Τα εμβόλια mRNA έγιναν γνωστά σε όλους μας λόγω κορωνοϊού, ωστόσο η τεχνολογία έχει αναπτυχθεί εδώ και χρόνια και μεταξύ των ασθενειών για τις οποίες δοκιμάζονταν ήταν ο καρκίνος. Πρόκειται για νόσο που σκότωσε σχεδόν 10 εκατομμύρια ανθρώπους το 2020, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας.
Στα μέσα Ιουνίου, η BioNTech, η γερμανική εταιρεία βιοτεχνολογίας με έδρα το Μάιντζ που συνεργάστηκε με τη Pfizer για την παραγωγή του εμβολίου για την Covid-19, ανακοίνωσε τον πρώτο εμβολιασμό καρκινοπαθούς που σηματοδότησε την έναρξη των δοκιμών φάσης 2 του εμβολίου κατά του καρκίνου.
Η θεραπεία για τον καρκίνο έχει καθορίσει τη φαρμακευτική πορεία της BioNTech ενώ συνδέθηκε και με την προσωπική ζωή του Ουγκούρ Σαχίν και της Οζλέμ Τουρετσί. Είναι το ζευγάρι επιστημόνων δημιουργών του γνωστού εμβολίου για τον κορωνοϊό στο οποίο έφτασαν μέσα από την εδώ και χρόνια ερευνητική τους δραστηριότητα για τον καρκίνο. Οι δυο τους γνωρίστηκαν στη μονάδα καρκινοπαθών του ίδιου νοσοκομείου όπου εργάζονταν ως γιατροί, με ειδίκευση στην Ογκολογία και την Ανοσολογία, σε μια μικρή πόλη της Γερμανίας, το Χόμπουργκ.
Πρόσφατα οι δύο επιστήμονες, τουρκικής καταγωγής, τιμήθηκαν από το Ιδρυμα Θεοφανώ στη Θεσσαλονίκη. Εκεί παραχώρησαν συνέντευξη στον διευθυντή της εφημερίδας “Καθημερινή”, Αλέξη Παπαχελά, εξηγώντας ότι η έναρξη της ενασχόλησής τους με την τεχνολογία mRNA πάει πολύ πίσω, στα τέλη της δεκαετίας του ’90. Από το 2012 ξεκίνησαν να υποβάλλουν ογκολογικούς ασθενείς σε θεραπεία με εμβόλιο mRNA. “Τα εμβόλια για τον καρκίνο δεν έχουν να κάνουν με την πρόληψη όπως στην περίπτωση ενός ιού. Οι ασθενείς έχουν ήδη μεγάλους εν μέρει καρκινικούς όγκους, και το εμβόλιο πρέπει να είναι πολύ ισχυρό για να ενεργοποιήσει το ανοσοποιητικό σύστημα με ακρίβεια αλλά και δραστικά, για να συρρικνωθούν αυτοί οι όγκοι. Έτσι, επενδύσαμε πολλά στο να φτιάξουμε ένα πολύ ισχυρό εμβόλιο για να διεγείρουμε ανοσολογικές αποκρίσεις υψηλής ακρίβειας”, ανέφεραν προσθέτοντας ότι αυτός ήταν και ο λόγος που, θεωρούν, ότι είχαν τόση επιτυχία με το εμβόλιο της Covid-19.
Η BioNTech σχεδίασε το πρώτο mRNA εμβόλιο κατά του μελανώματος, μια μορφή καρκίνου του δέρματος που μπορεί να είναι επιθετική, κάνοντας μεταστάσεις.
Τώρα βρίσκονται σε εξέλιξη δοκιμές σε εκατοντάδες ασθενείς. Αν αυτές οι δοκιμές είναι θετικές, τότε θα μπορούσαν να ανοίξουν τον δρόμο ώστε μέσα στα επόμενα δύο – τρία χρόνια να εγκριθούν τα πρώτα εμβόλια κατά του καρκίνου. “Είμαστε πεπεισμένοι ότι τα εμβόλια θα μπορούσαν να αλλάξουν τη μοίρα των καρκινοπαθών, ιδίως έπειτα από χειρουργική επέμβαση. Μετά τις επεμβάσεις, σε πολλούς όγκους, περίπου το 30% με 40% των ασθενών παρουσιάζει υποτροπές εντός δύο ή τριών ετών. Και αυτό είναι ένα από τα βασικά προβλήματα στον καρκίνο. Ένας ασθενής μοιάζει να έχει θεραπευτεί, όμως έπειτα από δύο ή τρία χρόνια, παρουσιάζει μετάσταση και υποτροπή. Αυτό που θέλουμε να επιτύχουμε με τα εμβόλια κατά του καρκίνου είναι να το αναστείλουμε αυτό, να αποτρέψουμε τις υποτροπές στους ασθενείς με καρκίνο. Είναι δοκιμές που βρίσκονται σε εξέλιξη και μένει να δούμε τι θα γίνει” εξήγησαν στην ίδια τους συνέντευξη οι Ουγκούρ Σαχίν και Οζλέμ Τουρετσί.
