ότι είχε ξεπεράσει την παραδοσιακή απαγόρευση εναντίον των μαθηματικών αστρονόμων, που ισχυρίζονταν ότι είναι πραγματικές οι κινήσεις που υπέθεταν.
Η ικανότητα εξήγησης ήταν πάντοτε χαρακτηριστικό στοιχείο του φιλοσόφου.
Ο Κέπλερ, ως αφοσιωμένος λουθηρανός, αναγκάστηκε να αφήσει το καθολικό Γκρατς, όταν ξέσπασαν σκληρές θρησκευτικές και πολιτικές διαμάχες στο μεγαλύτερο μέρος της Βορείου Ευρώπης.
Διέφυγε στην αυτοκρατορική πρωτεύουσα, στην Πράγα, όπου ο Tycho Brahe, o μεγαλύτερος παρατηρησιακός αστρονόμος της εποχής, είχε εγκαταστήσει το παρατηρητήριό του. Ο Tycho ζήτησε από τον Κέπλερ να συνθέσει μια υπεράσπιση της αστρονομίας του εναντίον της κριτικής του Nicolaus Ursus, ο οποίος υποστήριζε ότι αυτή αποτελούσε μια “απλή υπόθεση”.
Το αποτέλεσμα, η Apologia (1600), παρέμεινε ανέκδοτη. Το έργο αυτό περιέχει μια οξυδερκή ανάλυση της φύσης της αστρονομικής υπόθεσης.
Ο Κέπλερ υποστηρίζει ότι το σώζεις τα φαινόμενα δεν αποτελεί γενικά επαρκή τρόπο διαχωρισμού δύο μαθηματικών συστημάτων, όπως αυτών του Πτολεμαίου και του Κοπέρνικου. Χρειάζονται κι άλλα, περισσότερο κατάλληλα εξηγητικά “φυσικά”κριτήρια.
Στον Κέπλερ επετράπη να ξεκινήσει να δουλεύει πάνω στην τροχιά του Άρη, χρησιμοποιώντας το σώμα των δεδομένων που είχε συσσωρεύσει ο Tycho. Αλλά αμέσως μετά, ο Tycho πέθανε ξαφνικά (1601). Ο Κέπλερ τον διαδέχτηκε στη θέση του αυτοκρατορικού μαθηματικού και, το σημαντικότερο όλων, του εμπιστεύτηκαν τα πολύτιμα δεδομένα του Tycho.
Χρόνια έρευνας οδήγησαν στην έκδοση του Astronomia nova (1609), στο οποίο ανακοίνωσε την ανακάλυψη της ελλειπτικής τροχιάς του Άρη. Ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της μακριάς αναζήτησης από τον Κέπλερ του αληθούς σχήματος της τροχιάς, ήταν η έμφαση του για την εύρεση μιας πιθανής φυσικής αποτίμησης για κάθε πλανητική κίνηση που υπέθετε πριν συμπεράνει ότι ήταν η αληθινή κίνηση. Θεωρώντας μαγνητική τη δύναμη του Ήλιου, κατάφερε να υποθέσει ότι η επίδρασή του στη Γη θα αλλάζει τον προσανατολισμό του ως προς τον Ήλιο, εξηγώντας ίσως με αυτό τον τρόπο τη διαφοροποίηση των αποστάσεων και των ταχυτήτων της Γης κατά τη διάρκεια της ελλειπτικής τροχιάς της. Ο πλήρης τίτλος του βιβλίου αποσαφηνίζει τη φιλοδοξία του: “Μια Νέα Αστρονομία βασισμένη στις Αιτίες ή Μια φυσική του Ουρανού”.
Προβλήματα στην Πράγα ανάγκασαν τον Κέπλερ να μετακινηθεί για άλλη μια φορά. Εντέλει, βρέθηκε στο Λιντς (1612), όπου συνέχισε την εξερεύνηση των κοσμικών αρμονιών, τόσο στη θεολογία και τη φιλοσοφία όσο και στη μουσική και στα μαθηματικά.
Το Harmonia Mundi (1618) ήταν το αγαπημένο του ανάμεσα στα βιβλία του: “Μπορεί να περιμένει για έναν αιώνα για έναν αναγνώστη, όπως ο ίδιος ο Θεός περίμενε έξι χιλιάδες χρόνια για έναν μάρτυρα”.
Η ανακάλυψη αυτού που αργότερα έγινε γνωστό ως ο τρίτος νόμος του, που συνδέει τους περιοδικούς χρόνους οποιωνδήποτε δυο πλανητών ως το λόγο των μέσων αποστάσεών τους εις την τρία-δεύτερα, επικύρωσε μια πολύ παλιά πεποίθηση ότι το σύμπαν έχει πλαστεί σύμφωνα με ιδεώδεις αρμονικές σχέσεις.
Στο Epitome astronomiae Copernicanae (1612), συνέχισε την έρευνά του για την εύρεση αιτίων “είτε φυσικών είτε αρχετυπικών”, όχι μόνο για τις πλανητικές κινήσεις, αλλά και για λεπτομέρειες, όπως το μέγεθος του Ήλιου και η πυκνότητα των πλανητών. Ήταν πεπεισμένος, περισσότερο από ποτέ, ότι μια φυσική του ουρανού πρέπει να στηρίζεται στην ικανότητα (και όχι μόνο να προβλέπει) τις ιδιομορφίες των πλανητικών και ηλιακών κινήσεων.
Πηγή: Το Φιλοσοφικό λεξικό του Cambridge, εκδ. Κέδρος