Το mRNA τραβά χρόνια το ενδιαφέρον των επιστημόνων
Πλην του πασίγνωστου – πλέον – διδύμου της BioNtech, η τεχνολογία mRNA έχει αποτελέσει αντικείμενο έρευνας και άλλων επιστημόνων. Το 2017, ο Vinod Balachandran δημοσίευσε μια εργασία στο επιστημονικό περιοδικό Nature για την παρατήρησή του σε έναν μικρό αριθμό επιζώντων από καρκίνο του παγκρέατος. Τα Τ-κύτταρα που κυκλοφορούσαν στο αίμα τους είχαν αναπτύξει την ικανότητα να αναγνωρίζουν, να θυμούνται και να αντιστέκονται στις πρωτεΐνες στους θανατηφόρους όγκους.
Ο χειρουργός, από το Κέντρο Καρκίνου Memorial Sloan Kettering της Νέας Υόρκης, παρομοίασε το φαινόμενο με “αυτό – εμβολιασμό”. Ο Balachandran περιέγραψε πώς τα πραγματικά εμβόλια που χρησιμοποιούν μόρια αγγελιαφόρου RNA θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την αναπαραγωγή της ανταπόκρισης και να δώσουν σε περισσότερους ασθενείς τη δυνατότητα να αμυνθούν έναντι των συχνά θανατηφόρων όγκων.
Πρόσφατα, ο Ομότιμος Καθηγητής της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ Νικόλαος Κατσιλάμπρος ανέφερε ότι είναι πιθανόν ο πρώτος ερευνητής σε σχέση με αυτό το αντικείμενο να ήταν ο Έλληνας επιστήμονας Γεώργιος Δημητριάδης, ο οποίος δημοσίευσε στο Nature ( τόμος 274,σ 923-24, 31 Αυγούστου 1978) ένα πρωτότυπο άρθρο με τίτλο “Translation of rabbit globin mRNA introduced by liposomes into mouse lymphocytes”. Κατά τη διάρκεια της δημοσίευσης ο Γεώργιος Δημητριάδης εργάζονταν στο National Institute for Research του Λονδίνου.
Ο Δημητριάδης κατάφερε, μετά από πολλές προσπάθειες, να συνενώσει mRNA κυττάρων κουνελιού, που κωδικοποιούν την ουσία σφαιρίνη, με κυστίδια που περιέχουν λίπος (λιποσώματα). Αυτή η συνένωση έδωσε τη δυνατότητα στο mRNA να μπορεί να διασπάσει τον “φραγμό” της κυτταρικής μεμβράνης άλλων κυττάρων ώστε να εισέλθει αυτό το “σύμπλεγμα” στο εσωτερικό τους.
Η υποσχόμενη τεχνολογία
Το mRNA είναι υπεύθυνο για τη μεταφορά των γενετικών πληροφοριών από το DNA, που εδρεύει στον πυρήνα του κυττάρου, έξω από τον πυρήνα, σε οργανίδια που συνθέτουν ουσίες με βάση τις πληροφορίες που μεταφέρει το εκάστοτε χ, δεδομένο, mRNA.
Με παρόμοιο τρόπο που λειτουργεί ένα εμβόλιο mRNA κατά του SARS-CoV-2, το εμβόλιο ίδιας τεχνολογίας κατά του καρκίνου εκπαιδεύει το ανοσοποιητικό σύστημα να αναγνωρίζει μια συγκεκριμένη πρωτεΐνη στην επιφάνεια των καρκινικών κυττάρων. Ο στόχος ενός αντικαρκινικού εμβολίου mRNA είναι να δώσει οδηγίες στο ανοσοποιητικό σύστημα να επιτεθεί στα κύτταρα που εκφράζουν αυτή την πρωτεΐνη.
Ανάλογα με τον τύπο του καρκίνου, μπορεί να είναι δυνατή η δημιουργία προληπτικών εμβολίων για άτομα που διατρέχουν κίνδυνο να αναπτύξουν ορισμένους τύπους καρκίνου. Στο Houston Methodist Hospital, μια ομάδα βιολόγων καρκίνου κατασκευάζει προληπτικά εμβόλια κατά του καρκίνου για άτομα που διατρέχουν υψηλό κίνδυνο να αναπτύξουν καρκίνο. Για παράδειγμα, άτομα με μετάλλαξη BRCA 2 έχουν υψηλό κίνδυνο να αναπτύξουν καρκίνο του μαστού.